آيا روسيه جاي ايران را گرفته است؟

 در حالي که برخي منتقدان دولت سيزدهم به دنبال زيرسوال بردن دستاوردهاي اين دولت در افزايش صادرات نفت با تکيه بر جنگ رسانه‌اي جايگزيني نفت ايران توسط جنگ روسيه هستند، آمار موسسات بين‌المللي نشان مي‌دهد که نفت روسيه در هيچ بازاري جاي نفت ايران را نگرفته است.
حدود 110 روز از حمله روسيه به اوکراين مي‌گذرد. جنگي که بيش از هر چيز بر بازار نفت اثرگذار بوده و قيمت نفت را از حدود 80 دلار تا بالاي 120 دلار در هر بشکه بالا برده است.
اين تنش علاوه بر افزايش 50 درصدي قيمت طلاي سياه، موازنه بازار نفت را نيز تغيير داده و باتوجه‌به تحريم صنعت نفت و گاز روسيه توسط اتحاديه اروپا، روسيه به دنبال بازارهاي جديد براي فروش نفت خود است.
در اين ميان نزديکي بازارهاي بزرگ آسيا شامل چين و هند باعث شده تا توجه به اين دو بازار بيشتر شود. بازارهايي که به طور سنتي، بيشترين نفت خود را از توليدکنندگان خاورميانه دريافت مي‌کنند.
همين موضوع نگراني‌هايي نسبت به جايگزيني نفت روسيه به‌جاي ايران در بازار چين را دامن شد. نگراني‌هايي که با نگاهي به آمارها چندان درست نيست.
توليد نفت ايران در ماه‌هاي اخير با استناد به آمار اوپک افزايش پيدا کرده است. باتوجه‌به اينکه ميزان مصرف داخلي ثابت بوده، نفت توليد شده بيشتر صرف صادرات شده است.
همچنين بر اساس گزارش مؤسسه مطالعات انرژي آکسفورد که تحولات بازار نفت بعد از جنگ روسيه و اوکراين را مورد بررسي قرار داده است، تغيير بازار نفت روسيه از اروپا به آسيا تاثيري بر بازار نفت ايران نداشته و تا پايان سال نيز اين تاثير بين 50 تا 150 هزار بشکه در روز خواهد بود.
همچنين صادرات نفت روسيه به هند حدوداً 700 هزار بشکه در روز افزايش داشته بنابراين مقصد اصلي افزايش صادرات نفت روسيه کشور هند بوده و صادرات به چين تغيير خاصي نکرده است. بازار نفت ايران نيز بيشتر بر چين متمرکز است و چين حتي در شرايط تحريم نيز واردات نفت از ايران را متوقف نکرد.
از همين رو، چرخش صادرات نفت روسيه از اروپا به سمت بازارهاي آسيا، صادرات نفت ايران را تحت تاثير قرار نداده است و با تکيه بر همين آمار مي‌توان شايعات مربوط به کاهش صادرات نفت ايران با توجه به تحريم‌هاي روسيه را تکذيب کرد.
از سوي ديگر، صادرات نفت روسيه از طريق خط لوله ثابت بوده و صادرات دريايي خود را از زمستان سال گذشته افزايش داده است.
با توجه به آنکه بيشتر صادرات نفت روسيه به چين از طريق خط لوله انجام مي‌شود، صادرات نفت روسيه به چين افزايشي نبوده و افزايش صادرات دريايي به مسيرهاي دورتر مانند هند انجام شده است.
همچنين آمار تانکر ترکرز نشان مي‌دهد که  صادرات نفت ايران در ماه آوريل (ارديبهشت) 1.1 ميليون بشکه بوده است. طبق آمار موسسه کپلر نيز ايران روزانه 800 هزار بشکه نفت صادر کرده است. اين در شرايطي است که صادرات نفت ايران در دولت قبل تا زير 500 هزار بشکه در روز پايين آمده بود اما دولت سيزدهم با تکيه بر توان داخلي و بدون توجه به ادامه تحريم‌ها، صادرات نفت را افزايش داد.
طبق پيش‌بيني موسسه مطالعات انرژي آکسفورد توليد نفت ايران نيز افزايشي است و تا پايان سال جاري ميلادي، توليد نفت ايران از 2.5 ميليون بشکه فعلي به 2.75 ميليون بشکه مي‌رسد.
بنابراين تا کنون نفت روسيه در هيچ يک از بازارهاي نفت ايران جايگزين نفت نشده است. در حالي که آمارها نشان مي‌دهد، نفت روسيه بيش از همه بر بازارهاي نفت آمريکا و اعضاي اوپک پلاس اثرگذار بوده است. البته ممکن است تا پايان سال حدود 50 هزار بشکه از صادرات نفت ايران تحت تاثير روسيه قرار گيرد.
آمارهاي موسسه مطالعات انرژي آکسفورد نشان مي‌دهد که تاکنون نفت روسيه حدود يک ميليون بشکه از بازارهاي نفت اعضاي اوپک پلاس را به خود اختصاص داده است.
اين موضوع در خصوص نفت آمريکا نيز صادق بوده و نفت روسيه حدود يک ميليون بشکه از بازار نفت آمريکا را با ريسک همراه کرده است.
بنابراين نه‌تنها روسيه وارد بازار نفت ايران نشده بلکه ايران و روسيه توانستند در اين مدت با همکاري هم صادرات نفت بيشتري داشته باشند.