مالیات منفی

 برزو طبسی- یارانه‌ها را از نظر نوع می‌توان به دو نوع یارانه‌های صادراتی و یا یارانه‌های داخلی تقسیم کرد. یارانه صادراتی را دولت‌ها برای ترغیب شرکت‌های خصوصی برای ترغیب جهت صادرات محصول پرداخت می‌کنند و یارانه داخلی نیز کمکی است که دولت‌ها به صورت غیر مستقیم به مردم جامعه خود پرداخت می‌کنند.هر چند تا دوران جنگ‌های جهانی چیزی به نام یارانه به شکل کنونی آن معنا نداشت ، بعد ازجنگ جهانی دوم و ایجاد تورم و رکود شدید اقتصادی در کشور‌های غربی دخالت دولت در تنظیم و تعادل بخشیدن به اقتصاد یکی از وظایف مهم دولت در رشد اقتصادی شد.
از نظر دولت‌ها یارانه نوعی مالیات منفی محسوب می‌شود که باید در رده مالیات‌ها در بودجه دولتی لحاظ شود. به این دلیل یارانه را مالیات منفی به حساب می‌آورند که این مالیات از طرف دولتها، پرداخت می‌شود. هر چند پرداخت یارانه در ایران دارای سابقه‌ای طولانی است، اما تا سال ۱۳۵۴ و دورانی که قیمت نفت به یک باره افزایش یافت، عملاً یارانه چندانی برای افزایش رفاه مردم پرداخت نمی‌شد. پس از انقلاب اسلامی پرداخت یارانه به صورت غیر مستقیم و با تزریق به بازار و بخش‌های مختلف تولیدی در دستور کار قرار گرفت.
سیاست هدفمند سازی یارانه ها از کانال های مختلفی برقدرت خرید خانوارها، فقر و توزیع درآمد اثر می گذارد. یارانه‌های پیدا و پنهان دولت در اقتصاد ایران به‌دلیل رشد تورم و فاصله قیمت‌های جهانی تا قیمت‌های داخلی همواره وجود داشته است، به‌طوری که اخیرا مسعود میرکاظمی (رئیس سازمان برنامه و بودجه) ادعا کرده است که دولت به‌اندازه ۵۰درصد کل تولید ناخالص داخلی کشور یعنی ۱۰۰میلیارد دلار یارانه پنهان به مردم می‌دهد و این موجبات تشدید کسری بودجه را فراهم ساخته است. همین موقعیت بودجه‌ای کشور بالاخره ابراهیم رئیسی را وادار ساخت تا به سیاق گذشته رقمی جدید در پرداخت یارانه نقدی را مطرح کند و مقدار مشخص و قابل توجهی از این یارانه‌ها را از بازار جمع کند. تا به امروز آنچه که در زمينه پرداخت يارانه در کشور مورد بي توجهي قرار گرفته هدف گيري درست اين سياست است، بطوري که تا به امروز پرداخت يارانه بصورت همگاني بوده است لذا هدفمند کردن يارانه ها مي تواند گره گشاي اين معضل باشد اما با توجه به مهيا نيودن بسترها، اين طرح مي تواند آسيب هاي جدي را به بخش هاي مختلف اقتصاد وارد نمايد. این روزها نیز پس از کشمکش و بحث فراوان میان کارشناسان مختلف درباره سناریوهای متعدد در زمینه توزیع یارانه‌ها، بالاخره دولت سیزدهم در مسیر توزیع یارانه همان مسیر دولت‌های نهم، دهم و یازدهم و دوازدهم را پی گرفت و مسیر یارانه نقدی را آسان‌تر از سایر روش‌ها دانست. اما آیا پرداخت یارانه نقدی به‌عنوان آسان‌ترین شیوه توزیع یارانه، بهترین راه نیز به حساب می‌آید؟
اعطای سوبسید به مشاغل و سازمان‌های یک کشور مزایای بسیاری دارد، از جمله:
کالاهای مقرون‌به‌صرفه: یارانه ها می‌توانند به کاهش قیمت کالاهای تولید‌شده توسط مشاغل کمک کنند تا این کالاها بتوانند با قیمت‌های معقول‌تری در دسترس مصرف‌کنندگان باقی بمانند که این امر این به نوبه‌ی خود می‌تواند رشد اقتصادی کشور را تقویت کند؛
کنترل تورم: دولت می‌تواند برای جبران نوسانات قیمت‌های بازار یارانه ارائه دهد و از مقرون‌به‌صرفه و معقول بودن قیمت‌ها برای مصرف‌کنندگان مطمئن شود؛
حفظ صنایع موردنیاز: سوبسید ها کمک می‌کنند تا برخی از صنایع مهم، از جمله کشاورزی، نیز مانند پیشرفت‌های تکنولوژی، کاربردی و فعال نگه ‌داشته ‌شوند؛
تعدیل در عرضه و تقاضا: یارانه ها از این رو که باعث می‌شوند تولید کالا برای شرکت‌ها به میزان کم‌تری هزینه داشته‌باشد، می‌توانند میزان عرضه‌ی کالا را افزایش دهند. کاهش در هزینه‌های تولید می‌تواند به افزایش تولید محصولات موجود منجر شود و تقاضای مصرف‌کنندگان را بهتر تأمین کند.
برخی از معایب یارانه ها که تعدادی از گروه‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند:
توزیع درآمد تعدیل‌شده: یارانه ها می‌توانند در تصمیم گیری برای تخصیص منابع داخلی و توزیع درآمد تأثیر داشته‌باشند، این امر اغلب به نفع مصرف‌کنندگان است و بر کشورهای ارائه‌دهنده‌ی یارانه تأثیر منفی می‌گذارد؛ کاهش تولید برای سایر کشورها: به طور معمول، یارانه های وارداتی قیمت خرید کالاهای وارداتی را کاهش می‌دهند که این امر می‌تواند تولید آن کالاها را در کشور وارد‌کننده کاهش دهد؛
افزایش مالیات در کشورهای پرداخت‌کننده‌ی سوبسید: برای این‌که دولت بتواند از عهده‌ی تأمین یارانه برآید، ممکن است لازم باشد مالیات بیش‌تری را برای شهروندان خود وضع کند.