گردش جمعیتی

 کاظم میراب - در حال حاضر بیش از یک دهه است که ایران نیز با بحران جمعیت و کاهش نرخ باروری زنان روبرو است. به طوری که به گفته کارشناسان تا ۳۰ سال آینده ایران جزو ۵ کشور سالمند جهان خواهد بود.طی سال‌های گذشته بارها بر لزوم اجرای سیاست‌های تشویقی برای ترغیب والدین به فرزندآوری تاکید شده اما این سیاست‌ها تاکنون آنطور که باید و شاید در کشور اجرا نشده است.
با تغییر روند زندگی مردم در شهرها و روستاها و تغییر الگوهاي سبک زندگی در سال‌هاي اخیر شاهد تغییرات جمعیتی هستیم که بحران جمعیت را براي کشورمان به وجود آورده است و هرچه جامعه به سمت تغییر الگوهاي سبک زندگی می‌رود، جمعیت خود را کاهش می‌دهد و هر چه جمعیت کاهش پیدا کند، الگوهاي سبک زندگی مجال تحول می‌یابد و این یک تأثیر متقابل است.به عبارتی در سال 1365/1366 میزان باروري در ایران 6.4  بوده است؛ یعنی میانگین 6 فرزند در هر خانواده که قرار بود در سال 1390 به 4 فرزند برسد، ولی در سال 1371 به عدد 4 و در سال   1390 به 1.7  رسید یعنی کمتر از دو فرزند براي هر خانواده و این یعنی خطري بسیار جدي براي جامعه ایران.در حالی که براي هر خانواده، براي امتداد نسل باید حداقل دو فرزند وجود داشته باشد که این رقم در شهرهاي بزرگ کمتر از این اندازه و در تهران حدود 0.8است.
انجام مطالعات علمی ، جامعه‌شناختی و بهداشتی در زمینه باروری و نقش آن در جامعه از جمله اقداماتی است که باید توسط مسوولان و متولیان امر صورت گیرد.مدیریت موالید در همه برهه‌های زمانی باید بر اساس روش‌های علمی و نیاز کشور به جمعیت جوان انجام شود تا از افراط و تفریط در زمینه بارروری و کاهش زاد و ولد جلوگیری شود.
یکی از عوامل اصلی کاهش جمعیت را باید در سبک زندگی جستجو کرد.از منظر سبک زندگی ایرانی-اسلامی تکثیر جمعیت امری مستحب و پسندیده است. در این راستا بررسی راهکارهای فقهی وحقوقی در راستای رسیدن به سیاست افزایش جمعیت به عنوان یکی از تدابیر در کنار راهکارهای اقتصادی و پزشکی خصوصادر جامعه اسلامی دارای اهمیت بسزایی است؛ بنابراین آنچه سوال اصلی است و درعین حال مورد غفلت قرارگرفته، آن استکه چه راهکارهای حقوقی در زمینه تحقق سیاست افزایش جمعیت قابلاعمال است و می تواند ما را به مقصود برساند.
از سوی دیگر یکی از بحث‌های اخیر که محور سیاست‌گذاری‌ها را به خود اختصاص داده بحث پیری جمعیت ایران است. علاوه بر بحث و بازگو کردن چنین مطالبی در جلسات و سخنرانی‌ها باید اندیشه‌ها و افکار خود را به حوزه عمل رسانده و در جهت توسعه شاخص‌های اقتصادی من‌جمله کاهش بیکاری و افزایش درآمد سرانه تلاش کنیم. مسلما پیر شدن جمعیت باعث افزایش مصرف‌کنندگان و در نتیجه کاهش تولید خواهد شد.یکی از سیاست‌گذاری‌هایی که حول این موضوع شکل گرفته است، سیاست افزایش جمعیت است که دولت ها سعی بر این دارند تا بتوانند با اعمال روش‌های تشویقی جامعه را به طرف اهداف موردنظر بسیج کند. سیاست افزایش جمعیت رابطه مستقیمی با اقتصاد کلی جامعه و روند اقتصادی خانوارها دارد که بعضا به دلیل عدم دور اندیشی و نداشتن مدیریت‌های لازم شاهد نزول کیفیت اقتصادی خانوار‌ها بوده ایم. یکی از مشکلات مهمی که اغلب خانواده‌ها با آن روبه‌رو هستند مشکل بیکاری جوانان و بعضا سرپرستان خانواده ها است. خانواده‌هایی که مشکلات معیشتی دارند به طور قطع و یقین نمی‌توانند از پس مخارج هنگفت فرزندآوری بربیایند و این بدون شک مشکلات زیادی را برای اقتصاد و فرهنگ جامعه به دنبال خواهد داشت وبیکاری گسترده زمینه سازکج رفتاری‌های اجتماعی، شغل‌های کاذب، افزایش مجرمان و به دنبال آن افزایش مجازات کیفری خواهد بود.
بر اساس قوانین روسیه، خانواده‌هایی با سطح درآمد پایین به ازای فرزند اول تا ۱۸ ماهگی کودک، کمک معیشتی دریافت می‌کنند.این تسهیلات به منظور افزایش شمار فرزندان بیشتر می‌شود. به طوری که فرزندان دوم خانواده به مدت ۱۰ سال یارانه یا کمک معیشتی دریافت می‌کنند.طرح دیگر دولت روسیه برای تسهیل شرایط فرزندآوری اعطای وام مسکن به خانواده‌ها است. بر اساس این طرح، آوردن فرزند دوم و سوم منجر به پرداخت وام مسکن با سود بسیار پایین به خانوارها می‌شود. مدت بازپرداخت این وام به ازای فرزند دوم، سه سال و به ازای فرزند سوم ۵ سال خواهد بود.از جمله دیگر تسهیلات این کشور برای کمک به افزایش جمعیت، پرداخت وام مسکن با رقمی بالاتر از وام‌های پیشین، به خانواده‌های دارای ۳ فرزند و بیش‌تر است.به علاوه یکی از راهکارهای دولت روسیه برای مقابله با سقط جنین و در نتیجه افزایش شمار متولدین، سیاستگذاری فرهنگی در این زمینه از طریق برگزاری جلسات مشاوره و مددکاری اجتماعی برای مادران است.