مبارزه با کشتار خودکار

 میترا احسانی - متیو بری بولتون، استاد دانشگاه پیس در نیویورک و نویسنده کتاب «میدان‌های مین‌ سیاست: مبارزه با کشتار خودکار» می‌گوید:‌ برای پاکسازی زمین‌های مین هیچگونه راه حل فوری وجود ندارد. دعواهای سیاسی و نبود منابع بیشتر اوقات باعث تاخیر در پروژه‌های پاکسازی می‌شوند و فرقی هم نمی‌کند چه فناوری‌هایی برای این کار در دسترس هستند. علاوه بر آن، در برخی کشورها از جمله یمن حتی تا به امروز هم مین کار گذاشته می‌شود.
آمارهای مختلف رقم مین‌های کاشته‌شده در پنج استان هم مرز با عراق شامل آذربایجان غربی (ارومیه)، کُردستان (سنندج)، کرمانشاه (کرماشان)، ایلام و خوزستان را ۱۶تا بیش ‌از ۲۰میلیون ذکر کرده‌اند که در مساحتی حدود چهار میلیون و دویست هزار هکتار، کاشته شده‌اند. در حقوق بین‌الملل بشردوستانه و حقوق ناظر بر خلع سلاح مین‌های ضد نفر ذیل سلاح‌های ممنوعه تعریف شده است. در مقابل مین‌های زمینی جز ممنوعیت های مطلق بر شمرده نشده‌اند، محدودیت هایی برای به حداقل رساندن آثار آن پیش بینی شده عمدتاً مشمول حقوق عرفی در حقوق بین‌الملل می‌باشد. به عنوان مثال طبق قواعد عرغی طرفین مخاصمه بایستی نقشه میدان‌های مین را را حفظ و یا در زمان ترک مخاصمه این میادین را جهت حمایت از غیر نظامیان پاکسازی نمایند.
کنوانسیون ۱۹۹۷ اتاوا در این مورد دولت‌ها را ملزم به خودداری از تولید، انباشت انتقال مین‌های ضد نفر کرده است که متاسفانه دولت جمهوری اسلامی ایران با وجود داشتن قربانیان زائدالوصف مین تا کنون به این کنوانسیون ملحق نشده است.
از ماه آوریل ۲۰۲۰ تا ماه آوریل ۲۰۲۱ دست‌کم ۳۸ شهروند در مرزهای کُردستان به دلیل انفجار مین و مواد منفجره به جای مانده از جنگ ۸ ساله ایران و عراق قربانی شده‌اند.بر طبق این گزارش در این بازه زمانی ۱۰ شهروند در اثر انفجار مین کشته شده و ۲۸ شهروند نیز زخمی و یا قطع عضو شده‌اند. این آمار نسبت به سال گذشته با ۱۱ مورد (۲۹٪) افزایش روبرو بوده است. سال گذشته ۴ شهروند جانشان را از دست داده و ۲۳ شهروند نیز مجروح شده بودند.همچنین یک کودک و یک زن در میان قربانیان سال گذشته بوده‌اند که هرد دو زخمی شده‌اند. بهنام صادقی مدیر سایت مین و زندگی و مدیر پاکسازی و آموزش خطر مین شرکت اکتشاف، توسعه و تولید پاسارگاد در منطقه جفیر که چند سالی است علاوه بر پاکسازی   مناطق آلوده به مین، به مردم محلی هم در ارتباط با خطرات مین آموزش می‌دهد می‌گوید: یکی از ارکان پاکسازی بشردوستانه انتشار آگاهی و اطلاع‌رسانی در خصوص خطرات ناشی از مین در مناطق آلوده به این ابزار جنگی است. به همین دلیل هم روز ۴ آوریل که روز جهانی آگاهی از خطرات مین است را انتخاب کرده‌ایم و با برگزاری کمپینی از هنرمندان و طیف‌های مختلف جامعه درخواست کرده‌ایم تا با ارائه پیام‌هایی خطر مین را یادآوری کرده و آگاهی رسانی کنند که خطر مین جوامع انسانی را تهدید می‌کند.
وی با اشاره به اینکه خطرات مین جان و اموال افراد را تهدید می‌کند، عنوان می‌کند: این ابزار جنگی مانع از بهره‌برداری مردم از منابع طبیعی و مالی خود در مناطق آلوده می‌شود. به عنوان مثال در این مناطق افراد نمی‌توانند از زمین کشاورزی بهره‌برداری کنند یا اینکه وقتی در مناطقی که اطراف یک رودخانه مین‌گذاری شده مردم نمی‌توانند از منابع آب منطقه استفاده کنند. حتی از منابع زیرزمینی مانند نفت هم در برخی نقاط کشور نمی‌توانیم استفاده کنیم مگر با صرف هزینه‌های مضاعف برای پاکسازی زمین و بعد بهره‌برداری از منابع.
صادقی می‌افزاید: همچنین بر اساس برآورد‌های انجام شده حدود ۱۶ میلیون قطعه مین در این ۵ استان کار گذاشته شده است. در زمان جنگ هم کار پاکسازی اراضی از مین و مهمات جنگی انجام می‌شد، اما گستردگی آن به اندازه امروز نبود. در زمان جنگ پاکسازی معمولا به این شکل بود که وقتی منطقه‌ای از اشغال دشمن خارج شده و مردم قصد بازگشت به محل زندگی خود را داشتند به صورت موردی محل اسکان مردم و روستا‌ها پاکسازی می‌شد تا مردم بتوانند مستقر شوند. اما بعد از جنگ کار پاکسازی شکل بهتری گرفت و از سال ۸۳ مرکز مین‌زدایی کشور زیر نظر معاونت مهندسی وزارت دفاع متولی این کار شد. بر اساس آخرین آمار این مرکز ۹۹ درصد اراضی آلوده پاکسازی عمومی شده‌اند و یک درصد باقی مانده اراضی واقع در مناطق کوهستانی، صعب‌العبور، باتلاق‌ها، نیزار‌ها و ... هستند که برای پاکسازی نیاز به تجهیزات ویژه‌ای دارند که سخت و پرهزینه بوده و به کندی صورت می‌گیرد. وی اضافه می‌کند: بر اساس آمار پراکنده‌ای که وجود دارد می‌توان تخمین زد که تاکنون حدود ۹ میلیون مین باقی مانده از جنگ کشف و خنثی شده است. البته به نظر من حداکثر مینی که در کشور کار گذاشته شده ۱۰ میلیون بوده که با تعداد ۹ میلیون قطعه مین کشف شده همخوانی دارد.