عبور از چالش‌های

  حجت میرابی-  سفر سه روزه و پر دیدار رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان به عراق به عنوان اولین ایستگاه سیاست خارجی دولت چهاردهم و نخستین مقصد سفر یک رئیس‌جمهور ایران به عراق پس از انقلاب، نشان از اهمیت همسایه غربی در دکترین سیاست خارجی جمهوری اسلامی و رویکرد «اول همسایگان» قرار دارد.
دیروز مهدی سنایی، معاون امور سیاسی دفتر رئیس‌جمهور در توئیتی نوشت»:سفر دو روز و نیمه دکتر پزشکیان به عراق با برنامه‌های متعدد همراه بود و هواپیمای رئیس جمهور به شکل بی‌سابقه‌ای در پنج شهر فرود داشت. در زمینه دوجانبه انتقال پیام دوستی، امضای ۱۴ سند، تمهید دستیابی به توافق راهبردی و تسریع اجرای توافق امنیتی و طرح‌های اقتصادی از نتایج سفر است.در سفر عراق این موضوع برجسته و آشکار شد که در کنار گفتمان «وفاق» برای داخل، پیشنهاد رئیس جمهور برای همکاری با کشورهای همسایه و منطقه، گفتمان همگرایی، وحدت و تسهیل تبادلات مردمی است. نسخه اولیه این ایده از دوره دانشجویی در ذهن او بوده و اعتماد و امنیت را دو پایه آن می‌داند.»
به رغم تلاش دولت چهاردهم و با وجود روابط خوب ایران و عراق ، بررسی چالش‌های پیش روی  و همکاری  و تعامل جدی  برای رفع انها می تواند زمینه ساز توسعه بیش از پیش مناسبات دو کشورباشد. مهم ترین این چالش‌ها  عبارتند از:
عراق سال‌هاست مقصد اصلی و شریک تجاری بسیاری از تاجران ایرانی و شرکت‌های دولتی است و میزان تبادلات و تعاملات اقتصادی میان دو کشور به گفته «عبدالامیر ربیهاوی» مدیرکل دفتر غرب آسیای سازمان توسعه تجارت ایران  می‌تواند تا سال ۱۴۰۷ به تجارتی ۲۰ میلیارد دلاری با عراق دست یابد.
 به گفته وی عراق در سال ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ بالاترین رشد اقتصادی را در منطقه داشته است و با توجه به اینکه ۱۰ میلیارد دلار صادرات سالانه ایران به عراق مربوط به کالای دارای ارزش افزوده است، می‌توان گفت عراق شریک اول تجاری ایران است.  اعداد و ارقام قابل توجه مورد اشاره که می‌تواند اقتصاد هر دو سوی مرز را به ثبات و توسعه برساند اما با برخی معضلات قابل حل روبروست که همه آن‌ها از تحریم‌های غیرقانونی آمریکا علیه ایران منشا می‌گیرند.
در حال حاضر و به گفته «عقیل موسوی» نایب رئیس اتاق بازرگانی عراق حدود 11 میلیارد دلار از دارایی‌های ایران به صورت دینار در بانک‌های این کشور به صورت بلوکه و غیرقابل استفاده مانده و به یکی از مهمترین چالش‌های اقتصادی پیش‌روی دو کشور تبدیل شده است. پولی که حاصل صادرات کالا و تامین برق و گاز عراق از سوی ایران بوده و به دلیل تحریم‌های آمریکا علیه ایران امکان بازگرداندن آن‌ها بسیار پایین است.
وجود مرزهای طولانی آبی و خاکی میان دو کشور اهمیت تردد و ارتباط ازراه های مرزی  را روز به روز بیشتر می‌کند. به همین دلیل موضوع خطوط ترانزیتی و به ویژه خط ارتباطی موسوم به صلح می‌تواند از پروند‌های چالش‌برانگیز میان دو کشور ارزیابی شود. خط ارتباطی صلح قرار است ترکیه را از طریق عراق به خلیج‌فارس مرتبط سازد. برخی کارشناسان عدم حضور ایران در این خط ارتباطی را به نوعی به معنای دور زدن تهران تفسیر می‌کنند. این موضوع زمانی اهمیت می‌یابد که بدانیم پروژه خط راه‌‌‌آهن ایران و عراق به کندی پیش می‌رود. پروژه‌ای که طی آن راه‌‌‌آهن ایران به جنوب عراق و نیز از طریق سنندج و کرمانشاه به اقلیم کردستان عراق متصل می‌شود. برخی توسعه‌طلبی‌های منفی در حوزه آب‌ و ایجاد سد در مسیر رودهای دجله و فرات و تغییرات زیست محیطی ناشی از آن به ویژه  در حوزه محیط زیست و دیدگاه‌های متفاوت درباره میادین مشترک گازی و نحوه بهره‌برداری از آن‌ها در حوزه انرژی می‌تواند در صورت عدم تبیین درست مسئله و راهکار سنجی به چالش‌هایی عمیق‌تر تبدیل شود. مسئله لایروبی اروندرود هم از موضوعات مورد اختلاف میان دو کشور است که باید در اسناد بالادستی و تفاهمنامه‌های امضا شده مورد بررسی کارشناسانه قرار گیرد تا راهکار قابل قبول برای آن یافت شود. امنیت در مرزهای ایران، به عنوان مهمترین خط قرمز جمهوری اسلامی، گرچه همواره از سوی همسایه غربی خود مهم و محترم شمرده شده است اما وجود نیروهای فرامنطقه‌ای و گروهک‌های تروریستی در این کشور عاملی نا امن ساز است که می تواند روابط دو کشور را تحت تاثیر عراق دهد. با توجه به این شرایط،  ایران انتظار همراهی و همکاری فزونتر از سوی بغداد به ویزه  اجرای دقیق  قرارداد امنیتی میان دو کشور  را  دارد.