جامعه
دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی معتقد است در شرایطی که متولی مشخصی برای قنات‌ها وجود ندارد، اگر نسبت به ایمن‌سازی اصولی آنها اقدام نشود، ممکن است شاهد اثر این قنات‌ها بر فروریزش‌های ناگهانی در سطح شهر و به خصوص شبکه راه‌ها باشیم. علی بیت الهی، دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی، درباره خطر فرونشست و فروریزش زمین در محورهای درون شهری از جمله اتوبان‌ها در شهرهایی نظیر تهران اظهار کرد: این نشست‌های ناگهانی یا فروریزش‌ها را در مورد شهر تهران از سال ۹۵ تا به حال بررسی کردیم و یکی از دلایل عمده‌ای که برای آن به دست آمد، اثر قنوات متروکه تهران بر این فروریزش‌ها بود. مواردی که ممکن است منجر به ریزش‌های ناگهانی و ایجاد فروچاله‌ها شده و حوادثی را نیز ایجاد کند. بیت‌الهی با اشاره به وسعت شهر تهران درگذشته اظهار کرد: در گذشته تهران بیشتر در منظقه ۱۲، شهر ری و چنین محدوده‌هایی متمرکز بود و اراضی شمالی تهران که حالا مناطق جمعیتی ۲۲گانه شهر تهران را تشکیل می‌دهند وجود نداشت. بنابراین قنات‌ها مسیرهایی برای انتقال آب، زراعت و باغداری در جنوب شهر بودند. با توسعه شهری تمامی آن اراضی و باغاتی که به آب نیاز داشتند به ساختمان‌ها تبدیل شدند و وسعت شهر به صورت ناگهانی افزایش پیدا کرد و حالا در این شرایط دیگر رشته قنات‌ها دارای موضوعیت نیستند. در آن آن زمان به آب قنوات برای آبیاری باغات نیاز داشتیم اما حالا زمین‌ها کاربری خود را عوض کردند و تبدیل به ساختمان شدند، اما رشته قنات‌ها رها شدند. * چالش مالکیت شخصی قنات‌ها وی درباره قسمتی از تاریخچه رشته‌قنات‌های تهران گفت: در زمان‌های قدیم هر رشته قنات یک مالک شخصی داشته است که به نامش سند خورده است. بنابراین در اسناد و مدارک حقوقی قنات‌های تهران مالک شخصی دارند. بیت‌الهی ادامه داد: در زمان‌های قدیم که به این رشته قنات‌ها نیاز داشتند از آنها صیانت و نگهداری می‌شد اما حالا که مورد استفاده نیستند، از آن‌جا که هیچ ارگان و نهادی به صورت رسمی مسئولیت حفظ و نگهداری این قنات‌ها را ندارد دچار معضل شده‌ایم. بنابراین این قنات‌ها به ویژه در مراحل پس از بارندگی‌های شدید ممکن است مشکلاتی را ایجاد کنند، چرا که آب‌های ناشی از بارندگی در مسیر این قنات‌ها نفوذ می‌کنند و جریان‌های آبی قدرتمندی را ایجاد می‌کنند که در مدت زمان در تونل‌های قنوات آب‌شستگی ایجاد می‌کند و آنها وسیع‌تر و فراخ‌تر می‌شوند. از آن‌جایی که ابعاد این حفره‌ها در زیر زمین افزایش پیدا می‌کند ناگهان در اثر ارتعاشات محیطی و ترافیک فروریزش یا نشست ناگهانی رخ می‌دهد. به گفته وی این امر به ویژه در گودبرداری ساختمان‌ها، احداث ساختمان‌ها با طبقات زیرزمین بالا که موجب انسداد مسیر قنوات می‌شود، جلوی رگه آب‌ها را می‌گیرد و آب شستگی‌های زیادی را ایجاد می‌کند که در نتیجه شاهد فروریزش‌ها در نقاظ مختلف هستیم. از سال ۱۳۹۵ تا به حال چندین مورد از این فروریزش‌ها را در مسیر خیابان مولوی، شهران، سه راه خیام، بزرگراه آبشناسان و... مشاهده کرده‌ایم. * بزرگراه همت در مسیر قنات‌ها وی گفت: مسیر قنات‌ها از شمال به جنوب است بنابراین معابری که شرقی و غربی باشند را تحت تاثیر می‌دهد و بیشترین تلاقی را با این رشته قنوات دارند. به عنوان مثال اتوبان همت و سایر اتوبان‌های غربی و شرقی بیشترین تلاقی را با رشته قنات‌ها دارند. اگر در تلاقی با برخی از این رشته قنات‌ها زیرسازی این اتوبان‌ها و حتی برخی خیابان‌ها به درستی انجام نشده باشد آب شستگی وسیعی در اثر ارتعاشات ناشی از عبور وسایل نقلیه ایجاد می‌شود و آن فرونشست‌های ناگهانی رخ می‌دهد.