جامعه
عزیز غفرانی- در حال حاضر ۱۰ درصد جمعیت ما سالمند هستند اما تا سه دهه آینده، ۳۰ درصد جمعیت در بازه سالمندی بالای ۶۰ سال قرار خواهند گرفت و بحران جمعیت، آینده کشور را تهدید می‌کند، پیش‌بینی‌ها حاکی است که به دلیل سقوط نرخ زاد و ولد با کاهش شدید جمعیت به عنوان یک چالش بزرگ جمعیتی مواجه خواهیم شد. جمعیت و تحولات کمی و کیفی آن در سال‌های گذشته در دنیا مورد توجه بوده و کشورهای مختلف تلاش می‌کنند با اجرای سیاست‌های دقیق جمعیتی، نرخ جمعیت را افزایش دهند. کاهش جمعیت یک بحث جهانی است که با بررسی‌های انجام شده عوامل مستقیم و غیرمستقیم اثرگذار بر کاهش باروری تعیین شده است و در این زمینه چند مانع جدی وجود دارد از جمله بالا رفتن سن ازدواج، فراهم نبودن امکانات اقتصادی و معیشتی، ادامه تحصیل، روابط نادرست دختر و پسر، کاهش درآمدها، سیاست‌های جمعیتی نادرست، افزایش ناباروری زوج‌ها و هزاران علت دیگر که در نهایت کاهش جمعیت را به دنبال دارد. ایران نیز جزو کشورهایی است که در سال‌های اخیر زنگ خطر روند کاهشی جمعیت در آن به صدا درآمده و کارشناسان از بحرانی شدن اوضاع جمعیت در سال‌های آینده خبر می‌دهند. جمعیت ایران در سال ۹۵ به نزدیک ۸۰ میلیون نفر رسید؛ در سال ۹۹ جمعیت کشور از مرز ۸۴ میلیون نفر گذشته است اما با این حال مطالعات جمعیتی در کشور حاوی پیام‌های هشداردهنده درباره آینده جمعیتی کشور است. ایران در حال حاضر کشور پیری محسوب نمی‌شود، اما در ادامه این روند سیاست‌های جمعیت و کاهش میزان موالید، در ازای افزایش تعداد سالمندان در سال‌های آینده، جمعیت جوان جایگزین نمی‌شود و در نتیجه بیشتر جمعیت کشور را افراد پیر تشکیل می‌دهند. علت اصلی کاهش جمعیت و به دنبال آن پیری جمعیت، کاهش باروری است، البته افزایش یا کاهش جمعیت در هر منطقه متأثر از عواملی مانند میزان مرگ و میر، باروری، مهاجرت، رخدادهای طبیعی، بسترهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نیز هست که برای آن‌ها باید برنامه‌ریزی‌های علمی و بر پایه تحقیقات مؤثر انجام شود و موانع هر چه سریع‌تر رفع شود تا از کاهش جمعیت عبور و به رشد جمعیت برسیم. تغییرات نرخ باوری در ایران از دهه‌های گذشته آغاز شده است، برخی آن را به دهه ۶۰ و برخی دیگر آغاز آن را به دهه ۴۰ نسبت می‌دهند. با این حال نرخ باروری در آن سال‌ها از نزدیک ۷ فرزند به ۲ فرزند در سال‌های اخیر رسید. البته براساس آمار منتشر شده، نرخ باروری در سال ۹۹ به ۱.۶ درصد و زیر سطح جایگزینی رسیده است. این موضوع سبب نگرانی‌هایی درباره سیر سالمندی جمعیت در کشور شده است. پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده روند سالمندی جمعیت ایران با سرعت و شدت بیشتری تداوم یابد. براساس سرشماری سال ۱۳۸۵، میانگین سنی در کشور ۲۵ سال بود که این رقم در سال ۹۵ به ۳۰ سال افزایش پیدا کرده است. در این میان ساختار خانواده در ایران نیز با تغییرات جدی مواجه بوده؛ تعداد اعضای خانواده در سال ۱۳۹۰ حدود ۳.۵ نفر بوده است اما در سال ۹۵ به ۳.۳ نفر کاهش یافته و به نظر می‌رسد این نزولی ادامه یابد. براساس داده‌های آماری منتشرشده، در دهه اخیر تعداد خانواده‌های بدون فرزند و تک فرزند بیش از ۵.۶ درصد افزایش پیدا کرده‌اند. در مقابل اما خانواده‌های بیش از دو فرزند(پنج نفره و بیشتر) با کاهش محسوسی در حدود ۱۷.۵ درصد روبرو شده است. مباحث مرتبط با امر جمعیت، مسائل چند وجهی بوده و همکاری گروه‌های مختلفی را در ارتقای سیاست‌های درست نیاز دارد بنابراین انتظار می‌رود با همکاری، اطلاع رسانی و آموزش صحیح در راستای سیاست‌های ابلاغی تمامی ادارات و نهادها و … اقدام کنند لذا بسترسازی فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی مقوله‌های مهمی است که برای غلبه بر این معضلی که در آستانه بحران است باید در دستور کار مسئولان و دست‌اندرکاران قرار گیرد.