جنگ و محیط زیست

 ماکان دریاوند- جنگ اثرات مخرب و جبران ناپذیری بر محیط زیست دارد. تخریب زیستگاه‌ها، آلودگی آب و خاک، از بین رفتن تنوع زیستی، و کاهش منابع طبیعی تنها بخشی از این اثرات هستند. علاوه بر این، جنگ‌ها می‌توانند منجر به آوارگی گسترده، بحران‌های بشردوستانه و مشکلات بهداشتی شوند که همگی بر محیط زیست تأثیر منفی می‌گذارند.
سابقه نظارت ضعیف بر محیط زیست، بسیاری از کشورها را با معضلات تاریخی زیست‌محیطی جدی مرتبط با آلودگی‌های نظامی، با تأثیرات بر سلامت عمومی و هزینه‌های هنگفت برای اصلاح زیست‌محیطی مواجه کرده است.
با شناسایی آلاینده‌های نوظهوری مانند PFAS، این آلاینده‌ها همچنان به رشد خود ادامه می‌دهند. این میراث همچنین مشکلی در اطراف پایگاه‌های خارج از کشور ایجاد می‌کند که دراین موارد توافقات یک‌طرفه با کشورهای میزبان می‌تواند امکان نظارت بر محیط زیست را کاهش دهد.
به طور غیرمستقیم، سطوح بالای هزینه های نظامی، منابع مالی و غیرمالی را از حل مشکلات زیست محیطی و از توسعه پایدار دور می‌سازد.
تنش‌های بین‌المللی ناشی از سطوح بالای هزینه‌های نظامی نیز فرصت‌های همکاری بین‌المللی را در مورد تهدیدات جهانی محیط زیست، مانند وضعیت اضطراری آب‌وهوایی کاهش می‌دهد.
همچنین مهم است که در نظر گرفته شود که چگونه سیاست‌های امنیتی و نظامی گری برای تضمین دسترسی و کنترل منابع طبیعی مانند نفت، گاز، آب و فلزات طراحی شده است.
جنگ ۱۲ روزه، اگرچه به‌عنوان تقابل نظامی مستقیم جمهوری اسلامی ایران و رژیم صهیونیستی شناخته می‌شود، اما واقعیت این است که ابعاد نامرئی و دیرپاتری از این درگیری وجود دارد که نه در اخبار فوری، بلکه در آینده‌ی سلامت کشور دیده خواهد شد؛ خسارات زیست‌محیطی و طبیعی.
بر اساس گزارش رسمی منتشرشده از سوی معاونت محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست، حملات موشکی، آتش‌سوزی‌ها، انفجار در زیرساخت‌های نفت و گاز، و تخریب گسترده شهری در تهران و برخی استان‌های جنوبی، خسارات کم‌سابقه‌ای به محیط زیست ایران وارد کرده‌اند که ابعاد آن هم انسانی است، هم اقتصادی، و هم راهبردی.
شاید بزرگ‌ترین شوک زیست‌محیطی این جنگ، انفجار انبارهای سوخت در ری و کن تهران بود. طبق اعلام سازمان محیط زیست، این حملات باعث از بین رفتن بیش از ۱۹.۵ میلیون لیتر سوخت شدند. پیامد آن، رهاسازی مستقیم ۴۷ هزار تُن گاز گلخانه‌ای و بیش از ۵۷۸ هزار کیلوگرم آلاینده شیمیایی در هوای تهران بود؛ رقمی که اثرات آن بر کیفیت هوای تنفسی شهروندان به‌ویژه کودکان، سالمندان و بیماران تنفسی، به‌صورت فوری ثبت و اعلام شده است.
این آلودگی شدید در شرایطی رخ داد که تهران در ماه‌های اخیر، بارها در شرایط اضطرار آلودگی هوا قرار داشت و زیرساخت‌های بهداشتی آن نیز از نظر پایش آلاینده‌ها و مقابله با اثرات تنفسی، به‌شدت فرسوده است. مهاجرت ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن، و کربن سیاه از منطقه جنوبی تهران به مناطق مرکزی و شرقی، نشان داد که جنگ‌های شهری، صرفاً مسأله‌ای نظامی نیستند؛ بلکه تهدیدی مستقیم برای امنیت بهداشت عمومی‌اند.
در کنار آلودگی هوا، حدود ۱۵۰ هزار تُن نخاله و آوار جنگی در تهران تولید شد؛ معضلی که مدیریت شهری تهران را با یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی دو دهه اخیر مواجه کرد. تخمین‌ها از خسارات مستقیم این نخاله‌ها حدود ۷۵۰ میلیارد تومان و هزینه پاک‌سازی پسماندهای صنعتی، نظامی و الکترونیکی حدود ۳۰۰ میلیارد تومان است. این هزینه‌ها، بدون درنظر گرفتن اثرات بلندمدت زیست‌محیطی در سفره‌های آب زیرزمینی، پوشش گیاهی و سلامت خاک‌های شهری برآورد شده‌اند.