در سوگ جوانمردی

 محمد پدرام- موضوع سیلی زدن که پیش می آید یاد جوانمردی و آیین آن می افتم.محمد جعفر محجوب، جوان‌مردی و عیاری را چنین شناسایی کرده است: «جوان‌مردی متخلق شدن به اخلاق پسندیده و مکارم انسانی و دور شدن از اخلاق ناپسند است.»یا: جوان‌مردی این است که انصاف بدهی و انصاف نستانی.یا: جوان‌مردی این است که بخشش بکنی و چشم طمع نداشته باشی.یا: جوان‌مردی این است که حیا داشته باشی.فتوّت نوعی ایثار است، یعنی شخصی، غیر را بر نفس خود مقدم شمارد. آن ایثار می تواند به جاه و مقام باشد و یا ایثار به نفس که بالاترین درجه فتوّت است. چنین شخصی در راه خدمت به دیگران، بیش از وظیفه انسانی و اخلاقی اش تلاش می کند، لغزش های آنان را نادیده می گیرد و با همگان حتی دشمنان و مخالفان و غیر همکیشان به انصاف عمل می کند.
درباره معنى فتوت‏ از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند؟ فرمود: گمان كرده‏اید فتوت‏ و مردانگى با فسق و فجور است! نه بلكه فتوت‏ آنست كه اطعام كنى و امید مردم را بر آرى و چهره خندان داشته باشى و مردم را از رنج و اذیت خود مصون دارى و غیر آن نیرنگ و فسق است.
امام (علیه السلام) پرسید مروت چیست؟ اصحاب گفتند نمى‏دانیم فرمود: مروت آن نیست كه انسان سفره‏اش در درگاه خانه براى مردم گسترده باشد بلكه مروت دو تاست: در سفر و در حضر اما مروت در حضر: قرائت قرآن و ملازمت با مساجد، بكار برادران مؤمن پرداختن و بكارگر خرج كافى دادن كه اینها دوست را خشنود و دشمن را منكوب میكند. و اما مروت در سفر خوبى و فراوانى توشه و به همراهان دادن آنها و كار مردم را پس از جدایى از ایشان كتمان داشتن و شوخى‏ زیاد در غیر موردى كه غضب خدا را برانگیزد. بعد فرمود: قسم بآن كه محمد (صلی الله علیه و آله) را بحق مبعوث گردانید خداوند بهر كسى بقدر مروتش روزى دهد كه رزق باندازه خرج فرود آید، صبر بقدر شدت بلاء داده شود.
این ویژگی در وجود انسان به راحتی به دست نمی آید. طریقت جوان مردی نه آن است که در میان گودال زندگی، حریف را زمین زده، از خوشحالی چشمانی برق زده داشته باشیم. سیرت و طریقت جوان مرد، همان است که پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) با امام علی(علیه السلام) می گوید: «ای علی! جوان مرد، راستگوی بُوَد. وفادار و امانت گزار و رحیم دل، درویش دار و پرعطا، مهمان نواز و نیکوکار است».
طریقت جوان مردی نه آن است که در میان گودال زندگی، حریف را زمین زده، از خوشحالی چشمانی برق زده داشته باشیم. سیرت و طریقت جوان مرد، همان است که پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) با امام علی(علیه السلام) می گوید: «ای علی! جوان مرد، راستگوی بُوَد. وفادار و امانت گزار و رحیم دل، درویش دار و پرعطا، مهمان نواز و نیکوکار است».
جوانمردی خصلتی پسندیده است که در زبان عربی به معنای فتوت از آن یادشده است که این خصلت تنها شامل مرد نمی‌شود، بلکه نسبتی است که بین زن و مرد مشترک است. خداوند در قرآن‌کریم سوره کهف آیه 13 اشاره به اصحاب کهف دارد که جوانمردی را در داشتن ایمان‌شان به خداوند معرفی می‎کند، در نتیجه خداوند نیز بر هدایت آنان می‎افزاید که نتیجه‎ای که می‎توان از این آیه شریف گرفت این است که اولین خصیصه بارز در جوانمردی ایمان به خداوند است که با داشتن ایمان قلبی خداوند ملزومان هدایتش را در دنیا فراهم می‎کند. با نگاه روایی به موضوع فتوت و جوانمردی، یک‌یک روایات جوانمردی را خصلتی می‎دانند که همه فضایل نیکو اخلاقی در آن به منصه ظهور رسیده است و هر انسانی به ‌اندازه وسع و ظرفیت خود از این خصیصه بهره‎مند می‌شود.
رسیدن به مقام جوانمردی مستلزم داشتن تقوا است که از ایمان نشأت می‎گیرد و توجه به توان و بهره‌مندی انسان بروز می‎کند. در محضر امام صادق(ع) از ایشان خواستند تا تعریفی از جوانمردی داشته باشند که امام فرمود: شاید خیال می‎کنید جوانمردی در فسق و فجور است؟ نه هرگز، جوانمردی در پاک‌دامنی، بذل، عزت‌نفس، احترام و اخلاق نیکو نهفته است نه اینکه فکر کنید جوانمردی در گردن‌کشی و هرزگی باشد. حضرت علی(ع) در کلامی شجاع‏‎ترین فرد را کسی معرفی می‎کند که بر هوای نفس خویش غلبه داشته باشد و تنها معطوف به داشتن زور و قدرت بدنی نیست که با حرکت کردن در این مسیر امیدواریم شاهد جامعه‎ای آراسته به فضایل اخلاقی به خصوص جوانمردی باشیم.