ایران زیباترین صدایش را از دست داد

 سحر آرامی- درگذشت محمدرضا شجریان بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های خارجی داشت و اکثر رسانه‌های معتبر خارجی خبر درگذشت او را با تحلیل‌ها و تفسیرهای گوناگون منتشر کردند. مثلا آسیا تایمز نوشت: «تعداد کمی از هنرمندان معاصر توانسته‌اند با مهارت خود با ایرانیان نسل‌های مختلف همانند محمدرضا شجریان ارتباط برقرار کنند. او در ظاهر خواننده‌ای مانند صدها هنرمند آوازی در سراسر جهان است که آلبوم منتشر می‌کنند، کنسرت اجرا می‌کنند و مخاطبان خود را سرگرم می‌کنند. اما میراث متعالی شجریان در طول شش دهه فعالیت هنری در بالاترین سطح، او را به یک نماد خاص‌تر از یک هنرمند معمولی با مهارت‌های محدود تبدیل کرده است. »‌
همانگونه که نیویورک تایمز، لو موند، رویترز، ان‌پی‌آر، گاردین، سی‌ان‌ان، آسوشیتدپرس، بلومبرگ، اس‌‌کی‌ام‌پی، ژورنال گلوبال و صدها رسانه تصویری، شنیداری و مکتوب جهانی در فقدان این نماد هنر ایران منتشر کردند.
این رسانه‌ها با اشاره به سهم شجریان در موسیقی کلاسیک و ارج نهادن به زبان فارسی، به نقش او در میراث جهانی و جوایزی که یونسکو به او اهدا کرد و قرار گرفتن نام این نماد آواز ایرانی در میان 50 صدای برتر جهان پرداختند. این رسانه‌های بین‌المللی هرکدام در منوگراف‌هایی که از شجریان منتشر کردند زوایایی از شخصیت او را به مخاطبان خود شناساندن، اتفاقی که کمتر برای هنرمندان ایرانی در رسانه‌های بین‌المللی اتفاق افتاده است.
* انتشار مصاحبه مجله زنیت با محمدرضا شجریان
مجله آلمانی زنیت نیز درواکنش به درگذشت محمدرضا شجریان بخشی از مصاحبه‌ای که در سال 2011 با این موسیقیدان ایرانی داشته باز نشر داده که در ادامه بخشی‌هایی از آن را مرور می‌کنیم:
 - موسیقی کلاسیک ایرانی را چگونه توصیف می‌کنید؟
موسیقی ایرانی مانند زبانی است که از کلمات و جملات تشکیل شده باشد و ما با آن ارتباط برقرار می‌کنیم. موسیقی‌ای که من کار می‌کنم از نقوش و عناصری تشکیل شده است که باید آنها را به خاطر بسپارم و سپس می‌توانم آنها را به دلخواه تنظیم کنم. این واقعاً مانند زبانی است که هم اکنون از آن استفاده می‌کنم. ما به جای نت، مقام داریم که از چهار یا پنج نقوش تشکیل شده است.
- خیلی ساده است؟
بله، اما در عین حال جمله باید تمام شود. هزاران سال است که به این شکل با موسیقی ایرانی بازی می‌شود.
- آیا پایبندی دقیق به سنت‌های قدیمی، شما را محدود نمی‌کند؟
نه، من نمی‌توانم فقط یک کلمه یا هر عنصر از اشعار قدیمی را تغییر دهم زیرا این کل قضیه را تحریف می‌کند. موسیقی و زبان سزاوار احترام ما هستند زیرا آنها افکار اجداد ما را منتقل می‌کنند و ما فقط می‌توانیم آن را بازتاب دهیم.
- لطفاً یک نمونه کوچک به ما بدهید.
در اینجا بیتی از حافظ، شاعر بزرگ که درباره عشق گفته است را یادآور می‌شوم: «عاشق شو ار نه روزی کار جهان سر آید» من این شعر را طوری خواندم که حافظ می‌خواهد به ما بگوید که ما باید از عشق مراقبت کنیم زیرا جهان از قبل راه خود را طی می‌کند و ما تنها کسی هستیم که می‌تواند عشق را احساس کند. احساسی که ما را در مسیرمان راهنمایی می‌کند.
- نگران نیستید که این سنت‌ها فراموش شود؟
من خیلی نگران بودم اما دیگر نه. من در ایران زندگی می‌کنم و الان 70 دانشجو دارم، بعضی از آنها آنقدر خوب هستند که واقعاً جای نگرانی نیست.
* واکنش رسانه‌های عرب‌زبان
برخی رسانه‌های عرب زبان در پی درگذشت محمدرضا شجریان، با انتشار خبری در صفحات فرهنگی هنری خود به استاد موسیقی ایران پرداختند.
المیادین که شناخته شده‌ترین شبکه خبری لبنان است در پی درگذشت استاد محمدرضا شجریان با تیتر خبر «اسطوره آواز ایران از دنیا رفت... خداحافظ شجریان» درباره این هنرمند نوشته است: «محمدرضا شجریان پس از طی دوره‌ای بیماری و در حالی‌که استاد آواز و موسیقی فارسی لقب داشت از دنیا رفت.»
المیادین در ادامه نوشته است: «شجریان که در ایران از او با عناوینی چون استاد و خسرو آواز ایران یاد می‌شود، در سن ۸۰ سالگی و در پایتخت ایران دار فانی را وداع گفت. او از کودکی تلاوت قرآن کریم را آغاز کرده است و در موسیقی از استادانی چون جلیل شهناز تاثیر پذیرفته است.»
الجزیره ـ شبکه خبری قطر ـ نیز در گزارشی با تیتر «قیصر موسیقی فارسی، خواننده مردمی محمدرضا شجریان از دنیا رفت» درباره این هنرمند آورده است: «او خودش را صدای مردم نامید و مردم او را قیصر موسیقی ایران نامیدند. کمتر کسی از میان فارسی زبانان دنیا شجریان را نمی‌شناسد و یا صدایش را نشنیده است. او بیش از نیم قرن برای احیای موسیقی اصیل و سنتی ایرانی تلاش کرده است.»
الجزیره در ادامه با آوردن بیوگرافی مختصری از محمدرضا شجریان و اشاره به قاری قرآن بودن این هنرمند، نوشته است: شجریان در ابتدا به علت اینکه پدرش تمایل چندانی به خواننده شدن او نداشت، مدتی در رادیو با اسم مستعار آواز می‌خواند تا اینکه در تهران با اساتید موسیقی آشنا شده و نزد آنان موسیقی را فرا گرفت.»
الجزیره در پایان آورده است: «مشهورترین اثر شجریان دعای ربنای اوست که یک سال پس از انقلاب اسلامی ایران آن را اجرا کرد. ربنای شجریان تا سال‌ها نزدیک افطار از تلویزیون ایرانیان پخش می‌شد.»
بر اساس این گزارش، روزنامه لبنانی الاخبار هم در شماره روز شنبه خود با انتشار تصویر و مطلبی از استاد محمدرضا شجریان، به درگذشت خسرو آواز ایران واکنش نشان داد.
در این گزارش تصویر زنده‌یاد استاد شجریان با یکی از سازهای ابداعی خودش منتشر شده و در سرخط آن این جمله به چشم می‌خورد: «محمدرضا شجریان ... ایران زیباترین صدایش را از دست داد»