سیاست
«کارت امید مادر» به عنوان نمادی از حمایت‌های موثر دولت چهاردهم از خانواده و حرکتی عدالت محور از جمله دستاوردهای مهم دولت طی یکسال اخیر در راستای قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده است که رویکردی جامع در حمایت از فرزندآوری، ارتقای نرخ باروری و تقویت سرمایه انسانی دارد. این مطالب بخشی از صحبت های مرضیه وحیددستجردی دبیرستاد ملی جمعیت است وی با بیان اینکه رییس جمهور رییس ستاد ستاد ملی جمعیت است، اظهار کرد: طی یکسال گذشته هفت جلسه ستاد به ریاست دکتر پزشکیان برگزار شده که این نشان‌دهنده توجه ویژه رییس جمهور نسبت به مسئله مهم جمعیت و اجرای سیاست‌های افزایش نرخ باروری در کشور است که نماد بارز این حمایت، ابلاغ مصوبه کارت امید مادر و یا همان «الزامات و راهکارهای بهبود وضعیت جمعیت کشور» در ۲۴ شهریور ماه بود، این کارت یک بشارت بزرگ برای تمامی مادران، خانواده‌ها و کودکان این سرزمین است. او می گوید: پیش از این محدودیت‌هایی وجود داشت، اما بر اساس این طرح جدید، از ابتدای سال ۱۴۰۵، همه مادران در سراسر کشور، فارغ از مکان جغرافیایی، قومیت و یا نرخ باروری منطقه و همچنین فارغ از اینکه نوزاد متولد شده، فرزند چندم خانواده باشد، مشمول دریافت این کارت می‌شوند. این تصمیم به دلیل احترام به کرامت مادری و درک زحمات طاقت‌فرسای آنان، از مرحله حمل و وضع حمل تا مراقبت‌های اولیه از کودک، اتخاذ شده است. این کارت پیام واضحی دارد: دولت در کنار خانواده‌ها، مادران و پدران ایستاده است. این کارت به مدت ۲۴ ماه (دو سال اول زندگی کودک) هر ماه مبلغ ۲ میلیون تومان شارژ می‌شود. تمام مراجع علمی جهانی ثابت کرده‌اند که سال‌های آغازین زندگی، به ویژه دو سه سال اول، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری شخصیت، هوش، و رفتارهای شناختی و عاطفی انسان در آینده دارد. حدود ۸۰ درصد از هوش و ضریب هوشی و بسیاری از شاخص‌های موفقیت آینده کودک در این دو سال اول شکل می‌گیرد. بنابراین، کمک دولت در این دو سال، که هزینه‌هایی مانند تغذیه، شیر، پوشک، پوشاک و دیگر نیازهای اولیه را پوشش می‌دهد، در حقیقت سرمایه‌گذاری بر روی آینده کودک و حمایت از خانواده است. این یک رویکرد انسان‌محور و آینده‌نگر است. دستورالعمل صدور این کارت در حال تدوین نهایی است و کارت از سوی یکی از بانک‌ها صادر خواهد شد و امکان خرید کالا و خدمات را برای خانواده‌ها فراهم می‌کند. تاکید و نظر ما این است که استفاده از این کارت صرفاً محدود به هزینه‌های مرتبط با کودک باشد و جزئیات دقیق آن در دستورالعمل قید خواهد شد. برای فرزندان دوقلو و چندقلو، به ازای هر کودک، یک کارت جداگانه و اعتبار مستقل شارژ می‌شود. همچنین، اگر به هر دلیلی سرپرستی کودک با مادر نباشد، این کارت و مزایای آن به شخص سرپرست جدید کودک تعلق خواهد گرفت. این کارت پس از ۲۴ ماه منقضی می‌شود و امیدواریم تاثیر مطلوبی در رفاه خانواده‌ها و سلامت کودکان داشته باشد. قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت در آبان ماه ۱۴۰۰ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. ما روز ابلاغ این قانون، یعنی ۲۴ آبان، را به عنوان «روز جایزه ملی جمعیت» نامگذاری کرده‌ایم. دلیل این نامگذاری وجود بندی در همین قانون است که بر اساس آن، باید سالیانه جایزه‌ای به هفت گروه شامل خانواده‌های نمونه، مدیران دستگاه‌های اجرایی برتر، نخبگان، خبرگزاری‌ها و سایر گروه‌های مؤثر اهدا شود. از تمامی دست‌اندرکاران حوزه اجرایی جمعیت، بخش خصوصی و نخبگان دعوت می‌کنم که اگر خود را شایسته دریافت این جایزه می‌دانند، به وب‌سایت ستاد ملی جمعیت مراجعه و اطلاعات خود را بارگذاری کنند. هیئت علمی و کمیته‌های داوری، شرکت‌کنندگان را ارزیابی می‌کنند و در نهایت برندگان انتخاب خواهند شد. مراسم تقدیر از این افراد در تاریخ ۲۴ آبان، در سالن اجلاس سران و با حضور رئیس‌جمهور برگزار می‌شود. هدف از این جایزه، فرهنگ‌سازی و تشویق تمام کسانی است که برای مسئله جمعیت تلاش می‌کنند، به ویژه مادران و پدرانی که برای تولد و نگهداری فرزندانشان زحمت می‌کشند. قانون جوانی جمعیت ۷۳ ماده و حدود ۲۶۰ تکلیف برای دستگاه‌های مختلف دارد که بار مالی قابل توجهی ایجاد می‌کند، متأسفانه به دلیل محدودیت‌های اعتباری که تنها مختص کشور ما نیست و در سطح جهانی وجود دارد، امکان تخصیص بودجه برای تمامی این تکالیف به یکباره فراهم نیست، بنابراین برخی مواد قانونی منتظر تأمین اعتبار مانده‌اند. البته بخش‌هایی نیز اجرایی شده، اما به دلایل مختلف، این اقدامات تاکنون نتوانسته‌اند روند کاهشی ولادت را متوقف کنند. آمار سال ۱۴۰۳ نیز نسبت به ۱۴۰۲ کاهشی بوده و امیدواریم در سال ۱۴۰۴ بتوانیم این روند را بهبود بخشیم. مساله، چندبعدی است اما یک عامل کلیدی، تأخیر در ازدواج و فرزندآوری است؛ ما با کاهش ازدواج روبرو هستیم؛ به طوری که آمار ازدواج در ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲، حدود ۳ درصد کاهش یافته از طرفی، فاصله بین ازدواج و تولد فرزند اول به طور متوسط به ۴.۵ سال رسیده است. وقتی سن ازدواج بالا رفته و این فاصله طولانی نیز اضافه می‌شود، نتیجه واضح است. برای مثال، در سال ۱۳۹۵ بیشترین تولدها در سنین ۲۵ تا ۲۹ سالگی مادران رخ می‌داد، اما امروز این بازه به ۲۹ تا ۳۴ سال رسیده است، یعنی فرزندآوری به طور متوسط ۵ سال به تأخیر افتاده است. این یک هشدار جدی است؛ پیک باروری زنان بین ۲۰ تا ۳۰ سالگی است، پس از ۳۰ سالگی، باروری به تدریج و پس از ۳۵ سالگی به شدت کاهش می‌یابد متأسفانه بسیاری از خانم‌ها به دلیل مشغله تحصیلی و شغلی، متوجه نمی‌شوند که در حال از دست دادن بهترین فرصت باروری خود هستند. من به عنوان یک متخصص زنان، با خانم‌هایی در سنین ۳۹ یا ۴۰ سال روبرو می‌شوم که تازه متوجه کاهش شدید ذخیره تخمدان خود شده‌اند و بسیار نگران هستند. توصیه اکید ما این است که خانم‌ها «پیک باروری» خود را از دست ندهند. خوشبختانه قانون، راهکاری برای این موضوع پیش‌بینی کرده است؛ ذخیره تخمک. بانوانی که هنوز ازدواج نکرده‌اند یا به دلایلی قصد تأخیر در فرزندآوری دارند، می‌توانند به مراکز ناباروری سطح ۳ دانشگاه‌های علوم پزشکی مراجعه و به صورت رایگان تخمک خود را ذخیره کنند تا برای آینده بیمه باشند. همچنین به خانواده‌هایی که یک فرزند دارند و فاصله طولانی انداخته‌اند، توصیه می‌کنیم فرصت طلایی برای آوردن فرزند دوم را از دست ندهند. تک‌فرزندی و مشکلات خاص خود را برای کودک و خانواده به همراه دارد. خانواده‌ها باید به این موضوع توجه جدی داشته باشند.