سیاست
اجرای طرح ترامپ برای غزه نیازمند برقراری معادلات و هماهنگی پیچیده بین طرف‌های متعدد از جمله اسرائیل، حماس، کشورهای عربی و جامعه بین‌المللی است، این در حالی است که از نگاه ناظران، محوریت داشتن منافع رژیم صهیونیستی و نادیده گرفتن حقوق فلسطینیان در این طرح، مانعی جدی در مسیر اجرایی شدن آن است. برنامه موسوم به طرح صلح دونالد ترامپ برای غزه که شامل ۲۱ بند است، در هفته‌های اخیر بحث‌های گسترده‌ای را در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی و نیز داخل اسرائیل به راه انداخته است. این طرح با هدف پایان دادن به جنگ در نوار غزه، اقداماتی مشخص برای برقراری آتش‌بس، آزادی اسرا، خروج نیروهای صهیونیستی و بازسازی این منطقه پیشنهاد می‌دهد. با این حال، این طرح باعث ایجاد شکافی عمیق در اسرائیل شده و سؤالاتی درباره امکان‌پذیری و پیامدهای بلندمدت آن مطرح کرده است. جزئیات برنامه ترامپ برای غزه طرح ترامپ طبق گزارش‌هایی از منابع معتبر مانند سی‌ان‌ان و واشنگتن پست، بر اساس ۲۱ بند کلیدی طراحی شده که هدف اعلانی آن برقراری صلح پایدار در غزه است. اجزای اصلی این طرح بدین گونه است: ۱. آتش‌بس فوری و آزادی اسرا: طرح با توقف فوری همه عملیات‌های نظامی آغاز می‌شود و خطوط درگیری در وضعیت فعلی ثابت می‌ماند. ظرف ۴۸ ساعت پس از امضای توافق، تمام اسرای اسرائیلی زنده (حدود ۲۰ نفر تخمین زده شده) و اجساد بیش از ۲۰ نفر که گمان می‌رود مرده‌اند، باید توسط حماس آزاد شوند. در مقابل، اسرائیل به آزادی ۲۵۰ زندانی فلسطینی محکوم به حبس ابد و ۱۷۰۰ نفر دیگر از بازداشت‌شدگان پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ متعهد می‌شود. ۲. خروج تدریجی نیروهای اسرائیلی: طرح شامل خروج گام‌به‌گام نظامیان صهیونیست از غزه است که در نهایت به خروج کامل منجر خواهد شد. با این حال، نبود جدول زمانی مشخص برای این خروج، ابهاماتی را در اجرای آن ایجاد کرده است. ۳. خلع سلاح حماس و محرومیت از نقش در اداره غزه: طرح بر خلع سلاح نظامی حماس تاکید دارد و خواستار نابودی تسلیحات این گروه مقاومت است. اعضای حماس که به فرآیند صلح بپیوندند، مشمول عفو خواهند شد و کسانی که مایل به ترک غزه باشند، اجازه خروج به کشورهای دیگر را خواهند داشت. ۴. بازسازی و توسعه اقتصادی: طرحی با عنوان «طرح توسعه ترامپ» برای بازسازی غزه در طول پنج سال پیشنهاد شده که تحت نظارت یک ائتلاف بین‌المللی اجرا خواهد شد. این طرح شامل بازسازی زیرساخت‌های حیاتی (آب، برق، فاضلاب)، بیمارستان‌ها و نانوایی‌ها و همچنین پاکسازی آوارها است. ایجاد یک نهاد بین‌المللی و یک کمیته فلسطینی برای اداره غزه نیازمند توافق کشورهای عربی و بازیگران بین‌المللی است. مصر، قطر و برخی دیگر از کشورهای عربی از این طرح حمایت کرده‌اند اما اسرائیل با هرگونه نقش برای تشکیلات خودگردان فلسطینی در غزه مخالف است ۵. حکومت انتقالی: طرح پیشنهاد می‌دهد یک نهاد بین‌المللی موقت با نظارت آمریکا و همکاری شرکای عربی و بین‌المللی تشکیل شود. یک کمیته فلسطینی مسئولیت اداره امور روزمره غزه را بر عهده خواهد داشت و در نهایت، مدیریت ممکن است به تشکیلات خودگردان فلسطینی مشروط بر انجام اصلاحات داخلی در این تشکیلات واگذار شود. ۶. نیروی امنیتی بین‌المللی: یک نیروی چندملیتی برای حفظ نظم در غزه در دوره انتقالی مستقر خواهد شد و همزمان، یک نیروی امنیتی فلسطینی برای مدیریت آینده آموزش داده می‌شود. روند اجرایی طرح اجرای طرح ترامپ نیازمند هماهنگی پیچیده بین طرف‌های متعدد، از جمله اسرائیل، حماس، کشورهای عربی و جامعه بین‌المللی است. مراحل کلیدی اجرای این طرح عبارت هستند از: آتش‌بس اولیه و تبادل اسرا: گام اول، توقف فوری درگیری‌ها و آزادی اسرا در ۴۸ ساعت اول است. این مرحله به دلیل حساسیت بالای آن، به اعتمادسازی بین طرف‌ها وابسته است. با این حال، حماس اعلام کرده که هنوز هیچ پیشنهاد جدیدی از میانجی‌ها دریافت نکرده و مذاکرات از زمان حمله ناکام اسرائیل به هیات مذاکره‌کننده حماس در دوحه در ۹ سپتامبر متوقف شده است. خروج نظامی اسرائیل: خروج تدریجی نیروهای اسرائیلی از غزه یکی از چالش‌برانگیزترین بخش‌های طرح است. نتانیاهو و وزرای راست‌گرای او مانند «ایتمار بن‌گویر» و «بتسالل اسموتریچ»، بارها بر ادامه عملیات نظامی تا «نابودی کامل حماس» تأکید کرده‌اند. این موضع‌گیری، اجرای این بند را با موانع جدی مواجه می‌کند. تشکیل نهادهای حکومتی موقت: ایجاد یک نهاد بین‌المللی و یک کمیته فلسطینی برای اداره غزه نیازمند توافق کشورهای عربی و بازیگران بین‌المللی است. مصر، قطر و برخی دیگر از کشورهای عربی از این طرح حمایت کرده‌اند اما اسرائیل با هرگونه نقش برای تشکیلات خودگردان فلسطینی در غزه مخالف است. بازسازی غزه: بازسازی غزه به منابع مالی عظیم و همکاری بین‌المللی نیاز دارد. کشورهای حوزه خلیج فارس احتمالا قرار شده بخش عمده هزینه‌ها را تأمین کنند اما جزئیات نحوه تأمین مالی و مدیریت این فرآیند هنوز مشخص نیست. نظارت امنیتی: استقرار نیروی امنیتی بین‌المللی برای جلوگیری از درگیری‌های جدید و آموزش نیروهای فلسطینی از دیگر بخش‌های کلیدی طرح است. این نیرو باید بی‌طرف باشد و از دخالت مستقیم طرف‌های درگیر جلوگیری کند. واکنش‌ها به طرح ترامپ واکنش‌های داخل اسرائیل: طرح ترامپ در اراضی اشغالی با واکنش‌های متفاوتی مواجه شده است. نظرسنجی روزنامه معاریو نشان می‌دهد که ۵۳ درصد از ساکنان اسرائیل و ۴۱ درصد از رأی‌دهندگان ائتلاف حاکم از این طرح حمایت می‌کنند. با این حال، وزرای راست‌گرای کابینه نتانیاهو، مانند بن‌گویر و اسموتریچ به شدت با آن مخالفند و تهدید کرده‌اند که در صورت پایان جنگ پیش از «نابودی حماس»، کابینه را سرنگون خواهند کرد. در مقابل، برخی مقام‌ها مانند «گیدئون ساعر» وزیر امور خارجه و «موشه گافنی» رهبر حزب دگل هاتورا، از پایان جنگ و توافق برای آزادی اسرا حمایت کرده‌اند. «یائیر لاپید» رهبر اپوزیسیون نیز اعلام کرده که در صورت مخالفت راست‌گرایان، «شبکه ایمنی» برای نتانیاهو فراهم خواهد کرد تا توافق را پیش ببرد. نبود جدول زمانی مشخص برای خروج اسرائیل، انتقال قدرت به تشکیلات خودگردان و بازسازی غزه، اجرای طرح را با موانعی مواجه کرده است واکنش‌های فلسطینی: حماس اعلام کرده که هیچ پیشنهاد جدیدی دریافت نکرده و مذاکرات از زمان حمله رژیم صهیونیستی به هیات مذاکره‌کننده‌اش در دوحه متوقف شده است. این گروه تأکید کرده که آماده بررسی پیشنهادات با رویکردی مثبت است اما خواستار توقف کامل جنگ، خروج نیروهای اسرائیلی و بازسازی غزه است. تشکیلات خودگردان فلسطینی نیز به دلیل محدودیت‌های اسرائیل و عدم تمایل تل‌آویو به واگذاری اداره غزه به این تشکیلات، با چالش‌هایی مواجه است. واکنش‌های بین‌المللی: کشورهای عربی مانند مصر، قطر و عربستان سعودی از طرح ترامپ حمایت کرده‌اند. «بدر عبدالعاطی» وزیر خارجه مصر، بر ضرورت توقف جنگ و جلوگیری از آواره شدن فلسطینی‌ها تأکید کرده و آمادگی مصر برای همکاری با این طرح را اعلام کرده است. با این حال جامعه بین‌المللی، به‌ویژه کشورهایی مانند انگلیس و فرانسه که به تازگی دولت فلسطین را به رسمیت شناخته‌اند، ممکن است با برخی بندهای طرح، به‌ویژه عدم حمایت صریح از تشکیل دولت فلسطینی، مخالف باشند. چالش‌های پیش رو ۱. مخالفت‌های سیاسی در اسرائیل: نتانیاهو تحت فشار شدید وزرای راست‌گرای کابینه خود است که هرگونه توافقی را که به تشکیل دولت فلسطینی منجر شود، رد می‌کنند. او همچنین با اتهامات فساد و درخواست‌های دادگاه کیفری بین‌المللی برای بازداشتش مواجه است که ممکن است تصمیم‌گیری او را تحت تأثیر قرار دهد. ۲. عدم شفافیت در مذاکرات با حماس: هنوز مشخص نیست که آیا این طرح به حماس ارائه شده یا خیر. توقف مذاکرات پس از حمله اسرائیل به دوحه، دستیابی به توافق را دشوار کرده است. ۳. ابهام در جزئیات اجرایی: نبود جدول زمانی مشخص برای خروج اسرائیل، انتقال قدرت به تشکیلات خودگردان و بازسازی غزه، اجرای طرح را با موانعی مواجه کرده است. ۴. مسائل مالی و لجستیکی: بازسازی غزه نیازمند منابع مالی عظیم است که احتمالا توسط کشورهای خلیج فارس تأمین خواهد شد اما مدیریت این فرآیند و جلوگیری از سوءاستفاده از منابع، چالشی بزرگ است. وزرای راست‌گرای افراطی کابینه نتانیاهو، مانند بن‌گویر و اسموتریچ به شدت با طرح ترامپ مخالفند و تهدید کرده‌اند که در صورت پایان جنگ پیش از نابودی حماس، کابینه را سرنگون خواهند کرد جمع‌بندی در طول جنگ غزه پیشنهادهای مختلفی برای آینده غزه از سوی طرف‌های متعدد ارائه شده است. در فوریه، ترامپ طرحی را مطرح کرد که اکنون به نظر می‌رسد کنار گذاشته شده است. این طرح خواستار «مالکیت بلندمدت» آمریکا بر غزه بود و آن را «ریویرای خاورمیانه» توصیف کرد. این ایده شامل آوارگی اجباری فلسطینی‌ها در این منطقه بود که نقض قوانین بین‌المللی محسوب می‌شود. ایالات متحده و اسرائیل اعلام کردند که این مهاجرت «داوطلبانه» خواهد بود. در مارس، ایالات متحده و اسرائیل طرح عربی برای بازسازی غزه پس از جنگ را رد کردند که به ۲.۱ میلیون فلسطینی ساکن این منطقه اجازه ماندن می‌داد. تشکیلات خودگردان فلسطین و حماس از این طرح عربی که خواستار اداره موقت غزه توسط کمیته‌ای از کارشناسان مستقل و استقرار نیروهای حافظ صلح بین‌المللی بود، استقبال کردند. در ژوئیه، کنفرانسی بین‌المللی به رهبری فرانسه و عربستان سعودی در نیویورک پیشنهاد تشکیل یک «کمیته اجرایی انتقالی» برای غزه را مطرح کرد که تحت نظارت تشکیلات خودگردان فلسطین فعالیت کند. ایالات متحده و اسرائیل در این کنفرانس شرکت نکردند. اعلامیه نیویورک با حمایت اکثریت مجمع عمومی سازمان ملل در قطعنامه‌ای در اوایل ماه جاری تأیید شد. اکنون نیز طرح ۲۱ ماده‌ای دونالد ترامپ برای پایان دادن به جنگ غزه با وجود حمایت‌هایی در منطقه و بین‌الملل و بخشی از جامعه صهیونیستی با موانع سیاسی، نظامی و لجستیکی متعددی مواجه است. نقش احتمالی تونی بلر به عنوان رئیس یک نهاد انتقالی، هرچند ایده‌ای نوآورانه به حساب آمده، ولی به دلیل سابقه او و پیچیدگی‌های سیاسی منطقه با مقاومت‌هایی مواجه خواهد شد. موفقیت این طرح به توانایی طرف‌ها در ایجاد اعتماد، هماهنگی بین‌المللی و غلبه بر اختلافات داخلی بستگی دارد. در نهایت طرح‌های ترامپ به این دلیل که براساس منافع رژیم اشغالگر پیشنهاد شده‌اند، در راستای منافع مردم فلسطین نخواهد بود و همین مساله ممکن است مانع از اجرایی شدن آن شود.