سیاست
«ایران و روسیه به‌طور طبیعی نسبت به هرگونه حضور آمریکا در منطقه، به‌ویژه در مسائل امنیتی، محتاط هستند و در این مورد، مسیری که درباره آن صحبت می‌کنیم مستقیماً از کنار مرز ایران عبور می‌کند و هرگونه حضور آمریکا در آنجا را به‌ویژه حساس می‌سازد.» در حالی که ارمنستان و جمهوری آذربایجان شب گذشته توافقی را برای پایان دادن به سال‌ها تنش و درگیری امضا کرده‌اند، پرسش‌های مهمی درباره آینده روابط دو کشور و پیامدهای ژئوپلیتیک این طرح مطرح است. این توافق، که با میانجی‌گری دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده حاصل شد، از دید برخی تحلیلگران عمدتا غربی امیدهایی تازه برای ثبات در قفقاز جنوبی ایجاد کرده اما همزمان نگاه قدرت‌های منطقه‌ای را نیز به خود دوخته است. پیش از امضای این توافق، نشریه «نیوزویک» در گزارشی با عنوان «چگونه «پل ترامپ» ممکن است به‌زودی میدان جنگ مرزی با روسیه، ایران و ترکیه را دگرگون کند»، به ابتکار زیرساختی موسوم به «پل ترامپ» پرداخته بود؛ طرحی با حمایت ایالات متحده که قرار است ارمنستان و آذربایجان را از مسیرهای زمینی و تجاری به یکدیگر متصل کند. به باور طراحان، این پروژه می‌تواند چشم‌انداز اقتصادی تازه‌ای برای منطقه رقم بزند و مسیرهای حمل‌ونقل و انرژی را بازتعریف کند. با این حال، این گزارش هشدار می‌دهد که چنین ابتکاراتی می‌تواند حساسیت بازیگران کلیدی همچون روسیه و ایران را برانگیزد. اکنون و با وجود امضای توافق، این نگرانی‌ها همچنان پابرجاست و بسیاری معتقدند آینده این طرح و ثبات منطقه، بیش از هر چیز به نحوه اجرای تعهدات جدید میان ایروان و باکو وابسته خواهد بود. این طرح شامل ساخت یک پل جاده‌ای و ریلی بر فراز رود ارس و ایجاد مسیرهای اتصال بین‌المللی است که می‌تواند ارتباط دو کشور را پس از دهه‌ها تنش، بازسازی کند. حامیان این پروژه معتقدند که «پل ترامپ» می‌تواند به تسهیل تجارت، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و افزایش وابستگی اقتصادی متقابل میان باکو و ایروان منجر شود و در نتیجه، احتمال بروز درگیری‌های جدید را کاهش دهد. با این حال، این ابتکار نه‌تنها جنبه اقتصادی دارد بلکه آثار ژئوپلیتیکی گسترده‌ای را نیز به همراه خواهد داشت. ایجاد چنین گذرگاهی معادلات منطقه‌ای را در مرزهای ایران، روسیه و ترکیه تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند مسیرهای سنتی ترانزیت کالا را تغییر دهد. همین امر موجب نگرانی برخی بازیگران منطقه‌ای شده است که آن را ابزاری برای افزایش نفوذ آمریکا و کاهش نقش راهبردی خود می‌دانند. اکنون، با امضای توافق اخیر میان ارمنستان و آذربایجان، نگاه‌ها به آینده این پروژه دوخته شده است تا مشخص شود آیا «پل ترامپ» به نماد صلح و همکاری بدل می‌شود یا نقطه‌ای تازه برای رقابت‌های ژئوپلیتیکی خواهد بود. در متن گزارش نیوزویک آمده است: جزئیات توافق مورد انتظار با پشتیبانی ایالات متحده میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان هنوز منتشر نشده است. اما یکی از بخش‌های کلیدی این توافق با عنوان «مسیر ترامپ برای صلح و شکوفایی بین‌المللی» (TRIPP) یا به‌طور ساده «پل ترامپ» شناخته می‌شود. این طرح بالقوه قرار است سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان را از طریق ارمنستان به استان برون‌بومی نخجوان متصل کند، از مسیری که در آذربایجان به‌عنوان «کریدور زنگزور» و در ارمنستان به‌عنوان «جاده سیونیک» شناخته می‌شود. این توافق در پی تحولات سریع در قفقاز جنوبی شکل می‌گیرد، جایی که جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۲۳ با یک حمله برق‌آسا کنترل منطقه مورد مناقشه قره‌باغ کوهستانی را به دست گرفت و به ۳۰ سال حاکمیت جدایی‌طلبان مورد حمایت ارمنستان پایان داد. این شکست، که پس از تلفات سنگین ارمنستان در جنگ قبلی با آذربایجان در سال ۲۰۲۰ رخ داد، باعث شده ارمنستان جایگاه منطقه‌ای خود، از جمله اتحاد با روسیه و دشمنی ریشه‌دار با ترکیه، را بازنگری کند. اُلِسیا واردانیان، کارشناس درگیری‌ها و امنیت در قفقاز جنوبی، به نیوزویک گفت: «ترامپ شاید بخواهد این ابتکار را به پرونده نامزدی جایزه نوبل خود اضافه کند یا صرفاً قصد داشته باشد نیت خود برای برقراری صلح جهانی را ثابت کند، اما فراتر از انگیزه‌های شخصی، برای منطقه این موضوع بسیار مهم و بزرگ است.این گام رو به جلو حتی بدون امضای نهایی یک توافق صلح باید شانس ثبات و نبود جنگ در منطقه را برای مدت طولانی‌تری افزایش دهد.» شیطان در جزئیات است جاشوا کوسِرا، تحلیلگر ارشد گروه بین‌المللی بحران، تلاش‌های رئیس‌جمهور آمریکا در قفقاز جنوبی را به دیگر کارزارهای دیپلماتیک او پیوند داد و گفت: «واضح است که دولت ترامپ به دنبال یک پیروزی آسان در زمینه صلح‌سازی است، پس از آنکه روند اوکراین و غزه کندتر از حد انتظارش پیش رفت.» با این حال او یادآور شد که پرسش‌های بسیاری درباره نحوه اجرای توافق ارمنستان و آذربایجان باقی است، از جمله اجرای مسیری که در منطقه محل مناقشه بوده است.