اما و اگرهای معافیت تحریمی بندر چابهار

 هارش پنت، استاد روابط بین الملل در کینگز کالج لندن به (SCMP) گفت: «ترامپ بار دیگر به اجرای سیاست فشار حداکثری بر ایران باز می گردد و هدف نیز منزوی سازی ایران است. ترامپ احتمالا برخلاف دولت اول خود تمایلی به اعطای معافیت تحریمی به هند در خصوص بندر چابهار نداشته باشد.»
این استاد روابط بین الملل، چابهار را به عنوان یک «پروژه جدی» برای آرمان های منطقه ای هند توصیف کرد و افزود که هر گونه اختلال می تواند ضربه ای به استراتژی بلندمدت دهلی نو وارد کند.
برای نارندرا مودی، این چالش دو برابر است. در حالی که او تمایل خود را برای مذاکره در مورد تعرفه های تجاری با ترامپ نشان داده، تضمین معافیت مجدد برای چابهار کار بسیار دشوارتری است. تحلیلگران می گویند که این بندر می تواند به یک ابزار چانه زنی برای ترامپ تبدیل شود، که ممکن است از آن به عنوان اهرمی برای کاهش مازاد تجاری ۳۲ میلیارد دلاری هند با ایالات متحده استفاده کند.
اودی چاندرا، استاد علوم سیاسی در دانشگاه جورج تاون در این باره به (SCMP) می گوید: «یک معافیت جدید با شرایط جدید مورد نیاز خواهد بود. به هرحال تلاش ایالات متحده برای کشاندن هند به سمت خود می تواند میان تهران و دهلی نو و دوستی عمیق آنها شکف ایجاد کند.»
او در این باره گفت: توافق چابهار هند با ایران ممکن است دیگر از سوی واشنگتن قابل قبول تلقی نشود. در حالی که هند مایل به مذاکره با ترامپ در مورد کاهش تعرفه های بالای تجاری هند بود، موضوع معافیت از تحریم های مربوط به چابهار ممکن است برای مذاکره چالش برانگیزتر باشد. در ادامه کار دهلی احتمالا استدلال خواهد کرد که چابهار با دسترسی استراتژیک به آسیای مرکزی و فراتر از آن، می تواند به مقابله با پروژه کریدور اقتصادی چین و پاکستان، یکی از محورهای کلیدی ابتکار کمربند و جاده پکن، کمک کند.
کبیر تنجا، معاون اندیشکده بنیاد تحقیقاتی آبزرور و یکی از اعضای برنامه مطالعات استراتژیک این اندیشکده به (SCMP) می گوید: «دستیاران ترامپ ممکن است او را تشویق کرده باشند که موضع سختی اتخاذ کند. شاید در ادامه رایزنی های پشت پرده دهلی نو و واشنگتن بتواند از ابهام موجود در فضا بکاهد. ادبیات استفاده شده در متن بخشنامه ترامپ علیه ایران نگرانی های زیادی در دهلی نو ایجاد کرده است.» به نظر می رسد که عمده تحلیل گران این حوزه معتقدند که هند باید اهمیت استراتژیک پروژه چابهار را در مقابله با نفوذ فزاینده چین در منطقه برای ایالات متحده توضیح دهد تا این پروژه حیاتی از محدوده تحریم ها دور نگه داشته شود.
ترامپ این بار کوتاه نخواهد آمد؟
رویه ترامپ این بار در مواجه با تحریم هایی که تحت عنوان سیاست فشار حداکثری علیه ایران اعمال می کند با روشی که او در دولت اول خود انتخاب کرده بود تا حدودی متفاوت است. در حالی که دولت اول ترامپ هند و سایر کشورها را مجبور کرد تا خرید نفت ایران را در سال ۲۰۱۹ به طور کامل متوقف کنند، به دهلی نو اجازه داد تا عملیات خود را در چابهار ادامه دهد. پس از امضای توافقنامه ۱۰ ساله هند و ایران برای عملیات بلندمدت هند در بندر چابهار در اردیبهشت ۱۴۰۳، دولت جو بایدن هشدار داده بود که همه نهادهایی که هر گونه معامله تجاری با ایران را در نظر می گیرند، با «خطر بالقوه تحریم» روبرو هستند. با وجود این هشدار، ایالات متحده متعاقبا هیچ اقدامی برای متوقف کردن توسعه بندر چابهار انجام نداد. ایالات متحده زمانی که دهلی نو، تهران و کابل در سال ۱۳۹۵ توافقنامه سه جانبه برای توسعه این بندر را امضا کردند نیز از تحریم این پروژه سه جانبه خودداری کرد. در آن زمان، تصمیم ایالات متحده ناشی از توجه به پتانسیل این بندر برای تسهیل تجارت و توسعه در افغانستان و لابی گری طرف هندی برای پیشبرد این پروژه بود.
آیا ایالات متحده می تواند هند را به دلیل این توافق تحریم کند؟
الجزیره در پاسخ به این پرسش می نویسد: ایالات متحده در گذشته دو بار - در سال های ۱۹۷۴ و ۱۹۹۸ - پس از انجام آزمایش های هسته ای توسط دهلی نو، تحریم های محدودی را علیه تشکیلات علمی هند اعمال کرده است. از زمان پایان جنگ سرد، هند و ایالات متحده روابط خود را به طور قابل توجهی تقویت کرده اند و امروز یکدیگر را به عنوان نزدیکترین شرکای استراتژیک به حساب می آورند. اگرچه هند رسما هیچ تحریم اعمال شده علیه کشورها را به رسمیت نمی شناسد مگر اینکه توسط سازمان ملل تأیید شده باشد، اما در بیشتر موارد با تحریم های تحت رهبری ایالات متحده علیه ایران همراه بوده است. تا چند سال پیش، هند ایران را در زمره تامین کنندگان اصلی نفت خود به حساب می آورد. با این حال، از سال ۲۰۱۸، زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت ایالات متحده، از توافق هسته ای ایران خارج شد و تحریم های سختی را علیه تهران دوباره اعمال کرد، هند خرید نفت ایران را باطل کرده است.
با این حال، در سال ۲۰۱۸، دهلی نو با موفقیت واشنگتن را تحت فشار قرار داد تا معافیت های خاصی از تحریم های مربوط به چابهار را تضمین کند، زیرا وعده داده بود که این مسیر ترانزیت می تواند به افغانستان، که یک منافع امنیتی کلیدی برای ایالات متحده در آن زمان بود، کمک کند. برخی از تحلیلگران خاطرنشان می کنند که افغانستان از زمان خروج ایالات متحده از این کشور در سال ۲۰۲۱ دیگر جز حوزه های کلیدی برای امنیت ایالات متحده نبوده است. با این حال، کارشناسان تحریم های گسترده علیه هند را پیش بینی نمی کنند. در حالی که هند تا حد زیادی تحریم های ایالات متحده علیه ایران را دنبال کرده‌است، علیرغم فشارهای بین المللی همچنان به واردات نفت از روسیه ادامه می دهد. در سال های ۲۰۲۳-۲۰۲۴، هند نفت روسیه را به ارزش ۵۴ میلیارد دلار خریداری کرد که واردات آن از زمان آغاز درگیری اوکراین در سال ۲۰۲۲ افزایش یافته است. اگر ایالات متحده معافیت هند از چابهار را به طور کامل لغو کند، این موضوع می تواند بر روابط اقتصادی دهلی نو و تهران تأثیر بگذارد. قبل از خروج امریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ میلادی و بازگشت تحریم، هند سالانه تقریبا ۱۳ میلیارد دلار کالا از ایران وارد می کرد که عمدتا نفت بود. از سال ۲۰۱۹، تجارت به طور قابل توجهی کاهش یافته و واردات به زیر ۱ میلیارد دلار رسیده است. بین فروردین و اکتبر ۲۰۲۴، هند تنها ۲۱۶ میلیون دلار کالا از ایران وارد کرد که نشان دهنده پایبندی دهلی نو به سیاست های تحریمی ایالات متحده علیه ایران است.