سیاسی
مسعود سعدی- دیروز وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: «تجارت ایران با اتحادیه اوراسیا اکنون سه میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار است که ۱۰ میلیارد دلار چشم‌انداز تجارت ایران با این اتحادیه است.” اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) یک سازمان اقتصادی منطقه ای است که شامل کشورهای روسیه، قزاقستان، بلاروس، ارمنستان و قرقیزستان می شود، این اتحادیه با هدف تسهیل تجارت، سرمایه گذاری و همکاری های اقتصادی میان اعضا تشکیل شده است، جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۷ با امضای موافقت نامه تجارت ترجیحی با اوراسیا، به عنوان نخستین گام برای گسترش روابط تجاری با این اتحادیه، وارد عرصه همکاری های اقتصادی با کشورهای عضو شد. توافق تجارت آزاد ایران با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا که با هدف تجارت آزاد و با تعرفه صفر حدود هزار قلم کالا نوشته شده است، شامل ۱۱ فصل و یک ضمیمه مربوط به فهرست‌های کالایی دو طرف توافق است. ایران پیش از این، تجربه امضای موافقت‌نامه تجارت آزاد با سوریه را داشت که مفاد و ماهیت آن عملاً با تجارت آزاد فاصله داشت. سایر توافقات ایران نیز موافقت‌نامه‌های ترجیحی با تعداد اقلام و عملکردی محدود بوده است. به همین دلیل بسیاری از فعالان اقتصادی، اجرایی شدن توافق تجارت آزاد با اوراسیا را تمرینی برای پیوستن اقتصاد ایران به پیمان‌نامه‌ها و سازمان‌های مهم اقتصادی دنیا مانند عضویت در سازمان تجارت جهانی می‌دانند. فصول موافقت‌نامه تجارت آزاد با اوراسیا شامل مقدمه، تجارت کالا، چاره کارهای تجاری، اقدامات فنی، اقدامات بهداشتی، قواعد مبدأ، همکاری گمرکی، حل‌وفصل اختلافات، خرید دولتی، همکاری‌های بخشی (در حوزه‌های حمل‌ونقل، انرژی، صنایع خودرو، مناطق آزاد تجاری و بنگاه‌های کوچک و متوسط) و مقررات پایانی است و در ضمیمه آن کالاهایی که مشمول حذف تعرفه نمی‌شوند، مشخص شده‌اند. مطابق این موافقت‌نامه، علاوه بر تسهیل تجارت و رفع موانع غیر تعرفه‌ای، تعرفه ورودی حدود ۸۷ درصد اقلام کالایی میان ایران و کشورهای اوراسیا حذف می‌شود. تجارت آزاد با کشورهای اوراسیا طی 5 سال گذشته به یکی از مهم‌ترین اهداف اقتصادی کشور در بخش تجارت خارجی بدل شده است. این سیاست به‌واسطه اعمال دوباره تحریم‌های اقتصادی علیه ایران از سال 1397 با قوت بیشتری دنبال شده و نتایج امیدبخشی نیز داشته است. اجرایی شدن این پیمان‌نامه منطقه‌ای اگرچه فعالان بخش خصوصی را به رونق بخشی تجارت خارجی امیدوار کرده اما آن‌ها با وجود تداوم سیاست‌های فعلی، نسبت به استفاده ایران از فرصت این توافقنامه بیمناک هستند. اما دستاوردهای ما چه بوده است؟ -افزایش حجم تجارت: پس از اجرایی شدن توافق نامه، حجم تجارت ایران با کشورهای اوراسیا افزایش چشم گیری داشته است، به عنوان مثال در ۹ ماهه نخست سال ۱۴۰۳، حجم صادرات ایران به کشورهای اوراسیا به ۱.۵ میلیارد دلار رسید که نشان دهنده رشد ۲۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته است. -تنوع کالاهای صادراتی: با کاهش تعرفه ها، تنوع کالاهای صادراتی ایران به کشورهای اوراسیا افزایش پیدا کرده است، کالاهایی همچون محصولات پتروشیمی، فولاد، میوه و خشکبار و محصولات کشاورزی به عنوان مهم ترین اقلام صادراتی ایران به این منطقه شناخته می شوند. -تسهیل واردات: کاهش تعرفه ها به تسهیل واردات کالاهای مورد نیاز ایران از کشورهای اوراسیا کمک کرده است، کالاهایی همچون ماشین آلات صنعتی، تجهیزات پزشکی و دارویی و مواد اولیه مورد نیاز صنایع داخلی از جمله واردات ایران از این منطقه هستند. اما چالش ها در این میان چه بوده است؟ -موانع غیرتعرفه ای: با وجود کاهش تعرفه ها، موانع غیرتعرفه ای همچون استانداردها و مقررات پیچیده همچنان بر تجارت ایران و اوراسیا تأثیرگذار است، این موانع می توانند روند صادرات و واردات را کند کرده و هزینه های اضافی برای تجار ایجاد کنند. -رقابت با کشورهای دیگر: کشورهای دیگر نیز به دنبال گسترش روابط تجاری با اوراسیا هستند و این رقابت می تواند بر سهم بازار ایران در این منطقه تأثیر بگذارد. -تأثیر تحریم ها: تحریم های بین المللی علیه ایران می تواند بر روابط تجاری با کشورهای اوراسیا تأثیر منفی بگذارد و نیازمند مدیریت هوشمندانه است.