پزشکیان و توسعه زیرساخت‌های ارتباطی کشور

  نقی روحبخش- گسترش فضای مجازی در دهه های اخیر موجب شکل گیری تعاملات اجتماعی متکثر و متنوع انسان ها در بستر فناوری اطلاعات و ارتباطات شده است. این تعاملات گوناگون به تدریج نظامات اجتماعی مختلفی را در بستر شبکه های اطلاعاتی و ارتباطاتی ایجاد کرده اند. زیست مجازی انسان ها در این نظامات اجتماعی جدید، مسائل اقتصادی، سیاسی، اخلاقی و غیره در پیش روی ایشان قرار داده است. همچنین به دنبال مجازی شدن نظام های گوناگون اجتماعی، مفهوم مرز جغرافیایی رنگ باخته است و معنای قلمرو سرزمینی یک حاکمیت متحول گشته است به گونه ای که اقتدار و حاکمیت های ملی در عرصه های مختلف اجتماعی در پرتو ساختار جامعه شبکه ای، کاملا دگرگون شده است. درمجموع هر چه فناوری اطلاعات و ارتباطات بیشتر نقش نظام سازی پیداکرده است، بیشتر موردتوجه حاکمیت ها قرارگرفته است.
بر کسی پوشیده نیست که فضای مجازی مرزهای جغرافیایی را درنوردیده و عرصه‌ای جهانی را برای کنش و تعامل انسان‌ها فراهم کرده‌است. حکمرانی در این دنیای بدون مرز نیازمند رویکردی نوین و جامع است که قطعاً بدون مشارکت همه بازیگران اعم از دولت‌ها، شرکت‌های فناوری، شهروندان و ... شکل نمی‌گیرد.
فضای مجازی شمشیر دولبه‌ای است که همان‌طور که توجه مضاعف به آن و سیاست‌گذاری درست در این عرصه می‌تواند جهش عظیمی را برای کشور به‌ویژه در بلندمدت به ارمغان آورد، غفلت از آن و سیاست‌گذاری غلط در این حوزه هم سبب عقب‌ماندگی چندین‌ساله کشور خواهدگردید و تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری مبنی‌بر اهمیت حکمرانی فضای مجازی و نقش آن در پیشبرد اهداف ملی نیز گواهی بر این مدعاست.
امروزه ظهور فناوری های جدید سبب به هم پیوستگی و همگرایی فناوری های قدیم و جدید با یکدیگر شده است. این ارتباطات منجر به همگرایی شبکه های مخابراتی، اطلاعاتی و تلویزیونی با یکدیگر شده است. با ظهور پدیده همگرایی و آشکار شدن اثرات و پیامدهای آن، اصلاحات نهادی تنظیم گری یکی از موضوعات مهم در سیاست های این حوزه بوده است. این حوزه در ایران دارای چالش و مسائلی در حوزه تنظیم گری و وضع قوانین است. «تعلل در تأسیس نهادهای تنظیم گر»، «فقدان تدابیر لازم جهت تسهیل توسعه تنظیم گری» و «عدم ترکیب مناسب اعضای شورا به لحاظ خبرگی در موضوعات و دانش تخصصی موردنیاز» از مشکلات پیش روی حوزه حکمرانی فضای مجازی است. در راستای این مسائل و چالش ها، «واگذاری حوزه سیاست گذاری به شورای عالی فضای مجازی»، «تعیین روشن و شفاف حدود و اختیارات کمسیون تنظیم مقررات ارتباطات» و «رعایت اصل تخصص در فرایند تصمیم سازی و تنظیم مقررات» پیشنهاد می شود.
مان‌طور که توجه به تنظیم‌گری فضای مجازی به خصوص از منظر امنیت ملی و فردی امری لازم‌الاجراست، تسریع حرکت دولت چهاردهم به سمت توسعه فضای مجازی و رشد فزاینده اقتصاد دیجیتال از طریق ایجاد زیرساخت‌های مناسب، توسعه بسترهای لازم برای رشد کسب‌وکارهای دیجیتال، تدوین قوانین حمایتی و مواردی از این قبیل نیز از اهمیت به‌سزایی برخوردار بوده و غفلت از این موارد حتی در کوتاه‌مدت در نهایت موجب خسارات جبران‌ناپذیری در بلندمدت خواهدگردید.
دولت پزشکیان در پایان دوره چهارساله خود در صورتی عنوان دولت موفق در مدیریت فضای مجازی را کسب خواهدکرد که بتواند ضمن ایجاد توازن میان دوگانه توسعه و تنظیم‌گری، ابتدا ارزیابی جامعی از موضوعات و مسائل اساسی فضای مجازی در کشور اعم از توسعه شبکه ملی اطلاعات، بازنگری در سیاست‌های تحدیدی و اصلاح مدل آن، توسعه زیست‌بوم فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، تنظیم‌گری فضای رقابت میان سکوهای دیجیتال توأمان با تسهیل‌گری عملکرد سکوهای داخلی و ... داشته‌باشد و با برنامه‌ریزی جامع کوتاه‌مدت و بلندمدت، در راستای رفع این چالش‌ها گام بردارد.
این هنر رئیس‌جمهور است که بتواند ضمن مواجهه درست با تهدیدات فضای مجازی، این تهدیدات را پله‌ای برای نیل به فرصت‌ها کرده و ضمن توجه مضاعف به حل مسئله بی‌اعتمادی و بدبینی به سکوهای داخلی و نظام حکمرانی فضای مجازی، از خطر افزایش شکاف فناوری میان سکوهای داخلی و خارجی جلوگیری کرده و مجموعه‌ای از سیاست‌های فنی و اقناع اجتماعی را در راستای بهبود تصور عمومی از توسعه زیرساخت‌های ارتباطی کشور اتخاذ نماید.