میزان اعتبار پیش قضاوت های سیاسی
در تحلیل کودتا
هرچند در ۲۵ خرداد ۱۳۹۶ مصادف با ۱۵ ژوئن ۲۰۱۷ وزارت امور خارجه آمریکا برای نخستین بار کتاب اسناد مرتبط با کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را که به سرنگونی دولت محمد مصدق منجر شد منتشر کرد، اما این که کتاب مذکور، شامل همه اسناد در باره این واقعه تاریخی مهم است یا خیر هنوز در هاله ای از ابهام است. چرا بعد از گذشت این همه سال هنوز اسناد این کودتا به طور کامل منتشر نشده است؟ مورخان معتقدند در فردای کودتا، جنگ روایت ها آغاز شد که از جمله آن ها می توان به روایت قیام مردم علیه مصدق و یا برکناری او نیز اشاره کرد. اما به نظر می رسد مانند دیگر حوادث تاریخی، کودتای ۲۸ مرداد نیز، گذر زمان شامل حال آن شده، و دگرگونی ها زمان، رنگ خود را بر آن می زند. به عبارت دیگر، گاه این زمانه است که بر پیشانی افراد، مهر هویتی خود را ثبت می کند. از این رو نباید از نظر دور داشت که گذشت زمان و دور شدن از واقعه، این فضا را فراهم می کند که شرایط برای پوشاندن لباس تحریف بر وقایع مهیا شود. توجه به تاویل به جای توجه به سند، حاکم شدن نظریه توطئه در انتشار اسناد، شخصی شدن واقعیت و ایدئولوژیک ساختن آن، عدم به کار گیری دیدگاه انتقادی در فهم پدیده تاریخی، از مواردی هستند که نویسنده معتقد است فهم درست نقاط ضعف و قدرت نهضت ملی نفت را ناممکن و پدیده مذکور را در چارچوب وضعیت صفر و یک ممکن کرده است. این وضعیت در باره تشخیص این که کودتایی رخ داده یا نداده نیز موثر است. این مقاله در زیر از نظرتان می گذرد:
۲۸ مرداد ۱۳۳۲ کودتا بود یا نبود؟
در جریان‌ها و اتفاق‌های ریزودرشت تاریخ ایران، رخداد کودتای ۲۸ مرداد نیز شامل اصل تغییر زمان شده، و برای برخی ماهیت آن رنگ عوض کرده تا جایی که اکنون برخی مطرح می کنند اساسا کودتایی رخ نداده است. پیش از این در شرایط پسا انقلابی، با نفی کامل عملکرد مصدق، اما کودتا مورد تصدیق واقع می شد. اکنون در مرحله دوم این فضا، در معرض تطور برداشت تاریخی قرار داریم که بر اساس آن همه طرف های منازعه در باره کودتای ۲۸ مرداد را در کشور را دربرگرفته است. بر این اساس، خروج از این وضعیت برای برخی در افکار عمومی، به ویژه نسل های دهه ۷۰ و ۸۰ به مثابه نفی همه چیز شده است از جمله نفی کودتا و تاریخ آن. و همزمان شاهدیم علم نیز به تدریج از مد زمانه تبعیت می کند. در پرتو چنین شرایطی است که جریان مسلط که شامل اغلب محققانی می شود که کودتا را عامل سقوط دولت مردمی مصدق می دانند، صدایش در برابر سخنان شبه علمی برکناری دولت مصدق و یا سقوط در برابر قیام مردمی، کوتاه شده است.
فضای پساانقلابی آن اندازه بغرنج شده که حتی به بدیهی ترین اصول تاریخ پژوهی نیز وقعی نهاده نمی شود؛ چه از سوی برخی عالمان و چه بخشی از افکار عمومی. نشانه آن این است که وقتی صحبت از اسناد کودتای ۲۸ مرداد به میان می آید، حتی به اسناد موثق در دسترس انیز اهمیتی داده نمی شود. فرقی نمی کند راویان و تحلیلگران چه می گویند، کارنامه آمریکا ستیزی در فضای انقلابی، و پساانقلابی، نسل های دهه ۷۰ و ۸۰ از تاریخ نهضت ملی و اصولگرایی و اصلاح طلبی، رویگردان کرده است. از این منظر گاه به نظر می رسد شکل گیری گفتمان علمی، به گفتمان شبه علمی تحت سیطره چنین فضایی برای به دست آوردن کلیک بیشتر در فضای دیجیتال تبدیل شده است. برخی می‌خواهند با هر سند و تحلیلی ثابت کنند که در روز ۲۸ مرداد نه تنها هیچ کودتایی در ایران رخ نداده، بلکه یک برکناری ساده و در تحلیل های دیگری یک قیام ملی علیه دکتر مصدق رخ داده است. جنگ روایت ها پدیده ای است که در فردای وقوع کودتا آغاز شد.در علم تاریخ هر کسی می‌تواند با رعایت اصول و روش علمی نظریه و تحلیلی ارائه کند. اما نفی کنندگان نمی گویند چرا در همه اسناد منتشر شده از سوی سیا، بر روی کلمه military coup به معنای کودتای نظامی تاکید کرده اند، آیا در برابر صراحت چنین کلماتی، جنگ روایت ها، و یا نظریه مرگ مولف برای ارائه برداشت و تفسیری دیگر مانند قیام ملی علیه دکتر مصدق مصداق دارد؟ با این همه اگر فرض محال را برآن بگیریم که کودتایی در کار نبوده است، آیا شک داریم از زمان اکتشاف نفت در ایران، حق مردم ایران به‌طورکامل پایمال شده است؟ آیا شک داریم کسی و یا کسانی و ملتی بوده اند که خواسته اند صاحب حق خودشان باشند و کسی حق زورگویی به آنها را نداشته باشد؟ آیا اسناد چیزی غیر از این می‌گویند؟ آیا عصر تحقیر آمیز واگذاری امتیازها در ایران پدیده ای تصنعی بوده که در عکس العمل به آن نهضت ملی نفت شکل می گیرد؟ درست است که در علم می توان روایت های روشمند له یا علیه یک واقعه مطرح کرد. ولی در عینیت ۴ سال حکومت دکتر مصدق که به نمایندگی از مردم، خواهان تحقق حق مردم بود هم می توان شک کرد؟
ماهیت سند با توجه به نظریه توطئه
در سیستم های حکومتی توسعه یافته عنصر اصلی انطباق تحلیل بر اسناد در توضیح واقعیت، متکی بر موفقیت یا شکست پروژه ها از جمله پروژه کودتا در سیاست خارجی نیست، بلکه یک ملاک اساسی میزان انباشت علمی است که از طریق آن قادر خواهند بود با درس گیری از گذشته، سیاست ها و پروژه های دیگر را با موفقیت بیشتر به مرحله اجرا بگذارند. از این رو است در سیستم های پیشرفته علمی، جزییات باید برای کارشناسان این حوزه تقریبا بدون کم کاست از منظر نگارش علمی و ثبت وقایع روشن باشد. در قوانین ایالات متحده انتشار اسناد هر ۳۰ سال نشانگر پایبندی به این قاعده است که در باره کودتای ۲۸ مرداد این قاعده نقض و به بیش از دو ۳۰ سال افزایش یافت. بررسی اسناد مذکور نشان می دهد که تجربه کودتا در ایران، تا چه اندازه آمریکا را تشویق در پروژه کودتا در کشورهای دیگر از جمله شیلی کرده است. از این رو هیچ کشور توسعه یافته ای، به سادگی تن به انتشار اسناد کذب نمی دهد.
نظریه توطئه، در این باره بسیار کارگشا، و راحت کننده اذهان غیر محققانه است. هواخواهان نظریه توطئه، بیشتر مایلند اسناد را نه درنسبت با واقعیت که در نسبت با ذهنیت ایدئولوژیک خود و نه ذهنیت مساله مدار، ارزیابی کنند. این موضوع در بطن نظام هایی که خود را غیر ایدئولوژیک می دانند رخ می دهد. برای مثال « در سال ۱۹۸۹ برای اولین بار وزارت خارجه آمریکا بخشی از اسناد کودتا را منتشر کرد. اما در این اسناد، هیچ اشاره‌ای به نقش آمریکا و بریتانیا نشده بود. اسمی از سی‌آی‌اِی و یا ام‌آی۶، سازمان اطلاعات جاسوسی بریتانیا نیامده بود. حذف این اطلاعات از این مجموعه، برای مشاور ارشد آن به حدی گران تمام شد که او در اعتراض استعفا داد.» و «در واکنش به این حرکت کنگره آمریکا، قانونی تصویب و دولت را موظف کرد تا اسناد مربوط به روابط خارجه خود را به طور درست و دقیق ثبت و به طور مرتب منتشر کند.» به عبارت دیگر، عدم اصل صداقت در تدوین اسناد ملی می تواند همه اسناد را زیر سوال برده، امکان تجربه اندوزه و ارائه پروژه های جدید را منتفی سازد.
همچنین برای پیروان نظریه توطئه و نگاه ایدئولوژیک، کتاب منتشر شده در آمریکا و عکس العمل های واقع شده، همه عناصری از یک سناریوی از پیش تعیین شده هستند. آنان نمی توانند به این سوال پاسخ بدهند که آیا این موضوع در باره کتاب های منتشر شده توسط دانشجویان پیرو خط امام در باره اسناد موجود در سفارت آمریکا حاکم است؟ و اگر حاکم است اساسا چرا آن همه اسناد به دست انتشار سپرده شد؟به طور طبیعی واضح است، که انباشت تجربه، و علم با اطلاعات غلط نه سرسازگاری دارد، و نه ممکن است. حال می خواهد این انباشت چه در اردوگاه شیطان باشد چه در اردوگاه حق. با این همه اگر این اصول مسلم علمی را هم قبول نداشته باشیم، جای این سوال هنوز باقی است که در اسنادپژوهی انجام شده، بالاخره حق مردم ایران قبل ، حین و بعد از سقوط دولت دکتر مصدق در چه شرایطی قرار دارد؟ آیا مبارزه با استعمار، و استعمار زدگی، در کنار استبداد جایگاهی ویژه در حرکت نهضت ملی نفت ایران داشته، یا نداشته است؟
آماده‌باش تل‌آویو
در پی عملیات ضدصهیونیستی
در پی عملیات ضدصهیونیستی یکشنبه شب در شهر تل آویو، سرویس امنیت داخلی رژیم اسرائیل (شاباک) و پلیس این رژیم اعلام آماده باش کردند.
رسانه های صهیونیستی گزارش دادند که در پی عملیات ضدصهیونیستی در تل آویو، پلیس و شاباک از افزایش سطح آماده باش در این شهر خبر دادند و از صهیونیست‌ها خواستند که هوشیار باشند.
همزمان گردان های شهید «عزالدین القسام» شاخه نظامی جنبش حماس و «سرایاالقدس» شاخه نظامی جنبش جهاد اسلامی امروز در بیانیه‌ای، مسئولیت عملیات شهادت طلبانه در تل آویو را بر عهده گرفتند. گردان‌های القسام در این بیانیه اعلام کرد: ما تأیید می‌کنیم که تا زمانی که کشتارهای اشغالگران، آوارگی غیرنظامیان و ادامه سیاست ترور ادامه داشته باشد، عملیات استشهادی در داخل سرزمین های اشغالی به خط مقدم بازخواهد گشت. شاباک تایید کرد که انفجار یکشنبه شب در تل آویو ضدصهیونیستی بوده و مجری عملیات اهل نابلس واقع در کرانه باختری بود.
منابع خبری صهیونیستی یکشنبه شب گزارش دادند که انفجار تل آویو بر اثر یک بمب و یک عملیات شهادت طلبانه بوده است. به گفته این منابع، فردی که به شهادت رسید، دارای کمربند انفجاری بوده و ظاهرا بمب همراه این شخص زودتر از موعد مقرر منفجر شده است.