توانائی تاثیرگذاری بر تصمیم و رفتار دیگر کشورها

 رهی فاتحی- در نظام جمهوری اسلامی ایران مقصود از اصول و اهداف سیاست خارجی، مبادی و اساس روابط خارجی دولت اسلامی است که منابع دینی را بعنوان چارچوب و اساس تنظیم روابط خارجی مطرح می کنند. بنابراین، سیاست خارجی نظام اسلامی برای رشد و توسعه تأثیرگذاری خود علاوه بر معیارهای متعارف تأثیرگذاری نیازمند آن است که شاخصه ها و مکانسیم های کارآمدی را از منابع دینی و منظر فقهایی همچون امام خمینی به دقت مورد توجه قرار دهد و در جهت حل معضلات کشور در همه دوران ها، بدان اهتمام جدی داشته باشد.
دیپلماسی عمومی به عنوان یکی از ابزارهای به کارگیری قدرت نرم نشان داده است که نقش و تأثیر بسزایی در تقویت و حصول منافع ملی کشورها دارد. از آنجا که یکی از محورهای اصلی در مبحث منافع ملی کشورها موضوع کسب قدرت و وجهه ملی است، لاجرم دیپلماسی عمومی کارآمد می تواند در نایل آمدن به این هدف مثمرثمر واقع گردد. امروزه، دیپلماسی عمومی به دلیل تأثیر پایدار و کم هزینه ای که در به دست آوردن اهداف سیاست خارجی می-تواند داشته باشد، به عنوان بدیلی در برابر دیگر منابع سنتی قدرت، از جمله قدرت نظامی و اقتصادی، جایگاه عمده ای در سیاست خارجی کشورها یافته است. در این میان، کشور ایران به دلیل غنای منابع ادبی، فرهنگی و تاریخی، دارای منابع بالقوه ای است که می تواند با به کارگیری این منابع، در جهت نیل به منافع خود گام بر دارد.
سیاست خارجی امری شخصی، دلبخواهی و انحصاری نیست. سیاست خارجی به فرد، گروه، حزب و جناح سیاسی خاصی تعلق ندارد و نمی توان و نباید آنرا مصادره به مطلوب کرد و حق انحصاری برآن قائل شد. سیاست خارجی مقوله ای «ملی» است و به مفهوم دقیق و وسیع کلمه به آحاد «ملت» تعلق دارد زیرا سرنوشت ِحیات و ممات جوامع را سیاست حاکم و به طور اخص سیاست خارجی تعیین می کند. بر این اساس، در اغلب کشورهای توسعه یافته و نظامند مقولة سیاست خارجی به عنوان «منطقه الفراغ» از دعواهای جناحی، رقابت های حزبی و کمپین ها و کارزارهای انتخاباتی به دور و مبراست.
سیاست خارجی به زبان ساده یعنی توانائی تاثیرگذاری بر تصمیم و رفتار دیگر کشورها، در جهت مطلوب و مورد نظر ما. در این مسیر از دیپلماسی سنتی (دوجانبه و چندجانبه)، دیپلماسی اجبارآمیز (تهدید به کاربرد زور برای مرعوب ساختن طرف مقابل)، و انواع دیپلماسی هابی نوپدید (دیپلماسی عمومی، دیپلماسی مسیر دو و ...) به کمک ابزارهائی همچون مذاکره، گفتگو و تعامل استفاده می شود. هدلی بال در یک تعریف سنتی از دیپلماسی می گوید «دیپلماسی، هدایت و اداره روابط میان دولت های دارای حاکمیت در سیاست جهانی توسط عناصر و عوامل رسمی و به وسیله ابزارهای مسالمت آمیز است ». به تعبیر ریموند کوهن دیپلماسی»موتورخانه «روابط بین الملل و وسیله ای برای تحقق اهداف سیاست خارجی است . برخی دیپلماسی را «هنر یا فن اداره ی سیاست خارجی، تنظیم روابط بین المللی و حل و فصل اختلافات از شیوه های مسالمت آمیز» توصیف می کنند و معتقدند «دیپلماسی، وسیله ای است که سیاست خارجی با استفاده از آن به جای جنگ، از راه توافق به هدف های خود می رسد و بر اساس این تعریف آغاز جنگ، شکست دیپلماسی است» .
بنابر این مهم ترین کارویژه سیاست خارجی «تحقق منافع ملی با تکیه بر قدرت سخت افزاری (قدرت نظامی، قدرت اقتصادی) و به کمک قدرت نرم افزاری (دیپلماسی، مذاکره، چانه زنی)» است. سیاست خارجی مؤثر و کارآمد سیاستی است که موفق به ترکیب متناسبی از قدرت سخت و قدرت نرم و تولید قدرت هوشمند گردد، سیاستی که به بهترین نحو ممکن در رفتار سیاست خارجی چین قابل مشاهده است. جمهوری خلق چین نمونه عالی یک سیاست خارجی هوشمندانه و ترکیبی را در برابر سیاست خارجی لجام گسیخته، بی محابا، خسارت آمیز و تهاجمی دونالد ترامپ به نمایش گذاشت و نهایتا ًتوانست بدون برخورد سخت و درگیری نظامی، طرف مقابل را وادار به تمکین و عقب نشینی نماید. بنابر این اصل طلائی «قدرت (سخت، نرم)، زیر بنای سیاست خارجی» به ما می گوید قدرت بدون سیاست، خودروی بدون ترمز و فرمان است و سیاست بدون قدرت، خودروی بدون سوخت و فاقد انرژی.