صفحه اول
فرید احمدیان- عطف به تحولات نظام‌بین‌الملل، شناخت و درک رابطه میان اقتصاد سیاسی جهانی و سیاست خارجی اهمیتی مضاعف یافته است.حرکت در مسیر توسعه نیازمند تدوین برنامه‌‌‌‌‌‌ای داخلی در قالب اسناد بالادستی است. اما در جهان وابستگی‌‌های متقابل، توسعۀ درونی کشورها با محیط خارجی پیوندی ناگسستنی یافته است؛ به‌طوری که برنامۀ توسعه بدون توجه به محیط بین‌المللی و روابط خارجی سودمند نیست. از این رو اکثر کشورهایی که بر مدار توسعه قرار گرفته‌‌اند، دارای سند بالادستی در حوزۀ سیاست خارجی هستند. سیاست خارجی یعنی جهت‌گیری‌هایی که دولت در سطح منطقه و بین‌الملل انجام می‌دهد تا در محیط پرهرج‌ومرج جهان بتواند با رویکرد واقع‌گرایانه منافع ملی کشور را حفظ کند. ایران در چهارراه استراتژیکی قرار گرفته است که نمی‌تواند منزوی و برکنار از تحولات بین‌الملل باشد. وجود منابع نفت و گاز، استقرار در خاورمیانه، منازعات اعراب و اسرائیل، تلاش برای هژمونیک شدن در منطقه از سوی ترکیه، عربستان و اسرائیل، دلیل چنین داوری است. اصول و مبانی سیاست خارجی ای که حضرت امام (ره) مطرح نموده است را می توان در چند اصل خلاصه کرد که مهمترین مفهوم در این زمینه، استقلال و سیاست نه شرقی و نه غربی بوده است. این مفهوم به معنای انزوای ایران از جهان نبوده بلکه امام خمینی حریم واقعی ملت ایران و حرمت پایمال شده ایشان را مرتباً مورد تأکید قرار داده و هر نوع رابطه ای را در مرز اصطکاک با این اصل مورد ارزشیابی منفی یا مثبت قرار می دادند. استقلال و سیاست نه شرقی و نه غربی موجب پاره شدن تمام بندها و مجاری سلطه گردید و هر کشوری که با سوء استفاده از ضعف های داخلی و فساد حکومتگران سابق در ایران، مناسبات و منافع نامشروعی برای خود داشت از این پس باید جایگزین دیگری را دنبال می کرد و در این راستا آمریکا به صور گوناگون در منافع و نهاد ها و شئون ایران منتفذ بود و از این رهگذر آسیب های فراوان به منافع و حیثیات ما وارد ساخته بود. لذا در رأس تهاجم مشروع و انقلابی ایران قرار گرفت و این رابطه یک سویه ملغی اعلام شد. از دیگر اصول مورد نظر حضرت امام (ره) در سیاست خارجی می توان به اصل احترام متقابل و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر، روابط حسنه، مدارا و مسالمت آمیز و نفی سلطه گری و سلطه پذیری اشاره نمود. حضرت امام (ره) در وصیت نامه سیاسی – الهی خود ضمن اشاره به این مهم، ملت ها را به راه مستقیم الهی توصیه می نماید: «وصیت من به وزرای خارجه در این زمان و زمانهای بعد آن است که مسئولیت شما بسیار زیاد است، چه در اصلاح و تحول وزارتخانه و سفارتخانه ها؛ و چه در سیاست خارجیِ حفظ استقلال و منافع کشور و روابط حسنه با دولت هایی که قصد دخالت در امور کشور ما را ندارند. و از هر امری که شائبه وابستگی با همه ابعادی که دارد به طور قاطع احتراز نمایید. و باید بدانید که وابستگی در بعض امور هر چند ممکن است ظاهر فریبنده ای داشته باشد یا منفعت و فایده ای در حال داشته باشد، لکن در نتیجه، ریشه کشور را به تباهی خواهد کشید. و کوشش داشته باشید در بهتر کردن روابط با کشورهای اسلامی و در بیدار کردن دولتمردان و دعوت به وحدت و اتحاد کنید که خداوند با شماست.»«صحیفه امام، جلد 21، ص: 427» همچنین می فرمایند: «من اکنون به ملتهای شریف ستمدیده و به ملت عزیز ایران توصیه می کنم که از این راه مستقیم الهی که نه به شرقِ ملحد و نه به غربِ ستمگرِ کافر وابسته است، بلکه به صراطی که خداوند به آنها نصیب فرموده است محکم و استوار و متعهد و پایدارْ پایبند بوده، و لحظه ای از شکر این نعمت غفلت نکرده و دست های ناپاک عمال ابرقدرت ها، چه عمال خارجی و چه عمال داخلی بدتر از خارجی، تزلزلی در نیت پاک و اراده آهنین آنان رخنه نکند؛ و بدانند که هر چه رسانه های گروهی عالم و قدرت های شیطانی غرب و شرق اشتلم می زنند دلیل بر قدرت الهی آنان است » «صحیفه امام، جلد 21، ص: 399»