در ضرورت آینده نگری

  فریبرز فلاح- علم آینده پژوهی شاخه‌ای از علوم اجتماعی است. دانشی که موازی با تاریخ پیشرفت می‌کند. آینده پژوهی با گذر زمان و پیوستن وقایع به تاریخ، روز به روز رشد و در حقیقت به موازت زمان حرکت می‌کند.
دانشمندان فعال در این رشته، می‌خواهند بدانند که انسان در آینده با چه چیزی روبرو خواهدشد. چه چیز در طول تاریخ همیشه ثابت می‌ماند و چه چیزهایی دست‌خوش تغییر و تحول می‌شود. آن‌ها برای تعیین احتمال وقوع اتفاقات و رویدادهای مختلف، روندهای تاریخی و تغییراتی که در گذشته و حال رخ داده است را مطالعه می‌کنند.
در حقیقت آینده پژوهی، نوعی پیش‌بینی آینده است. دانشی که می‌توان از آن برای برنامه‌ریزی‌های‌ بزرگ اقتصادی، اجتماعی و سیاسی استفاده کرد.
آینده پژوهی اگر در راه درست به کار برود، می‌تواند باعث پیشرفت کسب‌وکارها و روند رشد بشر شود. این مسئله در حقیقت با استفاده از تجربه‌ی گذشته و حرکت در راه صحیح به سوی آینده اتفاق می‌افتد.
آینده پژوهی همان گونه که از ظاهرش پیداست تعریف مشخصی دارد، ولی جهت آشنایی بیشتر شما تعاریف گوناگون این مفهوم را بررسی می کنیم :
 آینده پژوهی مشتمل بر مجموعه تلاش ‌هایی است که با استفاده از تجزیه و تحلیل منابع، الگو‌ها و عوامل تغییر و یا ثبات، به تجسم آینده‌های بالقوه و برنامه ریزی برای آن ها می‌پردازد. آینده پژوهی منعکس می‌کند که چگونه از دل تغییرات (یا تغییر نکردن) «امروز»، واقعیت «فردا» تولد می‌یابد.
 آینده پژوهی معادل لغت لاتین «Futures Study» است . کلمه جمع Futures به این دلیل استفاده شده‌ است که با بهره گیری از طیف وسیعی از متدلوژی‌ها و بجای تصور «فقط یک آینده»، به گمانه زنی‌های سیستماتیک و خردورزانه، در مورد نه فقط «یک آینده» بلکه «چندین آینده متصور» مبادرت می‌شود.
 موضوعات آینده پژوهی در برگیرنده گونه‌های «ممکن» ،«محتمل» و «مطلوب» برای دگرگونی از حال به آینده می‌باشند.
 آینده ‏پژوهی به منظور پایش تغییرات جهانی، بخصوص در حوزه فناوری اطلاعات و نیز مشخص نمودن آینده ‏های ممکن، محتمل و مرجح و مطلوب می‏ باشد.
 آینده‏ پژوهی علم و هنر طراحی آینده و شکل بخشیدن به قدرت‏ های سیاسی، نظامی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ... می‏ باشد.
 آینده ‏پژوهی در حقیقت دانش و معرفت شکل بخشیدن به آینده به گونه‏ ای آگاهانه، فعالانه و پیش ‏دستانه است. همان دانش و معرفت سترگی که می‏ تواند بذر رویاها، آرزوها و آرمان‏ های نجیب و اصیل یک فرد، سازمان و یا ملت را بارور سازد.
 در حالی که گذشته، حال و آینده همگی به نوعی به هم وابستگی متقابل دارند، ولی در تنها نقطه‏ ای که می‏ توان آینده را تغییر داد، زمان حال است.
 آینده ‏نگاری فرایندی روش‏ مند، مشارکتی و گردآورنده ادراکات آینده است که چشم ‏اندازی میان‏ مدت تا بلندمدت را با هدف اتخاذ تصمیمات روزآمد و بسیج اقدامات مشترک بنا می سازد.
 آینده ‏پژوهی ترسیم رویدادهای آینده است و پژوهشی است توصیفی که به توصیف نادیده ‏ها و ناشنیده ‏ها در آینده می‏ پردازد. پژوهشی است با صدها فرآیند در مورد جهان آینده سروکار دارد.
 هر کسی باید در رشته خودش یک آینده ‏پژوه باشد. آینده ‏پژوهی یک رشته میان‏ رشته‏ ای است و در تمام حوزه ‏ها کاربرد دارد.
 آینده‏ پژوهی یعنی پژوهش آینده یعنی معطوف شدن دیدگاه فرد، جامعه و کشور به آینده.
 آینده‏ پژوهی دانش و معرفتی است که چشم مردم را نسبت به رویدادها، فرصت‏ ها، مخاطرات احتمالی آینده باز نگه دارد. ابهام ‏ها و تردید ها و دغدغه‏ های فرساینده مردم را می‏ کاهد، توانایی انتخاب هوشمندانه جامعه و مردم را افزایش می‏ دهد و به همگان اجازه می‏ دهد تا بدانند که به کجاها می‏ توانند بروند (رویکرد آینده تحلیلی یا اکتشافی)، به کجاها باید بروند (آینده هنجاری) و از چه مسیرهایی می‏ توانند به سهولت بیشتری به آینده‏ های مطلوب خود برسند (رویکرد تصویر برداری و یا راهبردهای معطوف به آینده‏ سازی).