جایگاه فرهنگی خانواده

  میترا صابری- خانواده نخستین آموزشگاه و پرورشگاه انسان وانتقال دهنده ی فرهنگ و تمدن در کسب ارزش ها و فضائل اخلاقی و زمینه ساز تکامل و تحول است در یک جمله سعادت وشقاوت جامعه در گرو تامین سلامت یا عدم سلامت خانواده است.درشرایط کنونی که کانون خانواده مورد تهاجم فرهنگی قرار گرفته لذا پرداختن به آسیب ها ی فرهنگی آن ضرورت پیدا میکند.
خانواده در تمام تمدنهاي باستاني يكي از شالوده‎هاي حيات اجتماعي بوده است . به مناسبت همين اهميت ، فلاسفه و دانشمندان نقش و صور آن را در جوامع مختلف به دقت مورد مطالعه قرار داده‎اند . در تعريف اين نهاد اجتماعي گفته مي‎شود كه خانواده در مفهوم اخص خود عبارتست از گروه افرادي كه با هم زندگي مي‎كنند و ميانشان روابط خويشاوندي و يا وابستگي معين ديگر حكمفرماست . در واقع خانواده يك گروه خويشاوندي است كه در اجتماعي كردن فرزندان و برآوردن برخي نيازهاي بنيادي ديگر مسئوليت اصلي را بر عهده دارد . خانواده مركب از گروهي از افراد است كه از طريق خون ، ازدواج ، يا فرزند خواندگي به يكديگر مربوط و منسوب بوده و براي مدتي طولاني و نامشخص باهم زندگي مي‎كنند .
گروهی از محققان علوم اجتماعی، خانواده را به « گروهی از افراد که روابط آنان با یکدیگر بر اساس هم خونی شکل می‏گیرد و نسبت به هم خویشاوند محسوب می‏شوند » تعریف کرده بودند. گروهی دیگر از جامعه شناسان، برای تعمیم خانواده، به گونه‏ای که افزون بر روابط هم خونی، مواردی هم چون فرزند پذیری و پذیرش‏های اجتماعی و قراردادی را نیز در برگیرد، خانواده را این گونه تعریف کردند: « گروهی است متشکل از افرادی که از طریق پیوند زناشویی، هم خونی یا پذیرش، با یکدیگر به عنوان شوهر، زن، مادر، پدر، برادر، خواهر و فرزند در ارتباط متقابل هستند و فرهنگ مشترکی پدید آورده و در واحد خاصی زندگی می‏کنند ».
خانواده همچون دژی مستحکم است و وجود هرگونه زشتي وبدي در درون خود را محكوم ميكند چون وجود زشتي ها در خانواده تجاوز به حقوق افراد جامعه به شمار می رود.بنابراين  در همین زمینه در قرآن به مبانی فرهنگی، قوانین ،ازدواج، امنیت خانواده و مانند آنها  پرداخته شده است.
در این مکتب، خانواده خشت بنای اجتماع است و هر قدر خشت این بنا محکم باشد، جامعه پویاتر است و افراد جامعه، رستگارتر خواهند بود. خانواده در ساختمان جامعه «اسلامی» هم چون اتم در ساختمان اجسام طبیعی است. در ساختمان اتم، دو جزء اصلی به نام «الکترون» و «پروتون» وجود دارد که این دو جزء در جذب و ان جذاب یکدیگر قرار دارند. پروتون، هسته مرکزی است و الکترون ضمن تکاپوی شبانه ‌روزی همواره بر گرد مرکز خود می‌چرخد و از حوزه جاذبه مرکزی خارج نمی‌شود و فاصله نمی‌گیرد. اگر با نیروی شکننده اتم ـ که نیروی قهری و غیر طبیعی است ـ این دو جزء مکمل از حوزه جذب و انجذاب یکدیگر خارج شوند،نیروی مهار شده عظیمی رها می‌شود که می‌تواند ویرانی‌هایی به بار آورد.
اسلام تشكيل خانواده را كه به واسطه عقد نكاح مشروع  زن و مرد به وجود مى آيد، مايه تكامل و بهروزى دانسته و محيط خانواده اى كه بر اساس معيارهاى دينى پايه ريزى شده باشد را جايگاه آسايش جسم و جان و آرامش روح و روان مى داند. دانشمندان مختلف  در مورد خانواده تعاريف گوناگوني را ارائه كرده اند كه در اينجا به چند تعريف اشاره خواهيم كرد .
(خانواده يك واحد اجتماعي است مشتمل بر دو يا چند نفر كه با هم زندگي مي كنند واز طريق خون ازدواج يا فرزند پذيري به هم پيوند مي خورند .در واقع خانواده گروهي از انسانهاست كه بر محور پيوند هاي خويشاوندي سازمان مي يابد ودر هر جامعه اي  نوعي نظام نهادين اساسي به شمار مي رود . )ديويس : خانواده راگروهي از افراد مي داند كه روابط انان با يكديگر بر اساس همخوني شكل مي گيرد ونسبت به هم خويشاوند محسوب مي شوند .