جزء لاینفک امنیت ملی

  هادی مهرزادی-  امنیت غذایی به عنوان جزء لاینفک امنیت ملی در صدر توجهات سیاستمداران و متولیان کشورها قرار دارد. امنیت غذایی به مفهوم کلی دسترسی آحاد یک جامعه به غذای « سالم « و « کافی « به نحوی که متضمن کلیه فعالیت های موردنیاز یک زندگی شاداب و سالم باشد است. ...
امنیت غذایی زمانی ایجاد می شود که تمامی افراد به صورت مستمر دارای توانایی جسمانی و اقتصادی لازم برای دستیابی به مواد غذایی کافی و امن بوده و می توانند نیازها و اولویت های غذایی خود برای داشتن یک زندگی پویا را پوشش دهند. این تعریف چهار رکن مهم امنیت غذا را به وجود آورده است؛ «موجودی (فراهمی)»، «دسترسی»، «سلامت و استفاده و بهره برداری» و «ثبات و پایداری».
در سال‌های اخیر با توجه به افزایش جمعیت جهان، بزرگترین چالش در دنیا تامین غذا و امنیت آن است. لذا یکی از پاسخ‌ها به نیاز روزافزون مواد غذایی جامعۀ جهانی، استفاده از روش‌های مهندسی ژنتیک و تولید محصولات تراریخته است، اما نگرانی‌هایی در خصوص ایمنی زیستی آنها نیز وجود دارد. جهت جلوگیری از وقوع سناریوهای بدبینانه در کشور تا زمان باقی است اصلاح حکمرانی امنیت غذایی جمهوری اسلامی ایران در دستور کار سیاستگذاران و تصمیم سازان کشور قرار گیرد. لذا برخی از پیشنهادات عبارتند از:
تدوین برنامه جامع توسعه صنعتی کشاورزی کشور به منظور افزایش ضریب نفوذ فناوری در بخش کشاورزی و غذای کشور با تاکید بر فناوری های نوین و دانش بنیان و با هدف توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در نقاط کم برخوردار در راستای عمران و توسعه روستایی؛
تدوین الگوی کشت با استفاده از هوش مصنوعی به منظور مدیریت بهینه و پایدار منابع تولید کشور و با ملاحظه اصول آمایش سرزمین اطلس مکانیزاسیون کشاورزی کشور و وضعیت ناوگان مکانیزه موجود، شرایط اقلیمی استعدادها و قابلیت های منطقه ای و مزیت های اقتصادی و با رعایت ملاحظات محیط زیستی؛
اعزام رایزنان کشاورزی به منظور تقویت دیپلماسی غذایی ج.ا.ا و در راستای سیاست همسایگی دولت و با هدف توسعه بازار محصولات کشاورزی و غذایی ج.ا.ا و تسهیل سازوکار کشاورزی فراسرزمینی.
با وجود سودمندی‌هایی که برای محصولات تراریخته مطرح می‌شود، مصرف این محصولات به نظر می‌رسد خطراتی هم به صورت بالقوه به همراه داشته باشد. برای مثال ممکن است ژن‌های تغییر یافته در غذاها روی سلامتی انسان اثر معکوس داشته و حتی آلودگی‌هایی مربوط به محیط زیست را رقم زنند. علت اثر معکوس غذاهای تراریخته در بدن می‌تواند به دلیل نقص در پردازش و فرآوری محصولات تراریخته در همان بدو پردازش باشد. با انتشار برخی از اخبار مختلف درباره‌ی مضرات احتمالیِ محصولات تراریخته، مردم در استفاده از این مدل غذاها با احتیاط بیشتری رفتار می‌کنند. هر چند، مقالات زیادی هم در ژورنال‌های معتبر منتشر شده و از لحاظ علمی این نکته را بررسی کرده‌اند که غذاهای تراریخته آن‌چنان خطر مهلکی نسبت به غذاهای معمولی برای انسان به دنبال ندارد. با این حال، هر یک از غذاهای تراریخته باید توسط یک سری استانداردها بررسی شود تا مبادا خطری، سلامتی انسان را تهدید کند. سازمان تنظیم و اعطای مجوز به محصولات و غذاهای تراریخته در هر کشور به شیوه‌ای متفاوت در این رابطه عمل می‌کند. در برخی از موارد، یک غذای تراریخته باید تغییر حائز اهمیتی کند و در برخی دیگر از موارد، یک محصول بهره‌برداری از آن برای همیشه ممنوع می‌شود. صادر کردن چنین قوانینی معطوف به عوامل مختلف اجتماعی، مذهبی، جغرافیایی و سایر موارد است. البته نگرانی عموم مردم در جوامع مختلف در این مسئله نهفته که مبادا خودِ سازمان تعیین‌کننده، در کنترل و تنظیم امنیت مواد غذایی دچار خطای انسانی نشود.
مسئله امنیت غذایی در دنیای امروز به یک مسئله مهم تبدیل شده است؛ به گونه ای که بسیاری از کشورهای قدرتمند از این مسئله به عنوان سلاحی برای دیکته کردن شرایط موردنظر خود به کشورهای ضعیف تر استفاده می کنند. لذا پژوهش حاضر پس از بررسی ارکان امنیت غذایی به ارائه علائم هشدار این حوزه در جمهوری اسلامی ایران پرداخت. مهم ترین ارکان امنیت غذایی «موجودی (فراهمی)»، «دسترسی»، «سلامت و استفاده و بهره برداری» و «ثبات و پایداری» می باشند و بررسی رتبه ایران در ابعاد مختلف امنیت غذایی و علائم هشدار، نشان دهنده این است که ایران در آینده وضعیت خوبی در حوزه امنیت غذایی نخواهد داشت. از همین رو پژوهش حاضر توصیه هایی مانند «تدوین برنامه جامع توسعه صنعتی کشاورزی کشور» را به منظور اصلاح حکمرانی امنیت غذایی در کشور ارائه نموده است.