صفحه اول
کائنات| فرامرز حسینی - موقعیت ژئوپلیتیکی کشورها در طول زمان تحت تاثیر عوامل مختلفی چون جنگ ها، انقلاب ها، تحولات نظام بین المللی همواره در حال تغییر و تحول می باشد. ایران یکی از کشورهای با اهمیت منطقه بوده است که طی چند دهه گذشته تغییر و تحولات عظیمی را تجربه کرده است که علل وقوع آن را می توان به عوامل ژئوپلیتیکی داخلی و خارجی بسط داد. بر هم خوردن نظام دو قطبی، سبب تغییر ماهیت ژئوپلیتیکی ایران و به دست آوردن نقش جدید در منطقه و جهان شد. بلوکبندی قدرت در جهان امروز به سرعت در حال تغییر است و این تغییرات در آیندهای نه چندان دور، کشورهای آسیا را به صدر قدرتهای اقتصادی جهان خواهد رساند و از این رو هریک از دولتهای این قاره در تکاپوی یافتن جایگاه خود در آینده جهان هستند. نگاه صرف به یک نقطه از جهان به ویژه اگر آن نقطه هم چندان قابل اعتماد نبوده و در پی نقشههای محدودساز خود هستند، چندان منطقی به نظر نمیرسد. درک این مهم از سوی دولت سیزدهم، تغییر نگاه به روابط بینالملل و رفتار معقول در ارتباط با غرب توانست دیپلماسی ایران را در منطقه از حالت انفعال خارج کند و این همان نگاه ویژه به همسایگان و منطقه است که مهمترین سیاست اعلام شده از سوی آیتالله رئیسی از همان ابتدای حضور در عرصه اجرایی بود و شواهد غیرقابل انکار هم از نتیجه بخش بودن آن دارد. روند حوادث منطقه در سالهای اخیر به گونهای بوده که نه تنها نقش ایران را به عنوان یک بازیگر منطقهای تعیین کننده، تثبیت نموده بلکه ایران را به عنوان کشوری تاثیرگذار در عرصههای فرامنطقهای نیز معرفی کرده است. سیر حوادث به سمتی پیش میرود که این نقش و تاثیرگذاری منطقهای و فرامنطقهای افزایش خواهد یافت. جمهوری اسلامی ایران از ابتدای انقلاب همواره پیامآور صلح، دوستی و برادری را به تمام کشورها به خصوص کشورهای منطقه و جهان اسلام مخابره کرده است. ایران به اندازه کافی منابع طبیعی، اقتصادی، انسانی، و نظامی دارد که بتواند آنها را به منابع سیاسی تبدیل کرده و سیاست خارجی خود را تقویت کند؛ هرچند بحث های نظری و روش شناسی برای تعیین موقعیت واقعی یک کشور در عرصه بین المللی، پس از فروپاشی شوروی و به وجود آمدن کشورهای جدید و روابط تازه آنها به طور کامل دگرگون شده است. نقش ایران در عراق، سوریه، لبنان، یمن و فلسطین روشن است. در موضوعات دیگر از جمله درگیری میان پاکستان و افغانستان، ارمنستان و آذربایجان در مسئله قرهباغ، هند و پاکستان و همچنین مسئله بحران قطر و بحرین نیز ایران نقش میانجیگر میان طرفین درگیری را داشته و یا از طریق رایزنی و گفتوگوهای سیاسی در تلاش برای کاهش موثر تنشخای طرفین بوده است. تهران در منطقه غرب آسیا و خاورمیانه در دو سال اخیر پررنگتر از همیشه نقشآفرینی میکند و این مهم تحولات منطقه را تحت تاثیر محسوس و ملموس قرار داده است. از سرگیری روابط با عربستان سعودی یکی از این نقشآفرینیهایی است که نه تنها بر روابط دو کشور که بر کل تحولات منطقه اثرگذار بوده است. اهمیت مفهوم «امنیت درونزا» در جهان کنونی را بیش از هر سرزمینی، جمهوری اسلامی ایران میداند که توانسته است زیر فشار شدیدترین تحریمهای جهانی، امنیتی متکی بر توان داخلی خود فراهم کند و دقیقا به همین دلیل است که بیش از هر کشور و دولتی هم قدر این گوهر را میشناسد. تلاش برای کاستن از دخالتهای فرامنطقهای در تأمین امنیت منطقه خلیجفارس هم در راستای همین منطق از سوی جمهوری اسلامی ایران پیگیری میشود. منطقی که به نظر میرسد با از سرگیری روابط مطلوب با عربستان سعودی، میتواند در منطقه حکمفرما شده و خاورمیانه را از آشوب دخالتهای فرامنطقهای تا حدود زیادی برهاند. در سایه این روابط حسنه، تأثیرگذاری سازمانهایی چون سازمان همکاریهای اسلامی یا حتی اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیجفارس، افزایش خواهد یافت و چه بسا همراهی دو کشور مسلمان زمینهساز شکلگیری سازمانهایی در قواره اتحادیه اروپا هم در آسیا شود.