اندیشه و حکمت

 مرتضی عسگرخانی- فرهنگ پایدارترین حوزه اجتماعی و مشخص کننده شکل و ماهیت حرکت جامعه است که رصد عوامل شکل دهنده به فرهنگ و شناخت وجوه گوناگون آن از گام‌های مهم و اساسی در بازسازی عرصه فرهنگ است. امر مهمی که ایجاب می کند تا پیشران های فرهنگی کشور در بعد کنش فردی و ساختاری مورد بررسی قرار گرفته و نواقص هرکدام شناسایی و نسبت به رفع آن اقدام شود.
انقلاب اسلامی با ورود به چهل ساله دوم حیات خویش و متناسب با اهداف کلان بیانیه گام دوم، ضروری است تا با نگاهی نو، آسیب‌شناسانه و روزآمدساز، به مجموعه‌ئی از زیرساختهای تمدنی بنگرد که در رأس آن، مقوله‌ی فرهنگ است.
رهبر انقلاب در اوّلین دیدار با هیئت دولت سیزدهم فرمودند: «ساختار فرهنگی کشور نیاز به یک بازسازی انقلابی دارد. ما مشکل داریم در ساختار فرهنگی کشور و یک حرکت انقلابی لازم است. البته حرکت انقلابی، یعنی خردمندانه و عاقلانه. معنای انقلابی‌بودن بی‌هوا حرکت‌کردن و بی‌حساب حرکت‌کردن نیست. [حرکت] انقلابی باید باشد، بنیانی باید حرکت بشود، در عین حال برخاسته‌ از اندیشه و حکمت باشد. فرهنگ واقعاً زیربنا است؛ خیلی از این خطاهایی که ما در بخش‌های مختلف انجام می‌دهیم، ناشی از فرهنگ حاکم بر ذهن ماست.»
توجه به فرهنگ ديني کشور در سطح عموم مردم جامعه نیز یکی دیگر از دستاوردهای فرهنگی جمهوری اسلامی بوده است. هر چند نمي‌توان آمار دقيقي از اين موضوع ارائه کرد اما مي‌توان با مشاهده عيني و ميداني به راحتي اين تغيير رويکرد در فرهنگ مردم به سمت فرهنگ ديني را لمس کرد؛ به عنوان مثال در اين مقطع شاهد پيدايش هزاران هيات مذهبي و حضور گسترده مردم و به ويژه جوانان در برنامه‌هاي مذهبي از جمله اعتکاف هستيم ، سفر به اماکن مقدس همچون مکه ، عتبات عاليات عراق و سوريه ، مشهد مقدس و ساير اماکن زيارتي ، رشد غير قابل مقايسه‌اي نسبت به گذشته داشته است.
نظام جمهوری اسلامی برآمده از اين انقلاب کوشید با فراهم نمودن فضای مناسب جهت گرایش به ارزش‌ها و دینداری با ترویج و تبلیغ معارف اسلامی از راه‌های مختلف و با شیوه‌های گوناگون از جمله رسانه ملی و آموزش و پرورش و آموزش عالی و در کنار آن فعالیت مساجد و پایگاه‌ها و کانون‌های فرهنگی و... زمینه تقویت باورهای دینی را در میان مردم به ویژه نسل جوان فراهم نماید.
مساجد هم به علت ویژگی‌های مهمی که در بسیج و آگاهی بخشی به مردم داشته و دارند، در دوران رژیم پهلوی مغضوب واقع شدند. اما به برکت انقلاب اسلامی، مساجد جایگاه اصلی خود را بازیافتند و فعالیت و نقش آنها توسعه بسیار زیادی یافت. این تحول از همان ماه‌های اوج مبارزه و انقلاب یعنی ماه‌های پایانی عمر رژیم پهلوی آغاز شده و در سال‌های اولیه انقلاب به نقطه اوج خود رسید. انقلاب اسلامی ایران، ارزش‏های فرهنگی جدیدی را در مبارزه سیاسی جنبش‏های اسلامی مطرح کرد. یکی از این ارزش‏ها، گرایش به جهاد است. جنبش‏های اسلامی پس از انقلاب اسلامی، جهاد، شهادت و ایثار را به عنوان اصول اساسی پذیرفته‏اند. مردمی بودن که یکی از ویژگی‏های انقلاب اسلامی ایران است، در جنبش‏های سیاسی اسلامی راه یافته است. این جنبش‏ها دریافته‏اند که اسلام، توانایی بسیج توده‏های مردم را دارد.
تقلید شعارهای انقلاب اسلامی ایران از سوی جنبشگران مسلمان، شکل دیگر تأثیر انقلاب اسلامی ایران است. برای مثال شعار مردم مصر «لا شرقیه و لا غربیه»، مردم کشمیر «الله اکبر» و «خمینی رهبر»، شعار مردم فلسطین «لا اله الا اللّه‏»، «اللّه‏ اکبر» می‏باشد.
از دیگر مظاهر انقلاب اسلامی ایران که در پیروان جنبش‏های سیاسی اسلامی معاصر دیده می‏شود، حجاب است. با پیروزی انقلاب اسلامی، گرایش به حجاب در نقاط مختلف جهان افزایش یافت. انجام تظاهرات‌های گوناگون در منطقه به شیوه مردم ایران علیه ظلم و جور نیز یکی دیگر از آثار فرهنگی انقلاب اسلامی ایران بر حرکت‏های اسلامی و سیاسی معاصر به شمار می‌‏آید.