رویای دیرینه خاموشی فلرها کی رنگ واقعیت می‌گیرد؟

 یکی از سرچشمه‌های مهم تولید گازهای گلخانه‌ای در ایران، سوزاندن گازهای همراه نفت است که زیان‌های اقتصادی و مشکلات محیط‌ زیستی مختلفی به همراه دارد. یکی از ابزارهای ایمنی و کنترل فشار در اغلب فرآیندهای شیمیایی مانند پالایشگاه‌های نفت و گاز و مجتمع‌های پتروشیمی، شبکه رهاسازی گازها است که در آخرین قسمت این شبکه برج فلر قرار دارد. در این شبکه گازهای اضافی پس از جمع‌آوری از واحدهای مختلف به سمت برج فلر فرستاده می‌شود تا سوخته شوند. حجم زیادی از این گازهایی که سوزانده می‌شوند، از ارزش سوختی و اقتصادی بالایی برخوردار هستند و در بعضی موارد می‌توان از آن‌ها به عنوان خوراک واحدهای مختلف استفاده کرد.
سوزاندن این گازها در برج فلر علاوه بر ایجاد مشکلات زیست محیطی از جمله آلودگی هوا، دود، صدا و بوی نامطبوع، هدر دادن منابع انرژی و اقتصادی است و از این رو جمع‌آوری و تبدیل این گازها به یک محصول قابل استفاده می‌تواند از اهمیت بسیاری در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیط زیست برخوردار باشد.
*جمع آوری گازهای همراه، تبدیل ثروت به ثروت بیشتر است
مرتضی افقه اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در خصوص اهمیت اجرای طرح‌های جمع‌آوری گازهای مشعل توسط شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب عنوان کرد: بحث جمع‌آوری گازهای مشعل و استفاده از آن‌ها دارای اهمیتی است که همه بر آن واقف هستند و این مساله موضوعی است که در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و... موثر است.
این اقتصاددان گفت: طبیعی است که هرچه بیشتر از منابعی که تا پیش از این سوزانده می‌شدند استفاده کنیم قطعا شاهد افزایش رفاه مردم و رشد تولید ملی و افزایش درآمدها خواهیم بود.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: سال‌ها بحث جلوگیری از سوختن گازهای همراه یکی از دغدغه‌های اصلی مردم، فعالان محیط زیست و حتی مسئولان حوزه نفت بود و خوشبختانه شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب با اجرای طرح‌هایی سعی در جمع‌آوری این گازها، جلوگیری از سوختن آن‌ها و تبدیل به خوراک برای واحدهای تولیدی را دارد.
افقه با بیان اینکه جمع آوری گازهای مشعل، ثروتی را که تا پیش از این فقط هوا را آلوده می‌کرد به ثروت بیشتری تبدیل می‌کند، گفت: حفظ منابع ملی، تبدیل آن به ثروت و همچنین جلوگیری از آلودگی محیط زیست مهمترین دستاوردهایی هستند که اجرای طرح‌های جمع‌آوری گازهای همراه به دنبال دارد و از این رو باید سرعت اجرای این طرح‌ها افزایش یابد.
وی ادامه داد: وزارت نفت و شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب باید اجرای این طرح‌ها را با توجه به اهمیتی که در رشد اقتصادی، تولید داخل و همچنین ایجاد اشتغال دارند در اولویت برنامه‌های کاری خود قرار دهند. در سال‌های بسیاری منابع ملی به هدر رفته است و محیط زندگی و تنفس مردم به خطر افتاده است اما وقت آن است که اجرای طرح‌های جمع‌آوری گازهای همراه در اولویت قرار گیرد.
این اقتصاددان با بیان اینکه اهمیت اجرای طرح‌های جمع‌آوری گازهای همراه اظهرمن الشمس است، تصریح کرد: هر نوع استفاده‌ای از این گازها که سوزانده می‌شوند، می‌تواند به ایجاد اشتغال برای جوانان کمک کند. همچنین نقشی بسیار موثری در ایجاد ارزش افزوده، رشد تولید ملی و تولید ثروت خواهد داشت. با استفاده از این منابع شاهد کاهش فقر و نابرابری خواهیم بود و این عوامل نیز خود بر کاهش مشکلات اجتماعی و ناهنجاری‌های اجتماعی و... موثر هستند.
وی ادامه داد: استفاده از ثروت گازهای همراه به جای سوزاندن، فقط به حوزه اقتصاد مرتبط نیست بلکه منافع زنجیره‌ای را به دنبال خواهد داشت که در همه حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، محیط زیست و... اثرگذار است.
*کاهش توان زیست‌پذیری با فعالیت فلرهای نفتی
همچنین محمد درویش رئیس کمیته محیط ‌زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو و فعال محیط زیست در خصوص اهمیت اجرای طرح‌های جمع آوری گازهای همراه و فلرها نفتی در حفظ محیط زیست عنوان کرد: مشعل‌های نفتی و فلرهایی که طی سالیان بسیار در مناطق نفت خیز فعال بوده‌اند علاوه بر گرمتر کردن دمای هوا و همچنین آلودگی محیط زیست، توان زیست پذیری در منطقه را نیز کاهش می‌دهند. این فلرها همچنین مشکلات جدی را برای پرندگان ایجاد می‌کنند. وی با بیان اینکه اجرای طرح‌های جمع‌آوری گازهای همراه باعث حفظ سرمایه‌های کشور می‌شود که تا پیش از این هدر می‌رفت، افزود: باید از این سرمایه‌ها به بهترین شکل استفاده کرد و اجرای این طرح‌ها می‌تواند علاوه بر حفظ محیط زیست به تولید ثروت از این سرمایه‌ها کمک کند. رئیس کمیته محیط ‌زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو عنوان کرد: نباید به راحتی اجازه داده شود تا با فعالیت فلرها، گاز که یک سرمایه ملی است به راحتی به هدر برود. میلیاردها دلار ارزش سرمایه‌ای این گازهایی است که توسط فلرها و مشعل‌ها سوزانده می‌شود و در صورتی که طرح‌های جمع‌آوری اجرایی شوند قطعا می‌توانند به حفظ این سرمایه‌ها بسیار کمک کنند.
این فعال محیط زیست با اشاره به بحث مشکل کمبود گاز در کشور گفت: اگر بحث کمبود گاز در این شرایط آب و هوایی در کشور مطرح می‌شود، اجرای طرح‌های جمع‌آوری گازهای همراه و مهار فلرها می‌تواند راهکار بسیار خوبی باشد تا علاوه بر حفظ محیط زیست و سرمایه‌های کشور، مشکلات را در بحث کمبود گاز نیز حل کنیم.
درویش ادامه داد: اجرای این طرح‌ها باعث افزایش توان زیست‌پذیری می‌شود. به این دلیل اجرای این طرح‌ها باید در اولویت قرار گیرد و دولت‌ها باید به این مساله توجه جدی داشته باشند و نباید این مساله را به تعویق بیندازند.
*روند کُند اجرای پروژه‌های جمع‌آوری گازهای همراه
سید کریم حسینی نایب رییس کمیسیون اجتماعی مجلس با انتقاد از روند کند اجرای پروژه‌های جمع‌آوری گازهای همراه و فلرهای نفتی اظهار کرد: الزاماتی در این زمینه وجود دارد و با توجه به این الزامات، نمایندگان مجلس خوزستان وزارت نفت را مکلف به اجرای این پروژه‌ها کرده‌اند.
وی افزود: تاکیدات لازم برای تسریع در روند اجرای پروژه‌های جمع‌آوری گازهای مشعل به وزیر نفت شده است و شخص ایشان نیز قول‌هایی را در این خصوص داده است تا شاهد اجرای این طرح‌ها باشیم.
نایب رییس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با اشاره به آلودگی هوا در کلانشهرهای کشور از جمله اهواز گفت: آلودگی فلرهای نفتی در این روزها و سال‌ها مشکلات متعددی را برای مردم به وجود آورده است که انتظار داریم بحث جمع‌آوری گازهای همراه به صورت جدی‌تری اجرایی و در اولویت وزارت نفت قرار بگیرد.
حسینی عنوان کرد: همچنین مجددا در خصوص اینکه روند اجرای پروژه‌های جمع‌آوری فلرهای نفتی در خوزستان به کندی در حال پیش رفتن است به وزیر نفت تذکر خواهیم داد تا شاهد سرعت بخشیدن به اجرای این طرح‌ها باشیم.
وی با بیان اینکه بهره‌برداری از طرح‌های جمع‌آوری گازهای همراه نفت بر اقتصاد نفت اثرگذاری بسیار خوبی دارد، ادامه داد: اجرای این طرح‌ها علاوه بر اثرگذاری مستقیم بر بهبود وضعیت هوا، محیط زیست و کاهش آلودگی، مستقیما در خلق ثروت و همچنین ایجاد اشتغال و تامین خوراک واحدهای پتروشیمی و پالایشگاهی نیز اثرگذار است.
*رویای جلوگیری از سوختن گازهای مشعل به واقعیت تبدیل می‌شود
همچنین محمود امین نژاد مدیرعامل شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس اظهار کرد: قرارداد یک میلیارد و ۱۰۹ میلیون دلاری طرح «بهسازی و احداث تاسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل» در شرق کارون سال ۱۳۹۷ میان هلدینگ خلیج فارس و شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب امضا و از سوی شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس از مهرماه ۱۳۹۸ فعال شد.
وی افزود: با اجرای این طرح ضمن خاموش شدن مشعل‌های منطقه و جلوگیری از سوزاندن ثروت و حفظ محیط زیست، خوراک این پالایشگاه افزون بر تثبیت، افزایش ‌می‌یابد. پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس در آن روزها به‌عنوان بزرگ‌ترین تاسیسات جمع‌آوری و فرآورش گازهای همراه نفت ایران با پیشرفت مناسبی مراحل پایانی تکمیل شدن را پشت سر می‌گذاشت و تجربه موفقی برای تحقق رویای ۱۱۰ ساله صنعت نفت برای جلوگیری از سوخت گازهای مشعل محسوب می‌شد.
مدیرعامل شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس گفت: طرح بهسازی و احداث تاسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل در پهنه چهار استان خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، بوشهر و قسمتی از استان فارس شامل ۲۷ پروژه فرعی و ۶ پروژه مشترک است؛ ۲۷ پروژه طرح در سه گروه جای گرفته‌اند که شامل ۵ پروژه در زمینه پیش‌تراکم تزریق گاز، ۱۰ پروژه جمع‌آوری گازهای مشعل و ۱۲ پروژه بهسازی تاسیسات هستند. در این طرح در مجموع حدود ۳۰۰ کیلومتر خط لوله احداث می‌شود.
امین نژاد ادامه داد: طراحی مفهومی طرح بهسازی و احداث تاسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل پیش از فعال شدن قرارداد و طراحی مطالعات مهندسی پایه نیز از مهرماه سال ۹۸ آغاز و به‌دلیل گستردگی پروژه و تغییراتی که در طول اجرای طراحی از سوی شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب به‌وجود آمد، اندکی زمان‌بر شد. در این پروژه طراحی مهندسی پایه از سوی یک شرکت ایرانی انجام و بیش از ۱۰ هزار نقشه و مدارک مهندسی تهیه شد و مورد تایید مناطق نفت‌خیز جنوب قرار گرفت.
وی افزود: تمامی مراحل اجرایی طرح بهسازی و احداث تاسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل از جمله تایید اسناد مناقصه، برآورد قیمت مناقصه‌ها، انتخاب پیمانکاران، بازگشایی پاکات مناقصه‌ها در کمیته مشترک مدیریت JMC (کارگروهی متشکل از چهار نماینده از شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس و چهار نماینده از شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب) تصویب شده است. شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس در این طرح «مجری و سرمایه‌گذار» و مناطق نفت‌خیز جنوب «صاحب‌کار» است.
مدیرعامل شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس عنوان کرد: در ابتدای اجرای طرح، ۲۷ پروژه راهبردی تدوین‌شده، اولویت‌بندی شدند. بنابراین ابتدا پنج پروژه پیش‌تراکم شامل پیش‌تراکم ۹۰۰، پیش‌تراکم ۱۰۰۰، بازگردانی پازنان، تزریق گاز گچساران و تزریق گاز بی‌بی حکیمه به انضمام پروژه‌های برق‌رسانی آن‌ها در برنامه اجرا قرار گرفتند. این پنج پروژه، پروژه‌هایی بودند که به لحاظ سرمایه‌گذاری، کمترین سرمایه اما بیشترین اثرگذاری را بر تامین خوراک پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس داشتند، زیرا تا حدودی از سوی مناطق نفت‌خیز جنوب پیش رفته بودند؛ برآورد اولیه سرمایه موردنیاز این پروژه‌ها نزدیک به ۱۳۰ تا ۱۴۰ میلیون یورو بود.
امین نژاد ادامه داد: سه پروژه پیش‌تراکم ۹۰۰، پیش‌تراکم ۱۰۰۰ و تزریق گاز گچساران به همراه سه پست برق در کنار هم امسال به بهره‌برداری می‌رسند که با بهره‌برداری از هر پروژه به ترتیب حدود ۹۰۰ میلیون فوت ‌مکعب گاز در روز، ۳۵۰ میلیون فوت ‌مکعب گاز در روز و ۱۷۰ میلیون فوت ‌مکعب گاز در روز به خوراک پالایشگاه بیدبلند افزوده می‌شود. همچنین پروژه بازگردانی پازنان در ۶ ماهه نخست سال آینده (۱۴۰۲) به بهره‌برداری می‌رسد و پست برق ۴۰۰ کیلوولت که جزو بزرگ‌ترین پست‌های برق کشور است اوایل سال آینده به بهره‌برداری خواهد رسید.
وی تصریح کرد: خوراک پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس با تکمیل پروژه‌های اولویت نخست، بیش از یک میلیارد فوت‌ مکعب خواهد شد. پروژه‌های جمع‌آوری گازهای مشعل شامل رگ سفید، آغاجاری ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، مارون ۳، ۵ و رامشیر و پازنان است. تمامی این پروژه‌ها به پیمانکارها واگذار شده است که پیشرفت‌های متفاوتی دارند و در این گروه، بالاترین پیشرفت ۵۰ درصد است.
مدیرعامل شرکت پالایش گاز بیدبلند خلیج فارس اظهار کرد: قرارداد اجرای طرح بهسازی و احداث تاسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل که از مهر ۹۸ امضا شد باید در ۴۲ ماه به پایان می‌رسید، اما به ‌دلیل تخصیص نیافتن تسهیلات ارزی از سوی صندوق توسعه ملی اجرای این طرح با شتاب پیش نرفت. پس از راه‌اندازی پالایشگاه بید بلند خلیج فارس و تثبیت شرایط بهره‌برداری و امکان فروش محصولات از اواسط سال ۱۴۰۰، تامین منابع ارزی و ریالی از سوی پالایشگاه انجام شد و اجرای طرح جمع‌آوری گازهای مشعل در وضع مناسبی قرار گرفت.