صفحه اول
فرنوش میرزایی- نرخ باروری از مهمترین مولفه های اثرگذار در تحولات جمعیتی است که در سالهای اخیر به شدت کاهش یافته و این امر و سقوط نرخ جانشینی جمعیت ناشی از سقوط میزان موالید در سالهای اخیر به عنوان مهمترین دلایل کاهش رشد جمعیت و نزولی شدن روند رشد تعداد خانوارهای کشور است که بسیار نگران کننده است. یکی از پیامدهای سقوط نرخ باروری، سالمندی جمعیت کشور است، بر اساس گزارش وزارت بهداشت در حال حاضر ۱۰ درصد جمعیت ما سالمند هستند اما تا سه دهه آینده، ۳۰ درصد جمعیت در بازه سالمندی بالای ۶۰ سال قرار خواهند گرفت و بحران جمعیت، آینده کشور را تهدید میکند. مدتی است زنگ سالمندی جمعیت به صدا درآمده و کارشناسان را دچار نگرانی کرده است، همه میدانیم که راهکار برون رفت از این بحران بزرگ که با ورود به آن تا سالهای سال نمیتوان از آن خارج شد، فرزندآوری است، این در حالی است که براساس پیشبینیها تا سال ۱۴۳۰ بیش از ۲۷ درصد کشور بالای ۶۰ سال خواهند داشت و به قولی شمار زیادی از افراد یا فرزند ندارند یا در نهایت یک فرزند دارند، متأسفانه میتوان گفت که مردان و زنان امروز سالمندان تنهای فردا هستند. سالمندانی که شاید حتی نمیدانند پدر و مادر شدن چه زیباییهایی با خود به دنیای آنها میآورد. داده های مربوط به سرعت پیری جمعیت نشان می دهد ایران دومین کشور با سریع ترین نرخ رشد سالمندی در جهان است و در سال ۱۴۳۰ جمعیت سالمند کشور ۲۶ درصد از کل جمعیت را به خود اختصاص خواهند داد و عملا در این سال کشور در دوره سالمندی مفرط قرار خواهد گرفت.بررسی نمودارهای منتشره مرکز آمار ایران، گویای نزولی بودن میزان باروری در هشت سال اخیر بوده و میزان باروری در واقع تعداد فرزندانی است که یک زن در طول دوران باروری خود (معمولا از ۱۵ تا ۴۹ سال سن) به دنیا میآورد. طی یک دهه، ۱۰ درصد از جمعیت جوان ایران کاسته شده و به نسبتی بیشتر، تعداد افراد در آستانه سالمندی افزایش یافته، با اطمینان میتوان گفت در ۱۵ سال آینده با مشکل نیروی کار مواجه خواهیم بود.اکنون افزایش فرزندآوری در دستور کار وزارت بهداشت قرار گرفته و به همین منظور قرارگاه جوانی جمعیت و فرزندآوری به دستور وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تشکیل شده است و سایر دستگاهها در زمینه باروری سالم، درمان ناباروی، توسعه خدمات ناباروری، توسعه پوششهای بیمهای، ترویج ازدواجهای دانشجویی و غیره فعال تر شوند. امروزه مساله کاهش باروری و کاهش نرخ رشد جمعیت یک مساله جهانی است و اگر پیش از این، موضوع کاهش باروری در کشورهای اروپایی و توسعه یافته مطرح بود، امروزه جوامع در حال توسعه نیز به این وضعیت گرفتار شدهاند. از طرفی اهمیت این موضوع بنا به دلایل مختلف سبب شده که کشورهای مختلف سیاستهای مختلفی به منظور رفع آن اتخاذ کنند.برای مثال شورای عالی انقلاب فرهنگی در گزارشی با عنوان «سیاستهای تشویقی کشورهای مختلف برای افزایش جمعیت» آورده است : دولت فرانسه ۸۳ میلیارد یورو، یعنی حدود پنج درصد تولید ناخالص ملی کشور را صرف حمایت از فرزندآوری میکند. این میزان هزینه به نوبه خود بالاترین رقم در سطح اروپاست. در این گزارش اشاره شده است که دولت انگلیس نیز برای مزایای بچهدار شدن تلاش کرده است که حقوق هفتگی برای پدر و مادرها در نظر بگیرد. این حقوق از آوریل سال ۲۰۱۰، برای بچه اول ۳/۲۰ پوند به صورت هفتگی شده است. به ازای هر بچه اضافه هم دولت ۴/۱۳ پوند برای هر هفته درنظر گرفته است.همچنین در این گزارش آمده، در روسیه مادری که صاحب فرزند میشود، میتواند ۹ هزار و ۶۰۰ دلار هزینه دریافت کند. به علاوه سال ۲۰۰۸ میلادی در روسیه سال خانواده نام گرفت و تمام دستگاههای دولتی موظف شدند برنامههای تشویقی خود را برای افزایش جمعیت و جلوگیری از بحران کاهش جمعیت ارائه کنند. در ایران نیز به دلیل کاهش نرخ رشد جمعیت شاهد سیاستهای تشویقی جمعیت مختلفی در سالهای متمادی هستیم. از جمله این سیاستها میتوان به مواردی همچون «اصلاح قانون تنظیم خانواده و جمعیت» در ۲۲ اردیبهشتماه ۱۳۸۸، «قانون تسهیل ازدواج» مصوب ۲۷ آذرماه ۱۳۸۴، «طرح آتیه مهر امام رضا(ع)» مصوب هشتم آبانماه ۱۳۸۸، «قانون حمایت خانواده» مصوب اول اسفندماه ۱۳۹۱ و «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» مصوب ۲۴ مهرماه ۱۴۰۰ اشاره کرد.