روزنامه کائنات
3

اقتصاد

۱۴۰۰ دوشنبه ۲۶ مهر - شماره 3999

محمود جامساز، اقتصاددان:

آوار سهمگین کسری بودجه بر زندگی مردم ، کشور را نابود می کند

محمود جامساز، اقتصاددان درباره کسری بودجه در کشور گفت: ما همواره طی این 43 سال با کسری بودجه مواجه بوده ایم. این امر عمدتاً ناشی از تراز غیر واقعی منابع و مصارف بودجه است. ابتدا مصارف اعم از جاری و عمومی و مصارف خاص و بانک ها و شرکت های دولتی تعیین می شوند، سپس تأمین منابع را به شیوه‌ ای خوشبینانه و متوهمانه آنچنان برآورد می کنند که تمام مصارف را پوشش دهد. یعنی می توان گفت که بودجه های سالیانهٔ تدوینی در کشور همواره یک کسر بودجه پنهانی در خود دارند. این کسر بودجه، خود را در نیمه دوم هر سال نشان می دهد ، که ظاهراً از بروز کسر بودجه در مجموعه بی نظم اقتصاد سیاسی دولتی گریزی نیست. هر سال علاوه بر هزینه های گزاف دیوانسالاری دولتی، هزینه های نهادها و بنیادهای فرادولتی نظامی حاکمیتی و مذهبی و امثالهم نیز بر بودجه تحمیل می شود و با روند افزایشی سال به سال تکرار می گردد. متأسفانه صرفه جوئی و کاهش در هزینه های مسرفانه در راستای کاهش کسر بودجه معنای خود را از دست داده است. زیرا تارو‌پود اقتصاد دولتی سیاسی با هزینه های اسراف گونه گره خورده است.
وی درخصوص کسری بودجه سال جاری گفت: امسال کسری بودجه از سه ماهه دوم سال آشکار شده و از طریق انتشار اسکناس تأمین شده است که آثار  مخرب آن در تورم جهشی و هولناک هر روزه قابل مشاهده است. اما نهادهای مرتبط با ردیف های مصارف بودجه اعم از دولتی و فرادولتی با وجود اشراف در چالش عظیم دولت در تأمین کسر بودجه حاضر نیستند که گوشه ای از منابع اختصاص یافته به آنان کاسته شود. لذا در خصوص کاهش مصارف امیدی نیست. پس باید به هر نحو ممکن درآمدزایی و درآمد سازی شود.
 منابع تأمین بودجه چه اقلامی را در بر دارد؟
این اقتصاددان در پاسخ به این سوال که منابع تأمین بودجه چه اقلامی را در بر دارد؟ گفت: عمده ترین این درآمدها درآمدهای مالیاتی و وجوه حاصل از فروش ثروت ملی به ویژه نفت و‌گاز هستند. درآمدهای دیگر فروش خدمات عمومی دولت، درآمدهای صادرات غیرنفتی، فروش دارایی های دولت، عرضه اوراق مشارکت یا در واقع استقراض از مردم است. و‌ اخیراً پیش فروش نفت به مردم و سرفصلی به نام سایر درآمدهاست. از آنجائیکه این درآمدها بدون ابتناء بر ضوابط علمی و صرفاً به منظور هم ترازی با مصارف بودجه برآورد شده اند، لذا بروز کسری در منابع بودجه از وقوعات حتمی است.
جامساز در پاسخ به این سوال که تأمین کسری بودجه از چه طریقی در کشور انجام می گیرد و آثار اقتصادی، اجتماعی و روانی آن بر جامعه چگونه است؟ گفت: تحقق درآمدهای نفتی با برآورد غیر واقعی در بودجه امکان پذیر نیست. لذا دولت ناچار است منابع دیگری را تدارک ببیند. تحقق مالیات های برآورد شده در بودجه تردید آمیز است. زیرا تولید ناخالص داخلی و درآمد ملی کاهش یافته است. بسیاری از واحدهای صنعتی و خدماتی و کشاورزی به دلیل افزایش هزینه های تولید و همچنین تأثیرپذیری از ویروس سهمگین کرونا یا متوقف شده و یا زیر ظرفیت واقعی خود فعالیت می کنند. لذا  قادر به پرداخت مالیات نیستند. مگر آنکه دولت طیف مؤدیان مالیات را گسترده تر کند و بنیاد ها و نهادهای فرادولتی را مشمول پرداخت مالیات واقعی خود سازد.
 در دولت روحانی گفته شد 75 هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی داریم
وی افزود: در دولت دوم روحانی گفته شد که حدود ۷۵ هزار میلیارد تومان فرار مالیاتی داریم که باید متوقف شود. تصور نمی کنم با نظام بی تدبیر و فشل مالیاتی که سالها است حاکمیت دارد، بتوان از فرارمالیاتی ممانعت و از نهادهای ثروتمند فرادولتی مالیات اخذ کرد.اما بنظر می رسد با یکدست شدن قدرت انجام این امر ممکن است تا حدودی امکان پذیر گردد. جامساز در ادامه گفت: افزایش فروش خدمات دولتی نظیر شارژ آب، برق، تلفن، گاز، پست و افزایش جرائم دولتی راه دیگری برای تأمین بخشی از کسری بودجه است که دولت در حال حاضر به طور چراغ خاموش در حال انجام آن است و مردم نیز ناچار به پرداخت آنها هستند. افزایش هزینه بنزین امکان پذیر نیست. زیرا به علت مصرف هر روزه مردم، پتانسیل اعتراضات مردمی را در پی خواهد داشت و بمثابه جرقه زدن در یک انبار باروت است. در ضمن افزایش خدمات دولتی بر سطح عمومی قیمت ها اثر می گذارد. از جمله بهای نهاده های تولید افزایش یافته و فشار هزینه، بر قیمت تمام شده تولید می افزاید که خود تورم را سرعت می بخشد.  
این اقتصاددان در ادامه شرح منابع تامین بودجه گفت: راه دیگر انتشار اوراق قرضه یا بنا بر ادبیات اقتصاد جمهوری اسلامی همان اوراق مشارکت است. در این صورت چون طی سالها از اعتماد بین مردم و دولت کاسته شده است، ممکن است در این مورد استقبالی از سوی مردم دیده نشود. اما برای این که مردم را تشویق کنند، اوراق قرضه را با نرخ بالا عرضه می کنند تا سپرده های بانکی به سمت خرید این اوراق جذب شود. فروش اوراق مشارکت منابع تسهیلات بانکی را کاهش می دهد. گرچه بخش واقعی اقتصاد از کمترین میزان تسهیلات برخوردار می شود، اما با کاهش منابع تسهیلاتی بانک ها، بخش تولید از همین تسهیلات اندک هم، بی نصیب مانده و بیشتر تضعیف می شود. ضمن  آنکه انتشار اوراق قرضه اصل و فرع بدهی دولت را به دولت یا دولت های آینده منتقل و‌ به طور موقت چالش را به آینده می سپارد.
وی در ادامه گفت: استقراض از کشورهای دیگر و همچنین جذب گردشگران خارجی و ورود سرمایه گذاری های خارجی نیز می تواند تا حدودی حجم عظیم کسری بودجه را تأمین کند که در شرایط تحریمی و انزوای اقتصادی نمی توان به جذب منابع فوق دل بست.
 دولت ناچار است برای رفع نقص ها و کسری های مالی خود از حیاط خلوت خود یعنی بانک مرکزی بهره ببرد
این اقتصاددان تاکید کرد: تنها راه دولت ها از جمله دولت حاضر برای تامین کسری بودجه، برداشت از صندوق توسعه ملی و استقراض از بانک مرکزی است که هر دو تورم زا هستند. از ابتدای تاریخ جمهوری اسلامی همواره یکی از مهمترین عوامل تامین کسری بودجه، استقراض از بانک مرکزی بوده است. زیرا این راه سهل ترین و سریع ترین راه است. مشکلات دولت هم همیشه چالش های روز است و دولت ناچار است برای رفع آن از حیاط خلوت خود که بانک مرکزی است برای نقص ها و کسری های مالی خود بهره برد.
وی درخصوص انتشار پول از سوی بانک مرکزی گفت: انتشار اسکناس و پرداخت به دولت اسباب افزایش خالص بدهی های دولت به بانک مرکزی را که یکی از اجزاء پایه پولی است فراهم می کند و با تأثیر ضریب فزاینده پولی که قدرت خلق پول بانک ها است به افزایش حجم نقدینگی منجر می شود. چون این حجم از نقدینگی به سمت فعالیت های مولد سوق داده نمی شود، به بازارهای غیرمتشکل سرازیر می شود و تورم را شدت می بخشد. در ضمن بخشی از آن نیز از کشور خارج می شود.
 خرید 7 میلیارد دلار ملک در ترکیه اقتصاد این کشور را رونق بخشید!
جامساز درخصوص خارج شدن بخش چشمگیر نقدینگی از کشور، گفت: یکی از مصادیق آن خرید حدود ۷ میلیارد دلار ملک در کشور ترکیه است که به اقتصاد این کشور رونق بخشیده است. از سوی دیگر  استقراض دولت از بانک‌ مرکزی و هزینه کرد آن، به سرعت تقاضای دریافت کنندگان را بالا می برد. از آنجائیکه در این مدت عرضه ثابت است سبب افزایش قیمت ها می شود. متأسفانه این چرخه معیوب همواره تکرار می شود و فقر را به جای ثروت در جامعه توزیع می کند.
 یکی از خطاهای فاحش برآورد فروش دو میلیون و 300 هزار بشکه در روز آن هم با بشکه ای 40 دلار است
وی افزود: شوربختانه بودجه های سالیانه که همواره با کسری های پنهان روبرو بوده، معضلات بزرگ و چالش های عظیمی را در اقتصاد کشور رقم زده است. کسری بودجه معمولا در خود ویژگی باز تولید تورم را دارد و هر بار وحشتناک تر می شود. در زمینه منابع نفتی باید به دو نکته توجه داشت. نخست این که در سیاست های کلی نظام قرار بر این بوده که وابستگی بودجه به نفت کم شود و در پایان برنامه پنجم به صفر برسد. دوم این که با تحریم ها مواجه هستیم. تحریم ها تمام منافذ ورودی دلار از بخش صادرات را به کشور ما مسدود کرده است. بنابراین باتوجه به این حقیقت آشکار، ما نمی بایستی درآمدهای نفت را در بودجه مستتر می کردیم. این که دو میلیون و 300 هزار بشکه در روز، در سال 1400 با بشکه ای 40 دلار درج کردیم، یکی از خطاهای فاحش و مهمترین دلیل آن عدم بینش سیاستگذاران و برآورد توهم گرایانه بودجه نویسان است.
 چاه های نفتی کشور فرسوده است
این اقتصاددان تاکید کرد: باتوجه به این که ما در تحریم هستیم و این که چاه های نفتی ما فرسوده هستند. به منظور احیای آنها حدود 60 تا 70 میلیارد دلار منابع  مورد نیاز است. با وجود آن که ما روزانه یک میلیون و 900 هزار بشکه نفت مصرف داخلی داریم و باتوجه به این که در سال گذشته حدود 400 هزار بشکه در روز از طریق دور زدن تحریم ها با هزینه های مبادلاتی گزاف به زیان کشور نفت صادر کردیم، مبانی برآورد صادرات دو میلیون و 300 هزار بشکه در روز بسیار ابهام آمیز و دور از درک واقعیات است. آیا امید بود که با رفتن ترامپ و آمدن بایدن، درهای اقتصاد جهانی با توافق جدید به روی جمهوری اسلامی گشوده شود؟ آیا مشکل برجام فقط ترامپ بود؟ و با رفتن ترامپ و احیای برجام، تحریم ها بر داشته شد؟ آیا دستگاه دیپلماسی ما با ساده انگاری چنین می پنداشت که به زودی دارایی های مالی و غیر مالی بلوکه شده آزاد می شوند؟
 چقدر می توانیم با دور زدن تحریم ها نفت بفروشیم؟
وی درخصوص پروسه لغو تحریم ها گفت: به طور کلی باید پذیرفت که لغو تحریم ها، خصوصا تحریم های کنگره آمریکا و شورای امنیت، سال ها به طول می انجامد. این که بودجه براساس پیش بینی های خوش خیالانه و بلند پروازانه مصوب  شود، خیال خامی است که اینک گریبان مردم را گرفته است و دولت را با حدود 400 هزار میلیارد تومان برآورد کسری بودجه مواجه ساخته است. البته این ارقام‌ متغیر است. گزارش مرکز پژوهش های مجلس حاکی از آن است که اگر روزانه 800 هزار بشکه نفت صادر کنیم، بیش از 300 هزار میلیارد تومان کسری بودجه خواهیم داشت. این مشخص است که اگر هم امکان تولید این مقدار نفت را داشته باشیم، قادر به صادرات آن نخواهیم بود .مگر چقدر می توانیم با دور زدن تحریم ها نفت بفروشیم؟
 585هزار میلیارد تومان فقط در سه ماهه اول سال، به نقدینگی کشور اضافه شده است
این اقتصاددان کشورمان تاکید کرد: گزارش های مختلف حاکی از آن است که در آمد نفتی سال 98 کشور 8/3 میلیارد دلار و درآمد نفتی سال گذشته حدود 5 میلیارد دلار بوده است. بیش از شش ماه از سال گذشته است فقط 9 درصد از درآمدهای نفتی برآورد شده در بودجه، محقق شده است. این فاجعه است. از کجا این کسری را هزینه کرده ایم؟ مشخصا از بانک مرکزی پول گرفته شده است. در سه ماهه اول سال، 65 هزار میلیارد تومان توسط بانک مرکزی ‌فاقد استقلال اسکناس منتشر شده است. اگر ضریب فزاینده پولی را 9 در نظر بگیریم، 585 هزار میلیارد تومان به نقدینگی کشور اضافه شده است.
 برابر با تمامی کارمندان کشور کره جنوبی فقط مدیر داریم!
وی افزود: چنین به نظر می رسد که حجم نقدینگی به آستانه 4 هزار تریلیون تومان رسیده باشد. این یک مصیبت بزرگ است، زیرا هیچ  عزم و اراده ای در جهت سوق  دادن نقدینگی به بخش واقعی و مولد اقتصاد مشاهده نمی شود. دولت آنچنان گرفتاری و‌ تعهد مالی در خارج و داخل برای خود ایجاد کرده است. از نهادها و سازمان های مختلف که در بودجه دارای ردیف اند گرفته تا آن دستگاه عریض و طویل بوروکراسی که برابر تمامی کارمندان کشور کره جنوبی فقط مدیر دارد و‌ هزینه های برون‌ مرزی که دیگر جائی برای توسعه زیر ساخت های اقتصادی و اجتماعی و زیست محیطی و رفاهی مردم باقی نمی گذارد.

ارسال دیدگاه شما

عنوان صفحه‌ها
30 شماره آخر
بالای صفحه