در انتظار دولت رفاه

 گلاره بنازاده- به جرات می‌توان گفت پیچیده‌ترین مفهوم در علوم سیاسی مفهوم دولت است و گرچه با توجه به نگرش و هدف خاصی به وجود آمده است، در حال حاضر دولت‌های گوناگونی به لحاظ ساختار و ایدئولوژی در جهان وجود دارند. پرداختن به مقوله رفاه اجتماعی در راستای گسترش عدالت اجتماعی از اهداف عمده دولت هاست و یکی از مسائل محوری در هر برنامه توسعه اقتصادی و اجتماعی محسوب می شود.
امروزه دولت های رفاه با اصلاحات بسیاری نسبت به دوران پیدایش خود همراه شدند. از جمله این اصلاحات تمرکز بیشتر بر خصوصی سازی و عدم دخالت دولت در بازارهایی است که بخش خصوصی قادر و مایل به حضور در این بازارهاست؛ اصل مهمی که در قرن بیستم توسط بسیاری از دولت ها نادیده گرفته می شد و منجر به بروز ناکارایی های بسیاری می شد.
بررسی ها نشان دهنده این امر هستند که دولت در کشورهای اروپای مرکزی و شمالی بیش از بقیه کشورهای غربی در اقتصاد نقش دارد و عمده این ایفای نقش همان سیاست های رفاهی این دولت هاست که حتی امروزه نیز توسط این دولت ها پیگیری می شود؛ اما پس از بحران اقتصادی سال ۲۰۰۷ که برخی منتقدین دلیل بروز آن را همین مداخله دولت ها در اقتصاد می دانند، بسیاری از این کشورها نسبت به سیاست های اقتصادی خود تجدیدنظر کرده و سیاست های رفاهی خود را کاهش دادند.
دولت رفاه در اندازه‌ای وسیع برای مردمانی طراحی شده است که در این ساختار زندگی می‌کنند و انتظارات خاص خود را درباره آینده دولت رفاه دارند. در‌واقع آینده دولت رفاه تقریبا به طور مهمی با سیستم تصمیم‌گیری شهروندان مرتبط است. پایداری ساختار ملی برای پیشگیری از اخلال در اصول مالی در سیستم‌های آموزشی و رفاهی نتیجه ملاحظات فراملی است و از رقابت مالیاتی جلوگیری می‌کند. ملی‌گرایی دولت رفاه هرگز بدون توجه به محدودیت‌های ملی، در رقابت‌های ملی پیروز نخواهد شد.
در یک دولت رفاه، حکومت نقش کلیدی در تثبیت و ارتقای رفاه اقتصادی و اجتماعی شهروندان آن جامعه دارد و چنین پایه و اساس چنین دولتی بر مبنای برابری فرصت‌ها و توزیع برابر ثروت و مسوولیت اجتماعی در برابر کسانی که نمی‌توانند حداقل امکانات لازم برای یک زندگی را فراهم کنند، قرار دارد. این مفهوم کلی می‌تواند تعداد زیادی از سازمان‌های اقتصادی و اجتماعی را دربر بگیرد. یک ویژگی اساسی دولت رفاه، بیمه اجتماعی است که در اکثر کشورهای صنعتی و پیشرفته (مانند بیمه ملی در بریتانیا و تامین اجتماعی در ایالات متحده) رایج است.
معمولاً دولت رفاه خدمات عمومی مربوط به تحصیلات ابتدایی، خدمات بهداشتی و مسکن را (در برخی موارد با هزینه کم یا حتی بدون هزینه) فراهم می‌کند. از این منظر، دولت رفاه در کشورهای اروپای غربی نسبت به آمریکا به طور قابل ملاحظه‌ای گسترده‌تر است و در بسیاری موارد شامل پوشش کامل خدمات سلامت و خدمات یارانه‌ای آموزش عالی است.
برنامه‌های ضد فقر و سیستم مالیات شخصی نیز جنبه‌هایی از دولت رفاه هستند. مالیات شخصی در این دسته قرار می‌گیرد چراکه نرخ تصاعدی آن عدالت بیشتری در توزیع درآمد به همراه دارد و همچنین برای تامین مالی پرداخت‌های مستمری‌های بیمه اجتماعی بکار می‌رود در حالی که دیگر مزایا به طور کامل توسط حق بیمه‌های اجباری تامین اعتبار نمی‌شوند.