چند نکته در مورد نظارت بر بازار

 هامون دارا-1- نظارت ابزاري موثر و شاه كليد مهار گراني و كنترل قيمت ها در حوزه توليد و توزيع است كه عملكرد صحيح آن از نوسانات جلوگيري كرده و تثبيت و تعادل را در بازار موجب مي شود.
مباحث نظارت بر بازار با هدف جلوگیری از افزایش بی رویه قیمت ها به ویژه از نیمه دوم سال جاری مورد توجه جدی تر قرار گرفته و به عنوان مطالبه مهم اقشار مردم از تصمیم سازان مطرح است.
جمعی از كارشناسان اقتصادی بر این باورند كه افزایش بی رویه قیمت ها و معضل چند نرخی بودن كالاهای همسان در سطح فروشگاه ها موضوع مهمی است كه به اعتمادسازی عمومی لطمه زده و نظام تولید و توزیع را با شوك های متعدد مواجه می كند.
آنان معتقدند: ایجاد وحدت رویه در بازار و حمایت واقعی از تولیدكننده و شبكه های توزیع با نظارت محقق می شود و این موضوع رسالت دستگاه های نظارتی را سنگین تر می كند.
شرایط حساس اقتصاد جهانی و تحریم های ناعادلانه، تا حدی موجب افزایش قیمت شده كه با موج افسار گسیخته گرانی متفاوت است و برای پیشگیری و مهار آن تنها با حضور هوشمندانه نهادهای نظارتی و مشاركت طیف های مردمی می توان اقدام كرد.
2- بررسی تحولاتی میدانی بازار کالا و خدمات نشان می دهد که سیاست گذاران تنظیم بازار تلاش دارند برنامه های کنترلی و نظارتی بیشتری را برای مهار گرانی های بازار اجرا نمایند سئوالی که مطرح می شود این است که چرا بازار تنظیم نمی شود؟ راهکار حل مشکل چیست؟ آیا تخلف در بازار بیشتر شده است؟ آیا جرائم و مجازاتها بازدارندگی لازم را ندارند؟ آیا نظارت نارکارآمد است ؟ و دهها پرسش دیگر.
نهادهای نظارتی به منظور نشان دادن عملکرد خود بصورت مستمر گزارش اقدامات خود را ارائه می کنند که نشان می دهد روند بازرسی ها، تخلف یابی و تشکیل پرونده‌ها عموماً روند صعودی دارد ولی با این  وجود نتایج اقدامات در کنترل بازار برای مردم محسوس نیست.
بررسی اجمالی محتوای گزارشهای مذکور نشان می دهد بیشترین تخلف بازار گرانفروشی است و بعد از آن، تخلفات دیگر مانند احتکار و امتناع از عرضه کالا بعنوان عناوین دیگر تخلف محسوب می شوند. گرانفروشی در بازار عموماً می تواند ناشی از دو عامل اصلی باشد اول افزایش روزانه قیمت کالا و خدمات ناشی از افزایش هزینه های موثر بر تولید کالا یا واردات از سوی تولید کننده یا وارد کننده به نحوی که فرایند قیمت بازار نسبت به سمت قیمت متعارف یا مصوب بیشتر باشد. دوم افزایش فزاینده تقاضا برای کالا و محدویت عرضه آن باشد که موضوع می تواند ناشی از کاهش موجوی کالا، احتکار و امتناع باشد که در این صورت گرانفروشی و تخلفات دیگر می تواند اتفاق بیافتد. لذا دور باطلی از تخلف در اثر نوسانات بازار اتفاق می افتد.
2- همچنین «حفظ سلامت بازار» و «افزایش اعتماد عمومی سرمایه‌گذاران» از مهم‌ترین مباحث مربوط به بازارهای مالی محسوب می‌شود؛ به طوری که تحقق این هدف از طریق نظارت کارآمد بر فعالیت‌های بازار تسهیل خواهد شد. نظارت بر بازار به‌عنوان یک ابزار پیشگیرانه، نقشی کلیدی در شناسایی، جلوگیری و رسیدگی به انواع ناهنجاری‌های بازار ایفا می‌کند. طبق گزارش IOSCO، اهداف اصلی نظارت بر بازار شامل: «کشف زودهنگام تخلفات از طریق سیستم‌های رصد هوشمند و واکنش سریع»، «پیشگیری از بحران‌های مالی با شناسایی فعالیت‌های مخرب پیش از گسترش آنها در بازار» و «افزایش شفافیت بازار از طریق بررسی رفتار معامله‌گران و تطابق آن با مقررات» است. مسئولیت نظارت در کشورها بسته به ساختار بازار می‌تواند بر عهده نهاد ناظر، بورس یا هر دو باشد، به‌طوری‌که حالت سوم در بازار سرمایه ایران انجام می‌شود.