ضرورت تبدیل جنوب بوشهر
به میدان هم‌افزایی صنعت و دانش
حجت عبداللهی‌پور - بوشهر سال‌هاست که نامش با نفت، گاز و پتروشیمی گره خورده؛ اما آن‌گونه که باید، سهمی برازنده در توسعه انسانی و اجتماعی‌اش از این ثروت‌ها نیافته است. حال این سوال پیش می‌آید که چگونه می‌توان از ظرفیت این صنایع برای توسعه پایدار و دانش‌بنیان در شهرهای جنوبی این استان، یعنی کنگان، عسلویه، جم و دیر که در بیشتر ایام سال، جور آلودگی‌های مخاطره‌آمیز صنعت را می‌شکند، بهره گرفت؟ به عقیده کارشناسان انرژی این مهم تنها در سایه پیوند واقعی میان صنعت و دانشگاه و درک ظرفیت‌های بومی محقق خواهد شد.
حال با توجه به اینکه بندر کنگان، از دیرباز بندری تجاری و صیادی بوده، امروز می‌تواند به مرکز خدمات دانش‌بنیان برای تأسیسات دریایی و پایش خطوط لوله بدل شود. همچنین عسلویه که عنوان پایتخت انرژی ایران را یدک می‌کشد و نامش فراتر از مرزها رفته، هم‌اکنون نیازمند بازتعریف رابطه صنعت با محیط زیست و جامعه دانشگاهی است یا جم با سابقه دیرینه تاریخی و ظرفیت‌های منحصربه‌فردی که دارد، می‌تواند با میزبانی از مراکز نوآوری و پژوهشگاه‌های انرژی، حلقه اتصال میان پتروشیمی‌ها و دانشگاه‌ها باشد. افزون بر این، دیر نیز با برخورداری از ظرفیت‌های گسترده دریایی، آماده است تا در حوزه لجستیک، شیلات صنعتی و فناوری‌های دریایی به بازوی پشتیبان صنعت نفت تبدیل شود.
با وجود این تنوع نقش و ظرفیت، چهار شهر جنوبی استان بوشهر (کنگان، عسلویه، جم و دیر) همچنان در کیفیت و عمق حضورشان در چرخه‌های ملی و جهانی انرژی و نوآوری، کمتر از آنچه شأن و پتانسیل‌شان اقتضا می‌کند، دیده می‌شوند. زیرساخت‌های انسانی و دانشی آنها نتوانسته همپای زیرساخت‌های صنعتی رشد کند؛ بخش مهمی از تصمیم‌گیری و سرمایه‌گذاری‌های کلان در خارج از این مناطق انجام می‌شود و جریان انتقال فناوری، دانش و منافع اقتصادی به درون این شهرها، کند و گاه مقطعی است.
این شکاف باعث شده سهم آنها از ارزش‌افزوده و جایگاه اثرگذار در نقشه راه صنعت انرژی ایران محدود بماند؛ به‌گونه‌ای که ظرفیت‌های تجاری، علمی و زیست‌محیطی‌شان، به‌جای ایفای نقش راهبردی، بیشتر در حاشیه پروژه‌های بزرگ ملی قرار گیرد. آنچه اکنون ضرورت دارد، برنامه‌ای یکپارچه برای ارتقای توانمندی‌های بومی، پیوند نظام‌مند دانشگاه و صنعت و تعریف نقش‌های روشن این شهرها در زنجیره‌های بین‌المللی انرژی و خدمات دانش‌بنیان است تا از جایگاه «پایگاه عملیاتی» به سطح «کانون تصمیم و نوآوری» ارتقا پیدا کنند.
متاسفانه با وجود ده‌ها شرکت پتروشیمی و پالایشگاه، هنوز ارتباطی منسجم و پایدار میان صنعت و مراکز علمی و دانشگاهی در این شهرهای استان شکل نگرفته،بسیاری از فناوری‌ها همچنان وابسته به واردات‌اند و فرصت‌های اشتغال دانش‌بنیان برای جوانان محلی کمتر از ظرفیت واقعی است. این شکاف، اگر پر نشود، می‌تواند هم صنعت را پرهزینه‌تر کند و هم جامعه محلی را از توسعه پایدار محروم سازد.
به عقیده صاحب‌نظران حوزه انرژی، در شرایط کنونی، صنعت نفت و گاز برای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها نیازمند نوآوری بومی است. دانشگاه‌های بوشهر نیز برای پویایی و اثرگذاری، به میدانی واقعی برای کاربرد پژوهش‌های خود نیاز دارند. پیوند این دو، نه یک انتخاب پرطمطراق؛ بلکه ضرورتی استراتژیک است. بدون تردید چنین رویکردی، با ایجاد شبکه‌ای از متخصصان، کارآفرینان و مدیران فنی که در بطن مسائل واقعی صنعت کار می‌کنند، نه‌تنها شکاف میان «دانش» و «عمل» را پر می‌کند، بلکه ظرفیت رقابت‌پذیری منطقه را در سطح ملی و حتی فراملی بالا می‌برد.
وقتی دانشگاه و صنعت در یک مسیر همسو حرکت کنند، محصول این همکاری فراتر از پروژه‌های مقطعی خواهد بود؛ به شکل اکوسیستمی پایدار از نوآوری بومی، آموزش هدفمند و جذب سرمایه‌گذاری خارجی که می‌تواند بوشهر را از نقش حاشیه‌ای در نقشه انرژی به جایگاه بازیگر اصلی ارتقا دهد. این مسیر البته نیازمند مدیریت آینده‌نگر، حمایت نهادی و اعتماد متقابل میان پژوهشگر و مدیر صنعتی است تا هر پژوهش، به فناوری قابل پیاده‌سازی و هر ایده، به محصول یا خدمت واقعی بدل شود.
حال به باور کارشناسان انرژی، اگر اقدامات زیر به‌صورت هماهنگ و یکپارچه پیش بروند، می‌توانند ستون‌های اصلی یک نقشه راه توسعه دانش‌بنیان در جنوب بوشهر را تشکیل دهند: کنگان با راه‌اندازی مرکز پایش هوشمند دریا، به هاب تخصصی نظارت و ایمنی خطوط لوله و تأسیسات دریایی بدل می‌شود؛ جایی که داده‌های لحظه‌ای با تحلیل‌های دانشگاهی پیوند می‌خورند و تصمیم‌گیری‌ها سرعت و دقت می‌یابند.
عسلویه با شتاب‌دهنده انرژی و پتروشیمی، عملاً پلی میان سرمایه صنعتی و خلاقیت استارتاپ‌ها ایجاد می‌کند و مسیر ورود فناوری‌های نو به زنجیره تولید را هموار می‌سازد. جم از طریق پردیس پژوهشی مشترک برای انرژی‌های تجدیدپذیر و مدیریت پسماند، می‌تواند قطب تحقیق و نوآوری پایدار باشد و الگوهای صنعتی جدید را به شبکه پتروشیمی کشور تزریق کند. دیر با بندر دانش‌بنیان، ظرفیت لجستیک دریایی و فناوری‌های صیادی نوین را ارتقا می‌دهد و علاوه بر پشتیبانی صنعت نفت، محور توسعه شیلات صنعتی در خلیج فارس می‌شود.
اگر این چهار حرکت با سیاست‌های حمایتی هدفمند و شبکه‌سازی موثر میان دانشگاه‌ها، شرکت‌ها و نهادهای محلی همراه شوند، جنوب بوشهر می‌تواند از جایگاه مصرف‌کننده فناوری به سطح تولیدکننده و صادرکننده دانش و نوآوری ارتقا پیدا کند. با اندکی مهندسی شرایط و بهره‌گیری هوشمندانه از ظرفیت‌های فناوری و دانش‌بنیان، این منطقه توان آن را دارد که به «آزمایشگاه توسعه پایدار ایران» تبدیل شود. چنین آینده‌ای، زمانی معنا پیدا می‌کند که دانش و تجربه محلی در قلب تصمیم‌ها جای گیرد و هر پروژه صنعتی، جایی برای آزمون و پرورش ایده‌های نو فراهم کند. در این مسیر، تعامل روزمره میان متخصصان، کارآفرینان و دانشگاهیان می‌تواند فرهنگ نوآوری را به بخشی از زندگی اقتصادی و اجتماعی جنوب بوشهر بدل سازد.
در این صورت است که آزمایشگاه توسعه پایدار ایران، تنها یک عنوان نمادین نخواهد بود؛ بلکه بستری واقعی برای سنجش راه‌حل‌های بومی، آزمودن فناوری‌های نو و شکل‌گیری مدل‌های مشارکتی می‌شود که نه تنها نیازهای صنعت را پاسخ می‌دهد، بلکه کیفیت زندگی مردم را به طور محسوس ارتقا می‌بخشد.
افزایش گردشگران خارجی در یزد
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و ضنایع دستی استان یزد ضمن اشاره به تاثیر جنگ ۱۲ روزه بر ورود گردشگران خارجی به کشور، گفت: با این وجود طی شش ماهه ابتدای سال جاری شاهد حضور حدود هفت هزار گردشگر خارجی بودیم که این رقم در قیاس با مدت مشابه سال گذشته که معادل پنج هزار و ۷۰ نفر بوده، رشد قابل توجهی داشته است.
سید علیرضا سالار حسینی خاطر نشان ساخت :اقدامات صورت گرفته در سال جاری برای توسعه گردشگری استان به نحوی بوده که آمار گردشگران خارجی تنها دو ماهه ابتدای سال جاری معادل عملکرد پنج ماهه ابتدای سال گذشته بوده است.
وی با اشاره به فرارسیدن هفته گردشگری و هم‌زمانی آن با روز جهانی گردشگری در سال ۲۰۲۵، با شعار «گردشگری و تحول پایدار»، اضافه کرد : اکنون فرصتی ارزشمند است تا نه‌تنها به اهمیت اقتصادی این صنعت بپردازیم، بلکه از زاویه‌ای انسانی، فرهنگی و زیست‌محیطی نیز به نقش گردشگری در توسعه پایدار نگاه کنیم.
سالار حسینی افزود : گردشگری فراتر از جاذبه‌ها و زیبایی‌های دیدنی است؛ این صنعت، پلی است میان گذشته و حال، میان فرهنگ‌های مختلف و میان جوامع محلی و جهانگردان لذا می‌تواند به تجربه‌ای متحول‌کننده برای همه طرف‌ها تبدیل شود.
وی با اشاره به فعالیت ۱۲۱ دفتر و آژانس گردشگری در استان که چهار مورد آنها در سال جاری مجوز گرفته و راه‌اندازی شده است، تعداد گردشگران داخلی استان را طی شش ماهه ابتدای امسال ۹۰۸ هزار و ۵۰۰ نفر ذکر کرد.
وی تعداد تخت‌های اقامتی استان را ۱۴ هزار و ۲۵۰ نفر شب و از جمله واحدهای اقامتی استان را شامل ۶۲ هتل و ۲۳۹ بومگردی فعال ذکر کرد و گفت: در سال جاری یک فقره پروانه جدید برای ایجاد یک واحد اقامتی نوین نیز صادر شده و طی هفته پیش رو افتتاح چند واحد جدید را در استان خواهیم داشت.
معاون گردشگری استان با اشاره به تشکیل شورای گردشگری استان متشکل از تشکل‌های مختلف فعال این حوزه و برگزاری جلسات هفتگی این شورا، از تصمیمات این شورا را سوق دادن گردشگری استان به سمت گردشگری رویداد محور را بیان کرد.
وی از دیگر تصمیمات این شورا را اهتمام به حوزه آموزش، بهبود زیرساخت‌ها و تولید محتوا در این حوزه ذکر کرد و گفت: برای رسیدن به جایگاه درخور گردشگری استان یزد به عنوان یکی از سه راس مثلث گردشگری کشور از تلاشی فروگذار نخواهیم بود.
وی با اشاره به تشدید بازدید از اماکن اقامتی و تاسیسات گردشگری استان در سال جاری، گفت: طی شش ماهه ابتدای امسال دو هزار و ۲۵۰ بازدید از این اماکن اتفاق افتاده و اهتمام جدی در این باره به برخورد با خانه‌های مسافر غیرمجاز شده به طوری که طی هفته جاری پنج مورد پلمب این خانه‌ها را داشتیم.