چگونه می‌توان برجام را ماندگار کرد؟

 یک دیپلمات پیشین کشورمان تصریح کرد: دو دولت ایران و آمریکا می توانند با آغاز حسن نیت متقابل مثل کاهش تبلیغات خصمانه، زمینه تغییرات حداقلی را فراهم کنند، این پروسه باید با احیاء برجام و اجرای درست و کامل آن آغاز شود.سید حسین موسویان مدرس دانشگاه پرینستون آمریکا و ابوالقاسم بینات، مدرس دانشگاه هاروارد آمریکا در مقاله ای در نشریه نشنال اینترست آمریکا به بررسی این موضوع پرداختند که «چگونه می‌توان برجام را ماندگار کرد”. بخشی از متن این مقاله به شرح زیر است:سرنوشت برجام به ریسمانی بند است. درحالی که دیپلمات‌های بین المللی درتلاش برای نجات آن هستند، موضوع مهمتر اینست که چه اطمینانی وجود دارد که برجام بفرض احیاء یا هرتوافق دیگری با ایران، چه در دوره بایدن یا رئیس جمهور بعدی، به وضعیت برجام در دوره ترامپ دچار نشود. گزینه هایی همچون  یک معامله کلان یا درگیر کردن کنگره آمریکا برای توافقات احتمالی مطرح هستند، اما هیچ یک واقع بینانه نیست. اما آنچه که می‌تواند برجام یا هرتوافق دیگر بین ایران و آمریکا را پایدار کند، تغییر در وضعیت جاری و ایجاد یک بهبود حداقلی در روابط آمریکا و ایران است.
تجربه برجام در پنج سال گذشته نشان می‌دهد که آمریکا مایل است از ابزار تحریم‌های اقتصادی به گونه‌ای بهره برداری کند که منافع اقتصادی ایران از برجام به حداقل ممکن کاهش یابد. علت هم این است که مشکل اصلی بین آمریکا و ایران، مسائل منطقه است و نه هسته ای. خروج ترامپ از برجام و اعمال تحریم‌های بی‌سابقه نیز بدین خاطر بود که او می‌خواست از ابزار تحریم‌ها برای دستیابی به یک توافق جدید دربرگیرنده موضوعات هسته ای و منطقه ای استفاده کند. نگرانی تهران از خروج آمریکا از هر توافقی در کنار تهدیدات امنیتی اش، موجب می‌شود که ایران تعهدات غیر قابل برگشت ندهد و بخش کلیدی توانمندی هسته ای خود را هم حفظ کند. واقعیت این است که در برگشت پذیری تعهدات بین آمریکا و ایران، توازن وجود ندارد زیرا آمریکا می‌تواند سریع تحریم‌ها را برگرداند درحالی‌که ایران برای بازگرداندن وضعیت هسته‌ای اش، هم به زمان نیاز دارد و هم از نظر فنی کار دشواری است. این تجربه برجام از دوره ترامپ بود که موجب تشدید بی اعتمادی ایران به آمریکا شد. عبور از این وضعیت ممکن نخواهد بود مگر اینکه «ذهنیت حاصل جمع صفر» که گریبان‌گیر روابط دو کشور است، اصلاح شود. واشنگتن و تهران باید به این نتیجه برسند که وضعیت چهل ساله گذشته، برنده ای نداشته و برای هر دو کشور پروسه ای باخت – باخت بوده است. آمریکا و ایران نیازمند تغییر در وضعیت فعلی روابط هستند به گونه ای که اختلافات سیاسی قابل مدیریت شود. تغییر در روند کاهش خصومت ها هم حاصل نخواهد شد، مگر اینکه استراتژی واشنگتن تغییر نموده و ارزیابی واقع‌بینانه‌ای از توانایی ها، ظرفیت ها و نیت های ایران داشته باشد و اغراق گویی‌ها و دیدگاه های مخاطره آمیز را کنار بگذارد  استراتژی واقع بینانه آمریکا زمانی شکل می‌گیرد که این حقیقت را درک کند که ایران یکی از چند قدرت خاورمیانه است که هزینه های نظامی اش حتی از برخی قدرتهای درجه دو یا سه منطقه هم کمتر است.