روزنامه کائنات
1

صفحه اول

۱۳۹۹ سه شنبه ۵ اسفند - شماره 3852

بازگشت به دیپلماسی

 دکتر حمید فریدونی- یکی از عناصر اصلی قدرت دولت­ها، همکاری با بازیگران غیردولتی و فضاهای اطلاعاتی و مجازی است که جامعه مدنی جهانی را تشکیل می­دهند. در جهان متغیر و متحول کنونی، کشورها معمولا در چارچوب گفتمان بین­المللی نوین رفتار کرده و منافع ملی خود را منطبق با آن تعریف می­کنند. جهان متحول شده، دیپلماسی متحول را نیز می طلبد. دیپلماسی ایستا در جهانی پویا ناکارآمد و ناموفق خواهد بود.
به طور کلی سه نوع دیپلماسی برای کشورها می­توان متصور بود که شامل کنش مند، فعال و منفعل است. در دیپلماسی کنش­مند، کشورها درصدد تعریف بازی، تدوین قواعد و صحنه آرایی بین المللی در جهت استقرار نظم مطلوب خود هستند. براساس دیپلماسی فعال، کشورها در پی استفاده بهینه از فرصت­های به وجود آمده در راستای منافع و اهداف ملی خود می باشند. اما در دیپلماسی انفعالی، واکنش منفعلانه به رویدادها و رفتارهای بین المللی به صورت موردی و روزمرگی است. دیپلماسی کارآمد بر پایه تبدیل منافع متعارض به منافع رقابت­آمیز و تبدیل این منافع به منافع موازی و سپس به منافع مشترک، تدوین و اعمال می­شود. یعنی در این نوع دیپلماسی با معیار قراردادن منافع ملی در سیاست خارجی، دشمن را به مخالف، مخالف را به رقیب، رقیب را به همکار و همکار را به شریک تبدیل می­نماید. در ایران، بر لزوم داشتن دید حداکثری به منافع ملی با توجه به قدرت و مقدورات ملی از سوی صاحب نظران و اولویت­بندی آن براساس درجه ضرورت، فوریت، اهمیت و تخصیص منابع به صورت کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت تأکید شده است.
یک جنبه مهم از دیپلماسی، دولت زدایی از آن است. دیپلماسی مؤثر در چنین فضا و اتمسفری نیازمند انجام تغییرات در نهادها، روشها و ابزارها و کارکردها می باشد. همچنین مستلزم همکاری با بازیگران در محیط جدید بین­المللی و ایجاد ساختارهای کارآمد و منعطف می­باشد. دیپلماسی به عنوان وسیله­ای برای تحقق دولت کارآمد، در برگیرنده ویژگی­هایی چون شایسته‌سالاری، دیپلماسی مبتنی بر همکاری، دوری از انفعال و انطباق با شرایط می­باشد. به هر حال دیپلماسی مهمترین وجهه و عینی­ترین شکل سیاست خارجی یک کشور می­باشد
پیشتر از دیپلماسی سنتی استفاده می شد اما امروز اشکال متنوعی از دیپلماسی وجود دارد تا یک کشور بتواند به اهداف تعریف شده خود دست یابد. نکته اینجاست که در اشکال متنوع دیپلماسی امروز کشورهای می توانند از کلیه ابرازهای مجاز استفاده کنند. اکنون سال هاست که کشورهای مختلف از دیپلماسی عمومی در کنار دیپلماسی سنتی بهره می گیرند. کشورها تلاش دارند از قدرت های نرم، توانایی های اقتصادی برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی خود استفاده کنند. اینها مجموعه ابرازهایی است که در خدمت دیپلماسی در جهان امروز قرار دارد و کشورها با بهره گیری حداکثری و مثبت از این ابزارها می توانند اهداف خود را محقق کنند. این ابزارها در روابط دوجانبه تاثیرگذار است.
از سوی دیگر در دنیا امروز اجماع سازی به عنوان یک ابزار مطرح است که کشورها در راستای همکاری های منطقه ای و ائتلاف سازی با کشورهای همسو تلاش دارند تحقق اهداف سیاست خارجی خود را تسهیل کنند. اتحادیه اروپا، آ سه آن در آسیا، مرکوسور در آمریکای لاتین، اتحادیه آفریقایی در آفریقا نمایانگر اجماع سازی در قاره های مختلف است که مجموعه ای از کشورها در راستای اهداف مشخصی تلاش می کنند به شکلی هماهنگ حرکت کنند. در عین حال استفاده صحیح از سازمان های بین المللی نیز در دیپلماسی امروز کشورها نقش موثری دارد؛ در این خصوص بهره گیری مناسب از نقش سازمان های بین المللی می تواند به خوبی در خدمت اهداف یک دیپلماسی فعال و موثر قرار گیرد.
دیپلماسی شبکه‌ای مبتنی بر تکنولوژی‌های نوین رسانه‌ای و به‌طور مشخص‌تر شبکه‌های اجتماعی به‌نظر می‌رسد نقش اساسی و محوری در عرصه دیپلماسی جهان آینده  خواهند داشت و تعیین جایگاه و تبیین آن الگویی برای بهره‌گیری دستگاه‌های دیپلماسی از این مدل و رسانه‌های اجتماعی را ارائه می‌دهد. آنچه که امروزه از روند حرکت های جهانی قابل فهم است، ارتقاء جایگاه دیپلماسی در سیاست جهانی است و به نظر می‌رسد در آینده، دیپلماسی از جایگاه والاتری نیز برخوردار خواهد شد. اگرچه این دیپلماسی بسیار پیچیده تر از آن چیزی است که در گذشته وجود داشته است. اکثر دولت‌های امروزی نیز فاقد یک استراتژی مناسب برای بهره‌برداری و سازگاری با واقعیات جهانی جدید می‌باشند. آنچه که جهان جدید را متفاوت از گذشته می‌سازد چیزی نیست جز تحول بنیادین در عرصه ارتباطات و اطلاعات که ماهیت بسیاری از مفاهیم از جمله قدرت را تغییر داده است. امروزه اطلاعات پیشاپیش قدرت حرکت می‌کند و این تحول بیانگر وضعیتی شبیه یک رقابت تسلیحاتی در حوزه اطلاعات است. امری که تغییرات سریع فناوری‌های ارتباطی را موجب می‌شود و پرداختن به ماهیت این فناوری‌ها و ارائه تعریف و ساختاری نوین برای مفاهیم اساسی و تاثیرگذار در سرنوشت بشری را ضروری می‌سازد.

 

ارسال دیدگاه شما

عنوان صفحه‌ها
30 شماره آخر
بالای صفحه