جامعه
جیران شاملو- امروزه اهمیت امنیت غذایی بر کسی پوشیده نیست. تمامی کشورهای پیشرفته دنیا در اولین قدم با دستیابی به خودکفایی در محصولات کشاورزی توانستند غذای مردم و خیل عظیم کارگران فعال در بخش صنعت و خدمات کشورشان را تامین کرده و سپس به سمت صنعتی شدن پیشرفت و توسعه یافتگی گام بردارند. کشور ایران تا قبل از اصلاحات ارضی دهه ۴۰ از لحاظ تولید محصولات کشاورزی همچون گندم خودکفا بود، اما پس از این زمان این خودکفایی تحت شعاع برنامه آمریکایی اصلاحات ارضی از بین رفت. تاکید بر خودکفایی در کشاورزی همواره در کلام رهبران انقلاب اسلامی وجود داشته است که نشان بر اهمیت بخش کشاورزی، خودکفایی و استقلال است. گزارش تازه وزارت کشاورزی ایالات متحده نشان می‌دهد که مصرف جهانی گندم در سال زراعی ۲۰۲۴/۲۵ با رشد تدریجی مواجه است و به یکی از شاخص‌های کلیدی امنیت غذایی کشورها بدل شده است. در صدر این فهرست، چین با مصرف ۱۵۱ میلیون تُن گندم قرار دارد؛ رقمی که نشان‌دهنده وابستگی عمیق این کشور به تأمین پایدار غلات برای جمعیت ۱.۴ میلیارد نفری آن است. پس از چین، هند با ۱۱۲ میلیون تن و اتحادیه اروپا با ۱۰۸ میلیون تن در جایگاه‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند. در میان کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده عمده، روسیه و ایالات متحده نیز به ترتیب با ۳۸.۲ و ۳۱.۳ میلیون تن گندم مصرفی، جایگاهی میان‌رده دارند. پاکستان و مصر نیز با مصرف بیش از ۲۰ میلیون تن گندم، از جمله کشورهای پرمصرف جنوب آسیا و شمال آفریقا محسوب می‌شوند. ایران با مصرف ۱۷.۱ میلیون تن گندم در این سال، در جایگاه دهم جهانی قرار گرفته است؛ جایگاهی که اهمیت خودکفایی در تولید گندم و پایداری زنجیره تأمین را بیش از پیش آشکار می‌کند. در حالی که ایران در دهه گذشته با نوسانات اقلیمی، تحریم‌های اقتصادی و فشار بر منابع آبی روبه‌رو بوده، تداوم جایگاه این کشور در میان مصرف‌کنندگان عمده، بیانگر تلاش برای حفظ ثبات در سبد غذایی ملی است. از سوی دیگر، رشد مصرف گندم در کشورهایی چون اندونزی، الجزایر و برزیل نیز حاکی از تغییر الگوهای غذایی و افزایش وابستگی به واردات غلات است. افزایش قیمت جهانی گندم پس از جنگ اوکراین، چالشی مضاعف برای کشورهای در حال توسعه ایجاد کرده است. در چنین شرایطی، راهبردهای امنیت غذایی و حمایت از کشاورزان داخلی به یکی از محورهای اصلی سیاست‌های اقتصادی جهان تبدیل شده است. مخاطرات طبیعی اعم از خشکسالی، سرمازدگی و سیل در ایران تاثیر به سزایی در تولید داشته است. در سال ۱۳۸۷ خشکسالی و سرمازدگی تولید گندم در کشور و خودکفایی آن را تهدید کرد و به کمترین میزان خود یعنی کمتر از ۷ میلیون تن رساند. بدین ترتیب پیشنهاد می شود نقش صندوق بیمه کشاورزی پررنگ تر شود تا مقداری از ریسک بخش کشاورزی کاهش یابد و فضای مطمئن تری را برای سرمایه گذاران فراهم کند. وجود شرکت های مشاوره خصوصی در کنترل مخاطرات طبیعی موثر است. راهکارهای فنی مانند استفاده از ارقام مقاوم به خشکی، استفاده از اطلاعات هواشناسی و به کار بردن آبیاری تکمیلی دیم زارها و استفاده از روش های کشت جدید مانند کشت در کف جوی یا بر روی پشته های بلند توسط شرکت های مشاور می تواند به افزایش تولید گندم کمک کند. متوسط عملکرد گندم در ایران با وجود موسسات تحقیقات فراوان به نسبت سایر کشورها پایین است. شکاف عملکردی در گندم به معنای تفاوت عملکرد بین کشاورزان پیشرو و عادی است. این نشان دهنده این است که آموزش بومی سازی نشده و خروجی علم و تحقیقات در دانشگاه ها به مزارع نمی رسد. در همین راستا پیشنهاد می شود با توجه به قانون افزایش بهره وری برای کشاورزانی که در راستای بهبود عملکرد حرکت می کنند شرایط تشویقی در نظر گرفته شود. یکی دیگر از روش های افزایش عملکرد و کاهش شکاف عملکردی استفاده از مدیریت مشارکتی مزارع است. در واقع مدیریت مشارکتی باعث می شود میانگین عملکرد بهبود یابد، شرایط کشت بهتر مهیا شود و کشاورزان در کنار یکدیگر تجربه های خود را به اشتراک گذاشته و هم فکری آن ها در پیشبرد اهداف کشور و خودکفایی بسیار مفید خواهد بود.