حریم خصوصی شهروندان و آزادی بیان

 بانو اسحاقی- در حال حاضر، فضای مجازی اهمیت فراوانی در معادلات حکمرانی یافته و نظم سیاسی تازه‌ای را به جهان تحمیل کرده است. در این میان، برای جمهوری اسلامی ایران به ‌عنوان مهم‌ترین منتقد سیاست‌های ناعادلانه در جهان، فهم عمیق اقتضائات مواجهه با این پدیده و مواجهه‌ای عقلانی با فضای مجازی ضروری است. حکمرانی مجازی با چالش‌های متعددی روبروست که ناشی از ماهیت خاص فضای مجازی است. این چالش‌ها شامل پیچیدگی در اعمال حاکمیت به دلیل غیرمتمرکز بودن فضا، لزوم هماهنگی بین نهادهای مختلف، و نیاز به به‌روزرسانی مداوم قوانین و مقررات با توجه به تحولات سریع این فضا هستند.
امروزه با تغییر پارادایم در فضای کسب و کار شاهد انتقال بخش قابل توجهی از فعالیت‌های اقتصادی به بستر فضای مجازی هستیم. این تحول بنیادین، نیازمند بازتعریف نظام حکمرانی و تدوین چارچوب‌های نظارتی متناسب با اقتضائات فضای دیجیتال است.بر اساس گزارش جهانی Digital ۲۰۲۴، امروز بیش از ۵.۳۵ میلیارد نفر از اینترنت استفاده می‌کنند و ۶۲.۳ درصد جمعیت جهان در شبکه‌های اجتماعی فعال هستند. این آمار نشان‌دهنده تغییر پارادایم اساسی در سبک زندگی و کسب‌وکار مردم جهان است. طبق آمار مرکز توسعه تجارت الکترونیک ایران، ارزش تجارت الکترونیک کشور از ۱۰۰۰ هزار میلیارد دلار فراتر رفته که نشان از اهمیت روزافزون این حوزه دارد. این تحول عظیم، ضرورت بازنگری در شیوه‌های سنتی کسب‌وکار و حرکت به سمت دیجیتالی شدن را دوچندان می‌کند.
همه کشورها برای حکمرانی فضای مجازی خود ضوابط و مقرراتی دارند که نسبت به سطح پیچیدگی حاکمیت و یا توسعه یافتگی آن کشور متفاوت است. بعضی از کشورها که زیرساخت فناوری ضعیف تری دارند و یا کمتر به فضای مجازی اهمیت می دهند، قوانین بازتر و یا کمتری در این زمینه دارند. با این اوصاف برخی از کشورها بسته به ابعاد حکمرانی فیزیکی خود، فضای مجازی را هم سفت و سخت تر گرفته اند.
اصلی ترین چالش حکمرانی در فضای مجازی کشور ما، موضوع امنیت ملی و آزادی کاربران است. یعنی دولت ها به دنبال حفظ نظم هستند و دغدغه امنیت دارند. از طرفی هم کاربران انتظار دارند که بتوانند دسترسی آزادی به اطلاعات داشته باشند و با موانع فیلترینگ مواجه نشوند. از طرف دیگر با آمدن شبکه های اجتماعی و مطرح شدن موضوع فیلترشکن ها، روند نظارت پیچیده تر شد. به عبارتی قانونی گذاشتند و دسترسی را ممنوع کردند، محدودیت ها و مسدودسازی هایی با عنوان فیلترینگ انجام شد ولی غافل از اینکه فیلترشکن ها راه دور زدن را بیشتر می کند و خود به خود کلاهبرداری ها، سوء استفاده ها و… مشکلات جدید دیگری ایجاد کرد.
برای مدیریت صحیح در فضای مجازی باید ترکیبی از ابزارهای فنی، نظارتی و حقوقی داشته باشیم. وقتی صحبت از ابزارهای فنی می کنیم یعنی جنبه های زیرساختی و حمایتی از کاربران برای ما اهمیت دارد. علاوه بر آن جنبه های نظارتی و حقوقی هم داریم که باید با مشارکت ذی نفعان مختلف و یا شرکت های فناوری بخش خصوصی ایجاد شود و به منظور ایجاد بستر امن و قابل اعتماد به کمک آن ها نیاز داریم.
از طرفی شاهد اتفاقات دیگری هم در فضای مجازی هستیم از جمله انتشار اخبار جعلی و یا بروز رفتارهای نابهنجار در این فضاها. بنابراین از یک طرف برای تشخیص محتواهای مخرب و اخبار جعلی می توان از هوش مصنوعی استفاده کرد ولی از طرف دیگر نیازمند قوانین حقوقی هم هستیم که حمایت کننده حریم خصوصی شهروندان و آزادی بیان آن ها باشد و نیز بتواند مراقب امنیت ملی هم باشد. به عبارتی باید از ابزارها و روش هایی استفاده کنیم تا تعادلی بین قوانین و حقوق شهروندی برقرار کند.