روابط بدون چالش با همسایه شرقی

 جلال فلاحیان- ایران و پاکستان به عنوان کشورهای همسایه، روابط مهم و پیچیده‌ای با یکدیگر دارند. پاکستان کشور حافظ منافع ایران در ایالات متحده آمریکاست. دو کشور ۹۰۹ کیلومتر مرز مشترک با یکدیگر دارند که با توجه به شرایط امنیتی دو طرف، وضعیت خاصی دارد. تهران و اسلام‌آباد همواره تلاش می‌کنند با تمرکز بر همکاری‌های مشترک، اجازه غالب شدن چالش‌هایی مانند تروریسم، ترانزیت سازمان‌یافته مواد مخدر و امنیت مرزها بر روابط دو کشور را ندهند. با همین نگاه بود که ایران و پاکستان به‌رغم یک درگیری کوتاه‌مدت در دی ۱۴۰۲، خیلی زود در مسیر عادی‌سازی شرایط قرار گرفتند. منافع اصلی امنیتی ایران در غرب آسیا، به ویژه در منطقه خلیج فارس و در درجه دوم در دو طرف شمالی و شرقی آن نهفته است، در حالی که نگرانی های امنیتی اصلی پاکستان حول محور هند و در درجه دوم افغانستان می چرخد. هر تحولی چه در خلیج فارس و چه در جنوب آسیا به دلیل همجواری منطقه ای بر هر دو کشور تأثیر خواهد گذاشت. مجموعه های امنیتی نقش مهمی در تشکیلات و اتحادهای منطقه ای ایفا می کنند، اما جاودانه و عاری از تغییر شکل نیستند . نگرش دوستانه یا غیر دوستانه ایران نسبت به کشورهای خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی تأثیر مستقیمی بر روابط ایران و پاکستان خواهد داشت. علاوه بر این، ایران همچنین یک محور اتصال در کریدور آسیای جنوبی است و پس از تکمیل 235 کیلومتری محور ریلی زاهدان – کرمان، به طور کامل ارتباط ریلی اروپا با شبه قاره هند برقرار خواهد کرد. علاوه بر این، ایران با پیوستن به کریدور تراسیکا راه را برای عضویت افغانستان و پاکستان که مایل به پیوستن به این کریدور هستند هموار کرده و گزینه مسیر جنوبی را برای این کریدور که برای ترانزیت کالا از اروپا به مقصد مهم است، بهبود بخشیده است. الحاق ایران به این کریدور باعث افزایش همگرایی منطقه ای و همچنین هماهنگی اصول ترانزیتی شده است. همچنین همکاری های دفاعی یکی از مهم ترین عناصر در روابط ایران پاکستان ؛و منعکس کننده ادراکات مشترک در عرصه امنیت است.  علاوه بر این، هر دو کشور روابط تجاری و وابستگی های مهمی دارند . پاکستان به میزان 40 درصد از مصرف داخلی خود به بنزین و گازوئیل ایران متکی است که بیشتر آن از طریق قاچاق یا تجارت پایاپای وارد کشور می شود. تجارت غیر رسمی نیز فراوان است و سه منطقه بلوچستان پاکستان (کچ، گوادر و پنجگور) برق خود را از ایران دریافت می کنند. همکاری اقتصادی یک حوزه بالقوه ، به ویژه در بخش انرژی بین ایران و پاکستان قابل توجه است. نیازهای رو به رشد پاکستان به انرژی را می توان با بهره برداری از ذخایر عظیم گاز طبیعی ایران از طریق پروژه هایی مانند خط لوله گاز ایران و پاکستان (IP) برطرف کرد. همچنین در بخش تجارت و بازرگانی حوزه امیدوارکننده دیگری ، که دو کشور می توانند تجارت دوجانبه خود را  به دلیل تحریم های اقتصادی علیه ایران و فقدان کانال های بانکی مناسب که با مشکل مواجه شده را، تقویت کنند .ایجاد مناطق اقتصادی مشترک و بهبود زیرساخت های حمل و نقل برای تجارت و امنیت منطقه ای، به ویژه در مناطق مرزی ناآرام سبب همکاری تجاری بیشتری شود. افزایش همکاری امنیتی و اشتراک اطلاعات نیز می‌تواند به ثبات این مناطق،  درکاهش ستیزه‌جویی فرامرزی و ایجاد محیط امن‌تر برای هر دو کشور کمک نماید.
مسائلی نیز در زمینه قاچاق کالا در مرزها و یا قاچاق انسان وجود دارد و یا تصور غلط این‌که چابهار و گوادر رقیب یکدیگر هستند، همچنین موضوعات کلان‌تر مانند افغانستان که یکسری چالش‌های واقعی بین دو کشور وجود دارد که روابط را کُند می‌کند و باید تلاش کرد تا در جهت رفع چالش‌ها و افزایش فرصت‌ها حرکت کرد.
علاوه بر این همکاری ایران،‌ پاکستان و افغانستان می‌تواند چالش‌های منطقه‌ای را برطرف کند،‌ چندی پیش نگاه پاکستان و ایران به افغانستان رقابت‌آمیز بود که این نگاه رقابت‌آمیز ناشی از این‌ بود که تصور می‌شد این دو در افغانستان به‌عنوان رقیب یکدیگر عمل می‌کنند، اما اکنون مشخص شده هر کدام مشکلات خود را با افغانستان دارند لذا همکاری این سه کشور منطقه‌ای می‌تواند بسیاری از چالش‌های امنیتی، قاچاق، مهاجرین و ناامنی‌های مرزی را حل کند.