پذیرش واقعی حق غنی‌سازی ایران

 محمود سمساری- دور اول مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا به میزبانی عمان، روز شنبه ۲۳ فروردین ۱۴۰۴ در مسقط برگزار شد و دو طرف نتیجه گفت‌وگوها را سازنده و رو به جلو توصیف کردند. دور دوم گفت‌وگوها نیز روز شنبه ۳۰ فروردین ماه در شهر رم ایتالیا به میزبانی عمان برگزار و دور سوم مذاکرات امروز در عمان برگزار خواهد شد.
گفت‌وگوهای سیاسی میان دو طرف، سومین دور از این نوع مذاکرات محسوب می‌شود، در حالی که مذاکرات فنی، نخستین دور گفت‌وگوهای فنی بین دو کشور خواهد بود.
ریاست هیات مذاکره کننده ایران را سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران و ریاست هیات آمریکایی را «استیو ویتکاف» نماینده ویژه دونالد ترامپ در امور خاورمیانه بر عهده دارد.
به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، بنا به پیشنهاد عمان و توافق هیات‌های نمایندگی ایران و آمریکا، جلسه مشورتی فنی دو کشور که قرار بود در چارچوب گفت‌وگوهای غیرمستقیم دو طرف در روز چهارشنبه برگزار شود، به  امروز همزمان با حضور روسای هیات‌های دو کشور، موکول شد.
کارشناس هیئت آمریکایی برای مذاکرات فنی با ایران مشخص شد
نشریه آمریکایی به نقل از منابعی، «مایکل آنتون»، یکی از مشاوران ارشد ترامپ را کارشناس ارشد هیئت آمریکایی برای گفت‌و‌گو با ایران معرفی کرد و نوشت: «با توجه به تجربه و هوش آنتون، او مرد مناسبی برای این کار است. مهمتر از همه، او مطمئن خواهد شد که دستور کار رئیس جمهور ترامپ در این پرونده رعایت می‌شود.»
به گزارش پالیتیکو، هیأت مذاکره کننده ایرانی توسط «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران و هیأت آمریکایی توسط «استیو ویتکاف» فرستاده ویژه «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا رهبری خواهد شد.
تاکنون گمانه‌زنی‌های بسیاری درباره هؤیت کارشناسان آمریکایی مسئول گفت‌و‌گو با ایران منتشر شده است.
اما، عصر پنجشنبه، نشریه آمریکایی به نقل از منابعی، «مایکل آنتون» یکی از مشاوران ارشد ترامپ را کارشناس ارشد هیأت آمریکایی برای گفت‌و‌گو با ایران معرفی کرد.
۲ مقام ارشد آمریکایی به این نشریه گفتند: «آنتون کارشناس ارشد برای مذاکره با ایران درباره مسائل هسته‌ای این کشور است.»
این نشریه در ادامه درباره آنتون نوشت: «آنتون، مدیر برنامه‌ریزی سیاست وزارت امور خارجه، تیمی متشکل از ده‌ها مقام عمدتاً حرفه‌ای از سراسر دولت را رهبری می‌کند تا جزئیات توافقی را که محدودیت‌های قابل‌توجهی برای برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌ها ایجاد می‌کند، بررسی کنند.»
نشریه آمریکایی افزود: «او قرار است در آخر هفته دور اول گفت‌و‌گو‌های کارشناسی با مقامات ایرانی را پیش از دیدار مجدد استیو ویتکاف، فرستاده ویژه و عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در هفته آینده در رم، رهبری کند. آنتون، ویتکاف را در آخرین دور مذاکرات در رم همراهی کرد.»
یکی از مقامات ارشد آمریکا گفت: «با توجه به تجربه و هوش آنتون، او مرد مناسبی برای این کار است. مهمتر از همه، او مطمئن خواهد شد که دستور کار رئیس جمهور ترامپ در این پرونده رعایت می‌شود.»
نشریه آمریکایی در ادامه گزارش خود نوشت: «آنتون یک مقام دولتی کم حاشیه و قدرتمند است که در اولین دولت ترامپ در شورای امنیت ملی کار می‌کرد و بعداً به عنوان یکی از همکاران موسسه محافظه کار کلرمونت خدمت کرد. او هنوز موضعی عمومی در مورد پرونده ایران که مدت هاست بحث‌های شدید و تفرقه انگیزی را در واشنگتن برانگیخته، ابراز نکرده است.»
این نشریه در ادامه با اشاره به اختلاف نظر فزاینده در بین مقامات دولت آمریکا تصریح کرد: «مذاکرات در حالی پیش می‌رود که دولت ترامپ بر سر اینکه آیا باید دیپلماسی را دنبال کند یا به حملات نظامی متوسل شود، دچار اختلاف نظر و چند دستگی شده است. حمله آمریکا به ایران، یکی از خواسته اصلی اسرائیل است. با این حال دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا تأکید کرده است که راه حل دیپلماتیک را ترجیح می‌دهد.»
در همین راستا، «مارکو روبیو» وزیر امور خارجه آمریکا که طبق گزارش منابع رسانه‌ای همچون نشریه آمریکایی «نیویورک‌تایمز» یک «نو محافظه‌کار سرسخت حامی حمله نظامی به ایران» است، در مصاحبه‌ای با تأکید بر خواسته ترامپ برای دیپلماسی با ایران، ادعا کرد: «ایران حق غنی سازی اورانیوم نخواهد داشت. آنها می‌توانند مواد غنی شده را وارد کنند.»
روبیو در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود، گفت: «ما با آنها گفت‌و‌گو خواهیم کرد. اگر فرصتی برای صلح وجود داشته باشد، ما از هر فرصتی برای موفقیت در جهت حل این چالش از طریق راه صلح‌آمیز استفاده خواهیم کرد، اما اولویت‌های ما ثابت خواهد ماند. من نمی‌خواهم شاهد یک جنگ با ایران باشم. رئیس جمهور ترامپ نیز قطعاً خواستار آن نیست.»
وزیر خارجه آمریکا با اذعان به توانایی نظامی ایران، ادعا کرد: «ایران، میلیارد‌ها دلار برای توسعه قابلیت‌های نظامی هزینه کرده است. من فکر می‌کنم مهم است که بفهمیم این موضوع بسیار پیچیده‌تر از ۱۰ سال پیش یا پنج سال پیش است. اما به همین دلیل است که امیدواریم از این امر جلوگیری کنیم.»
او افزود: «همین پیچیدگی است که باعث شده ترامپ به راهکاری مسالمت‌آمیز پایبند باشد. او به‌دنبال صلح است.»
موضع مایکل آنتوان درباره برنامه هسته‌ای ایران چیست؟
هادی محمدی در واکنش به انتخاب شدن مایکل آنتوان برای نشست فنی مذاکرات تهران ـ واشنگتن نوشت: «او طرفدار رویکرد‌های سخت‌گیرانه‌تر نسبت به ایران بوده و معتقد به دیپلماسی همراه با فشار اقتصادی و نظامی است.»
در ادامه به تشریح مواضع «آنتون» درباره سیاست‌های مرتبط با ایران پرداخته می‌شود.
۱. در مورد برجام (۲۰۱۷):
در نوامبر ۲۰۱۷، مایکل آنتون که در آن زمان سخنگوی شورای امنیت ملی (NSC) زیر نظر رئیس‌جمهور دونالد ترامپ بود، بر عدم خروج یک‌جانبه ایالات متحده از توافق هسته‌ای ایران تأکید کرد. او استدلال کرد که چنین حرکتی نخواهد توانست اهداف دولت را محقق کند و حفظ این توافق، اهرمی برای حل مشکلات آن از طریق کانال‌های دیپلماتیک فراهم می‌آورد.
پست دولتی: سخنگوی شورای امنیت ملی (۲۰۱۷)
۲. در مورد استراتژی مهار (۲۰۱۰):
در سال ۲۰۱۰، مایکل آنتون به انتقاد از استراتژی مهار در قبال ایران پرداخت و آن را مشابه رویکرد جنگ سرد با اتحاد جماهیر شوروی دانست. او به هزینه‌های سنگین این استراتژی، از جمله هزینه‌های نظامی، تعهدات دیپلماتیک و پیامد‌های اخلاقی حمایت از حکومت‌های استبدادی اشاره کرد و پیشنهاد داد که چنین استراتژی‌ای ممکن است در بلندمدت پایدار یا مطلوب نباشد.
پست دولتی: در این زمان، آنتون در هیچ موقعیت دولتی نبوده است، زیرا هنوز به دولت ترامپ نپیوسته بود. او به‌عنوان نویسنده و مفسر در زمینه سیاست خارجی فعالیت می‌کرد.
۳. در مورد موضع نظامی ایالات متحده (۲۰۱۹):
در مه ۲۰۱۹، آنتون درباره استقرار نیرو‌های نظامی آمریکا در خاورمیانه صحبت کرد و تأکید نمود که واکنش آمریکا به تهدیدات ایران با هدف نمایش قدرت و عزم این کشور صورت گرفته است. او استدلال کرد که ایران از ضعف‌های درک‌شده آمریکا سوءاستفاده می‌کند و تنها یک موضع قاطع می‌تواند از تشدید تنش‌ها جلوگیری کند.
پست دولتی: معاون مشاور امنیت ملی (۲۰۱۹)
۴. در مورد رفتار ایران پس از اقدامات ایالات متحده (۲۰۲۰):
پس از تشدید تنش‌ها در اوایل ۲۰۲۰، آنتون پیشنهاد داد که ایران احتمالاً پس از اقدامات ایالات متحده برای مدتی سکوت خواهد کرد و این را به‌عنوان نشانه‌ای از این برداشت کرد که رویکرد دولت ترامپ تأثیر مورد نظر خود را برای بازداشتن اقدامات ایران داشته است.
پست دولتی: معاون مشاور امنیت ملی (۲۰۲۰)
۵. در مورد اتحاد‌های خاورمیانه (۲۰۲۰)
در یک مصاحبه با سی‌ان‌ان، آنتون در مورد عادی‌سازی روابط بین اسرائیل، بحرین و امارات متحده عربی صحبت کرد و آن را به‌عنوان بخشی از یک اتحاد ضدایرانی در حال ظهور توصیف کرد. او این تحولات را به‌عنوان یک تغییر راهبردی در منطقه دانست که با منافع ایالات متحده در مقابله با نفوذ ایران هماهنگ است.
نزاع گسترده در درون دولت ترامپ در خصوص ایران
«تریتا پارسی»، معاون اجرایی مؤسسه کوئینسی گفت: «فکر می‌کنم یک نوع استیصال در بین کسانی وجود دارد که می خواهند ترامپ را وادار کنند به مسیری که اسرائیلی‌ها ترجیح می دهند برود و سعی دارند با شرمسار کردن او از طریق مقایسه با برجام، منصرفش کنند، نه اینکه با قوت استدلال‌های خودشان متقاعدش کنند.»
دیلی کالر نوشت: دولت ترامپ اخیراً از برنامه‌اش برای مهار بلندپروازی‌های هسته‌ای ایران عقب‌نشینی کرده است، ابتدا دیدگاهی شبیه به دوران اوباما در خصوص غنی‌سازی اتخاذ کرد و سپس ناگهان به رویکردی با تحمل صفر نسبت به این موضوع روی آورد.
در ادامه این مطلب آمده است: تا اینجای کار، «استیو ویتکاف»، نماینده ویژه آمریکا، اظهاراتی متناقض درباره پیشرفت مذاکرات با جمهوری اسلامی بیان کرده است. او ابتدا در ۱۵ آوریل اعلام کرد که آمریکا آماده است غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران برای اهداف غیرنظامی و با نظارت را بپذیرد، اما بعداً آن را پس گرفت. این تغییر ناگهانی در پیام‌رسانی، به گفته کارشناسان، نشان از درگیری بزرگ‌تری در پشت صحنه دارد؛ درگیری میان تندروهایی که خواهان برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران هستند و مقامات محتاط‌تری که گزینه دیپلماتیک با غنی‌سازی محدود و تحت نظارت را ترجیح می‌دهند.
«جاستین لوگان»، مدیر مطالعات دفاعی و سیاست خارجی در مؤسسه کاتو، به بنیاد خبری دیلی کالر گفت: «نئوکان‌هایی در دولت هستند، مثل مارکو روبیو و افرادی نزدیک به رئیس‌جمهور، مانند لیندسی گراهام و تام کاتن، که دارند او را به سمتی می‌برند که در انتهایش فقط جنگ با ایران قرار دارد. اگر بگویی هدف ما صفر درصد غنی‌سازی در ایران است، یا باید بگذاری ایران به سلاح هسته‌ای برسد، یا وارد جنگ بشوی – یا هر دو.»
ویتکاف ابتدا در ۱۴ آوریل گفته بود آمریکا به دنبال برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران نیست و از حفظ غنی‌سازی در حد استاندارد غیرنظامی (۳.۶۷ درصد) حمایت کرده بود. اما فقط یک روز بعد، این موضع را عقب کشید و تأکید کرد ایران نباید هیچ گونه غنی‌سازی داشته باشد. وزارت خارجه آمریکا به درخواست بنیاد خبری دیلی کالر برای اظهار نظر پاسخ نداد.
این سیگنال‌های متضاد از سوی ویتکاف طی تنها دو روز، به گفته کارشناسان، نشان‌دهنده نزاع گسترده‌تری در درون دولت ترامپ است بین محافظه‌کاران مداخله‌گرا و آن‌هایی که به خویشتنداری گرایش دارند.
منابعی در داخل دولت به نیویورک تایمز گفته‌اند که ترامپ ماه گذشته از حمله نظامی به ایران صرف‌نظر کرد، چرا که برخی از مقامات ارشد دولتش از جمله معاون رئیس‌جمهور «جی‌دی ونس»، وزیر دفاع «پیت هگست»، و مدیر اطلاعات ملی «تولسی گابارد» طرفدار دیپلماسی بودند.
برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما به امضا رسید، مدت‌هاست از سوی محافظه‌کاران، از جمله ترامپ، به‌دلیل بندهای غروب زمانی (sunset clauses) و نظارت ناکافی که به ایران اجازه داد برنامه هسته‌ای‌اش را توسعه دهد، مورد انتقاد قرار گرفته است.
ویتکاف ابتدا گفته بود هرگونه بند غروب زمانی برای رفع تحریم‌ها منتفی است و نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باید تقویت شود.
برخی کارشناسان می‌گویند پیشنهاد اولیه ویتکاف شباهت زیادی به شرایط برجام دارد.
«مارک دابوویتز»، مدیرعامل بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها (FDD)، در مصاحبه با جروزالم پست درباره اظهارات اولیه ویتکاف در ۱۵ آوریل گفت: «این همان برجام اوباما هست که فقط بسته‌بندی جدیدی پیدا کرده. آیا واقعاً در سال ۲۰۱۸ ازش خارج شدیم که حالا در ۲۰۲۵ دوباره به آن برگردیم – آن هم الان که حداکثر اهرم فشار را در اختیار داریم؟ واقعاً کنجکاوم بدانم این نسخه چطور قرار است از همان ایرادات کشنده‌ای که توافق ۲۰۱۵ داشت، اجتناب کند.»
در دوران بایدن، ایران توانست بخش زیادی از قدرت اقتصادی‌اش را از محل ذخایر نفتی بازیابی کند؛ درآمدهای نفتی این کشور در سال ۲۰۲۱ به ۳۷ میلیارد دلار، در سال ۲۰۲۲ به ۵۴ میلیارد دلار، و در سال ۲۰۲۳ به ۵۳ میلیارد دلار رسید.
همچنین بایدن هیچ توافقی برای مهار غنی‌سازی اورانیوم ایران به دست نیاورد و در سال ۲۰۲۲ اعلام کرد که برجام «مرده» است.
برخی محافظه‌کاران محتاط‌تر به مقایسه با برجام خوش‌بین نیستند، اما گروهی از افراد تندرو همواره خواهان مدل «لیبی» برای خلع سلاح هسته‌ای ایران هستند – یعنی همان مدلی که در سال ۲۰۰۳، معمر قذافی با پذیرش داوطلبانه توقف کامل برنامه هسته‌ای‌اش، تحریم‌های آمریکا را پایان داد. «تریتا پارسی»، معاون اجرایی مؤسسه کوئینسی و کارشناس روابط ایران و آمریکا، در گفت‌وگو با دیلی کالر گفت که مقایسه با توافق اوباما ابزاری تبلیغاتی برای بازداشتن ترامپ از گزینه دیپلماتیک است.
او گفت: «فکر می‌کنم یک نوع استیصال در بین کسانی وجود دارد که می خواهند ترامپ را وادار کنند به مسیری که اسرائیلی‌ها ترجیح می دهند برود و سعی دارند با شرمسار کردن او از طریق مقایسه با برجام، منصرفش کنند، نه اینکه با قوت استدلال‌های خودشان متقاعدش کنند.»
پارسی افزود: «به نظرم این وضعیت فقط نشانه‌ای است از ویژگی کلی دولت ترامپ در این موضوع، که بعضی اوقات پیام‌رسانی‌ها یا نادقیق بوده یا متناقض؛ و این احتمالاً منعکس‌کننده این است که برخی از این مسائل هنوز درون خود دولت حل‌وفصل نشده‌اند.»
اسرائیل میز ایران را در کاخ سفید تصاحب کرد!
انتصاب چهره‌ای وابسته به وزارت جنگ اسرائیل به‌عنوان مسئول میز ایران در شورای امنیت ملی آمریکا، نشانه‌ای از نفوذ رو‌به‌گسترش تل‌آویو در قلب سیاست‌گذاری ایالات متحده است؛ آن‌هم در شرایطی که کارزار تازه‌ای برای جایگزینی جنگ با دیپلماسی در جریان است.
تحولات اخیر در شورای امنیت ملی ایالات متحده بار دیگر بر تلاقی پیچیده منافع واشنگتن و تل‌آویو در قبال ایران سایه افکنده است. انتصاب «مِرَاو سِرِن»، چهره‌ای با سابقه در وزارت جنگ رژیم صهیونیستی و وابستگی مستقیم به جناح نئومحافظه‌کار آمریکا، به‌عنوان مسئول میز ایران و اسرائیل در شورای امنیت ملی، تنها یک انتصاب اداری نیست؛ بلکه تجلی رویکردی استراتژیک برای مهندسی مسیر سیاست خارجی آمریکا در برابر ایران.
حضور «سرن» در این جایگاه در حالی رخ می‌دهد که همزمان، رژیم صهیونیستی کارزار تازه‌ای را برای متوقف کردن روند دیپلماسی هسته‌ای و سوق دادن واشنگتن به سمت تنش و درگیری مستقیم با تهران آغاز کرده است. در این چارچوب، انتصاب فردی که سابقه زیست، خدمت و پیوندهای ایدئولوژیک با محافل جنگ‌طلب اسرائیلی دارد، به‌عنوان مسئول میز ایران در کاخ سفید، نشانگر تضعیف تدریجی ظرفیت‌های مستقل آمریکا در سیاست‌گذاری و تسلیم تدریجی آن در برابر لابی‌های فراملی است.
از منظر راهبردی، این تحول را باید در ادامه فرآیند نهادینه‌سازی مداخله اسرائیل در ساختار تصمیم‌سازی امنیتی آمریکا تفسیر کرد؛ فرآیندی که از دوران جورج بوش پسر آغاز و با قدرت‌گیری جریان نئومحافظه‌کار شدت یافت. اکنون نیز در دولت ترامپ، با بازگشت عناصر کلیدی این جریان به بدنه امنیتی، زمینه برای اتخاذ تصمیم‌های تندروانه علیه ایران بیش از گذشته مهیا شده است.
به موازات این تحولات، مقاومت درونی در بدنه دیپلماسی آمریکا نیز رو به ضعف نهاده است. گزارش‌های منتشرشده حاکی از آن است که بسیاری از کارشناسان وزارت خارجه و امنیت ملی آمریکا، از روند سیاست‌گذاری تحت نفوذ لابی اسرائیل ابراز نگرانی کرده و نسبت به تشدید تنش‌ها در منطقه هشدار داده‌اند. اما ترکیب فعلی شورای امنیت ملی نشان می‌دهد که صدای دیپلماسی در حال خاموشی و منطق تقابل در حال اوج‌گیری است.
 این تغییر در آرایش نیروهای تصمیم‌ساز در آمریکا، در بزنگاه مذاکرات هسته‌ای و در اوج تلاش‌ها برای جلوگیری از درگیری مستقیم، حامل این پیام است که فشار اسرائیل در حال غلبه بر عقلانیت دیپلماتیک است. چنین روندی نه‌تنها آینده مذاکرات را تیره می‌کند، بلکه خطر بازگشت به سناریوهای پرهزینه و بی‌ثبات‌کننده نظامی را افزایش می‌دهد؛ سناریویی که برخلاف منافع راهبردی هر دو کشور، تنها به سود ماشین جنگ‌طلبی و صنعت تسلیحاتی خواهد بود.
حمایت چین از دیپلماسی با ایران و نقش سازنده آژانس بین المللی انرژی اتمی
از سوی دیگرنماینده دائم چین در آژانس بین المللی هسته ای پس از دیدار با مدیرکل این آژانس، از دیپلماسی جهت حل مسائل مربوط به برنامه هسته ای ایران و ایفای نقش سازنده آژانس حمایت کرد.
به گزارش خبرگزاری شینهوا، لی سونگ نماینده دائم چین در آژانس بین‌المللی انرژی هسته ای، این اظهارات را پس از نشست مشترک با رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هسته ای، میخائیل اولیانوف همتای روسی او و رضا نجفی همتای ایرانی‌اش بیان کرد.
چین، روسیه و ایران تأکید کردند که تعامل سیاسی و دیپلماتیک مبتنی بر احترام متقابل همچنان تنها مسیر عملی برای حل مسئله هسته‌ای ایران است. این سه کشور توافق کردند که آژانس بین‌المللی انرژی هسته ای و مدیر کل آن از ظرفیت و تخصص لازم برای مشارکت سازنده در این فرآیند، با هدف حمایت از تلاش‌های دیپلماتیک و رسیدگی به برنامه هسته ای ایران به شیوه‌ای مثبت و عملی، برخوردار است.
لی خاطرنشان کرد که چین و روسیه از ایران جهت تقویت گفتگو و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی هسته ای حمایت می کنند.
لی گفت که چین از تعهد ایران به عدم توسعه سلاح‌های هسته‌ای قدردانی می‌کند، به حق این کشور برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای احترام می‌گذارد و از ایران در انجام گفتگو با همه طرف‌ها، از جمله آمریکا، برای حفاظت از حقوق و منافع مشروع خود حمایت می‌کند.
لی افزود که چین مایل است ارتباطات و همکاری با روسیه، ایران و آژانس بین‌المللی انرژی هسته ای را برای افزودن نیروی مثبت به تلاش‌های دیپلماتیک برای حل مسئله هسته‌ای ایران، افزایش دهد. به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، بنا به پیشنهاد عمان و توافق هیات‌های نمایندگی ایران و آمریکا، جلسه مشورتی فنی دو کشور که قرار بود در چارچوب گفت‌وگوهای غیرمستقیم دو طرف در روز چهارشنبه برگزار شود، به شنبه ۶ اردیبهشت ماه همزمان با حضور روسای هیات‌های دو کشور، موکول شد.
سیگنال غیر سازنده وزیر خارجه آمریکا به مذاکرات مسقط
وزیر خارجه دولت ترامپ، مارکو روبیو، با ارائه توضیحی ، پرده از «طرح بزرگ جدید» واشنگتن برداشت: تأمین سوخت برنامه هسته‌ای ایران از خارج. اما این پیشنهاد تازه نیست، بلکه همان ایده‌ای‌ست که ایران بارها آن را رد کرده؛ چون از نگاه تهران، تضمین واقعی فقط، غنی‌سازی داخلی است.
لارنس نورمن خبرنگار وال استریت ژورنال نوشت: روبیو وزیرخارجه بالاخره پس‌زمینه تغییر ناگهانی موضع ویتکاف درباره غنی‌سازی را شرح داد و رسماً خبری را اعلام کرد که تقریباً با اطمینان قبلاً در رم به ایرانی‌ها منتقل شده: ایده بزرگ جدید واشنگتن این است که سوخت مورد نیاز برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران از خارج تأمین شود.
اعلام این خبر از سوی روبیو می تواند از دو زاویه مورد بررسی قرار گبرد. نخست، تلاش برای تاثیرگذاری بر مذاکراتی که از قرار معلوم فعلا نقش جدی دار آن ندارد و دوم چنانچه از متن اظهارات برمی آید، اصلاح برداشت‌های صورت گرفته از سخنان ویتکاف در خصوص به رسمیت شناختن حق غنی‌سازی سازی ایران.
با توجه به جایگاه روبیو به عنوان وزیر خارجه آمریکا و البته تا زمانی که اخبار مربوط به جلسه روز شنبه منتشر نشده باشد به صورت طبیعی باید فرضیه دوم در نظر گرفته شده باشد.
اتخاذ این رویکرد از سوی آمریکا  نشان می دهد که واشنگتن بار دیگر ایده قدیمی تأمین سوخت هسته‌ای ایران از منابع خارجی را روی میز گذاشته، آن‌هم با عنوان «طرح بزرگ جدید». اما تاریخچه دیپلماسی هسته‌ای ایران و غرب به‌وضوح نشان می‌دهد که این نه یک ابتکار تازه، بلکه تکرار یک روایت شکست‌خورده است. ایده‌ای که بارها مطرح و بارها رد شده، زیرا تهران آن را به‌مثابه تضعیف استقلال و تهدید امنیت انرژی خود می‌داند.
اظهارات اخیر وزیر امور خارجه دولت ترامپ، مارکو روبیو، در واقع نوعی ترمیم برای لغزش زبانی یا ناتوانی استیو ویتکاف در تبیین دقیق موضع واشنگتن است. روبیو توضیح می‌دهد که منظور اصلی از پیشنهاد جدید، محدودسازی واردات سوخت برای برنامه‌های غیرنظامی است؛ مشابه کاری که ایران هم‌اکنون برای تأمین سوخت راکتور تحقیقاتی تهران با کمک روسیه انجام می‌دهد. با این حال، اصل اختلاف در جای دیگری‌ست: پافشاری ایران بر حق ذاتی غنی‌سازی داخلی.
از نگاه ایران، سوخت خارجی—مخصوصاً آمریکایی—هیچ‌گاه نمی‌تواند تضمینی پایدار برای امنیت انرژی و استقلال فناورانه باشد. تجربه خروج آمریکا از برجام و کارشکنی‌های مکرر در تحویل سوخت‌های مورد نیاز، این بی‌اعتمادی را عمیق‌تر کرده است. بنابراین، غنی‌سازی نه فقط یک فناوری، بلکه یک خط قرمز راهبردی است. پاسخی که تهران بارها داده، یک جمله ساده و صریح است: «غنی‌سازی داخلی، تضمین واقعی است.»
در سوی دیگر، تیم ترامپ با نوعی دوگانگی پیش می‌رود: از یک‌سو نمی‌خواهند به حذف کامل برنامه هسته‌ای ایران تأکید کنند، از سوی دیگر، حاضر به پذیرش واقعی حق غنی‌سازی هم نیستند. نتیجه این تناقض می تواند بازگشت به مذاکراتی پر از شرط‌گذاری و بازی با واژه‌ها  باشد. اگر چنانکه وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد، این ایده قرار باشد از سوی نمایندگان آمریکا روی میز گذارده شود،نشست آتی در عمان، می‌تواند صحنه تقابل همین تناقض‌ها باشد.
واقعیت این است که موضوع غنی‌سازی در دل همه توافقات هسته‌ای ایران با غرب، از برجام تا پیش‌نویس‌های نیمه‌کاره، همواره مرکز ثقل بوده و خواهد بود. روبیو سعی می‌کند تصویر تازه‌ای از یک ایده قدیمی بسازد، اما تهران، با خاطره‌ای تاریخی از بی‌اعتمادی، آماده معامله در مورد غنی سازی نیست.
به‌زودی، دوباره همان پرسش قدیمی روی میز خواهد آمد: آیا می‌توان به وعده‌های واشنگتن در تأمین سوخت اعتماد کرد؟ و پاسخ تهران احتمالاً همان خواهد بود که همیشه بوده: نه، مگر با غنی‌سازی داخلی.
تحلیل رسانه آمریکایی از اظهارات روبیو درباره غنی‌سازی ایران
در همین راستا، نشریه آمریکایی «وال‌استریت‌ژورنال» با اشاره به اظهارات روبیو نوشت: «سخنان اخیر روبیو از آمادگی دولت ترامپ برای همکاری با ایران حکایت دارد. دولت ترامپ آماده است تا به ایران اجازه دهد برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز وابسته به واردات اورانیوم غنی‌شده داشته باشد.»
نشریه آمریکایی در ادامه گزارش خود آورد: «اظهارات روبیو نشان دهنده عقب‌نشینی مقامات آمریکا از مواضع خود علیه ایران است. پیش از این والتز خواستار برچیده شدن کامل برنامه هسته‌ای ایران شده بود.»
طبق گزارش وال‌استریت‌ژورنال، سخنان روبیو به این معنا است که ایران حق غنی‌سازی اورانیوم نخواهد داشت و برنامه هسته‌ای ایران، به نیروگاه‌های هسته‌ای وابسته به اورانیوم غنی شده وارداتی محدود خواهد شد.
اما به اذعان نشریه آمریکایی، با توجه به این مسئله که برنامه غنی سازی اورانیوم یکی از خطوط قرمز و «غیرقابل مذاکره» ایران است، «پیشنهاد آمریکا بسیار دشوار است» زیرا «ایران را به منبع انرژی خارجی وابسته خواهد کرد.»
وال‌استریت‌ژورنال افزود «از طرفی، رد این پیشنهاد دشوار آمریکا از سوی تهران، به تعمیق نگرانی‌ها در غرب خواهد انجامید.»
از طرفی، به اذعان نشریه آمریکایی، اخیرا «علی شمخانی» مشاور سیاسی رهبری انقلاب تبدیل برنامه هسته‌ای ایران به «مدل اماراتی» را رد کرده است.
وال‌استریت‌ژورنال نوشت: «منظور از مدل اماراتی، رویکرد امارات متحده عربی است. این کشور با وارد کردن اورانیوم غنی شده، نیروگاه‌های هسته‌ای خود را تغذیه می‌کند و برنامه غنی‌سازی اورانیوم ندارد. امارات همچنین وعده داده تا هرگز به سوی استخراج پلوتونیوم که می‌تواند برای ساخت سلاح هسته‌ای استفاده شود، حرکت نکند.»
نشریه آمریکایی افزود: «اما ایده وابسته کردن ایران به اورانیوم غنی شده خارجی به چندین دهه قبل باز می‌گردد. حتی در اواخر دهه ۱۹۸۰ و اوایل دهه ۱۹۹۰، ایران پیشنهاد داد در ازای واردات اورانیوم غنی شده از سوی کشورهای اروپایی، برچیدن برنامه غنی سازی اورانیوم خود را بپذیرد، اما آمریکا موافقت نکرد.»
«ریچارد نفیو» یکی از اعضای موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک که در جریان مذاکرات بر سر توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ در وزارت امور خارجه ایالات متحده در مورد تحریم‌های ایران کار می‌کرد به وال‌استریت‌ژورنال گفت: «این ایده حتی در طول مذاکرات متنهی به برجام نیز مطرح شد. ایران برچیده شدن برنامه غنی سازی اورانیوم خود را نپذیرفت و پیشنهاد داد تا کشورهای همسایه نیز از اورانیوم غنی شده ایران استفاده کنند.»
او ادعا کرد: «سال‌های بسیاری است که مردم درباره سرمایه گذاری مشترک و تامین سوخت چند ملیتی صحبت می‌کنند. مشکل همیشه به بی‌اعتمادی ایران به دریافت سوخت و امتناع دیگران از موافقت با میزبانی ایران از چنین سایت‌هایی بازمی‌گردد.»
وال‌استریت‌ژورنال در ادامه با اشاره به اظهارات روبیو نوشت: «ایده واردات اورانیوم غنی شده در ابتدا به‌طور تلویحی توسط ویتکاف مطرح شد. اما روبیو در اظهاراتی مشخص اعلام کرد که ایران فقط حق خواهد داشت اورانیوم غنی شده مورد نیاز خود را از منابع خارجی خریداری و وارد کند.»
در مذاکرات رم پیشرفت بسیاری حاصل شد
همه اینها در حالی است که پایگاه خبری آمریکایی به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی گزارش کرد: «عراقچی و ویتکاف در طول گفت‌وگوهای رم به پیشرفت‌های بسیاری دست پیدا کردند.»
شنبه گذشته مقامات ایرانی به رهبری «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران و مقامات آمریکایی به رهبری «استیو ویتکاف» فرستاده ویژه رئیس جمهور آمریکا با میانجی‌گری عمان در رم، پایتخت ایتالیا برای مرتبه دوم به‌طور غیرمستقیم گفت‌وگو کردند.
تاکنون، مقامات ایرانی از جمله عراقچی و مقامات آمریکایی از جمله «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا دور دوم گفت‌وگوهای غیرمستقیم بین ۲ کشور را مثبت ارزیابی کرده‌اند.
در همین راستا، «باراک راوید» خبرنگار اسرائیلی پایگاه خبری آمریکایی «آکسیوس» در گزارشی به نقل از مقامات ارشد آمریکایی نیز از «پیشرفت بسیار زیاد طرفین» در طول مذاکرات خبر داد.
این پایگاه خبری همچنین در گزارش خود ادعا کرد که وزیر امور خارجه ایران در طول این گفت‌وگوها پیشنهاد داده تا طرفین بر توافقی موقت در جهت «تمدید مهلت گفت‌وگوها» برای رسیدن «به توافقی جامع» موافقت کنند.
راوید مدعی شد: «ترامپ مهلتی ۶۰ روزه برای رسیدن به توافق جامع با ایران تعیین کرده است. در صورت عدم رسیدن به توافقی جامع، ممکن است آمریکا به‌طور مستقیم به ایران حمله کند، یا از حملات احتمالی اسرائیل به ایران حمایت کند.»
آکسیوس اذعان کرد که تاکنون ترامپ درباره «مهلتی ۶۰ روزه» سخن نگفته است.
به اذعان آکسیوس، نمایندگی ایران در سازمان ملل ادعای راوید درباره پیشنهاد وزیر امور خارجه کشورمان را رد کرده است. وزارت خارجه آمریکا نیز گزارش راوید را تأیید نکرده است.
با این وجود، خبرنگار اسرائیلی آکسیوس ادعا کرد: «عراقچی به ویتکاف گفت که با توجه به ماهیت فنی دقیق هر توافق هسته‌ای، تکمیل مذاکرات ظرف ۶۰ روز بسیار دشوار خواهد بود. ویتکاف به عراقچی گفت که فعلاً نمی‌خواهد درباره توافق موقت صحبت کند. در عوض، او می‌خواهد روی دستیابی به یک توافق جامع در ۶۰ روز تمرکز کند.»
یک منبع آگاه نیز به آکسیوس گفت: «ویتکاف در ادامه به عراقچی گفت که در صورت موافقت طرفین روی ناممکن بودن رسیدن به توافقی جامع در مهلت تعیین شده، به توافق موقت فکر خواهد کرد.» پایگاه خبری در ادامه به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی گزارش کرد: «عراقچی و ویتکاف در طول گفت‌وگوهای رم به پیشرفت‌های بسیاری دست پیدا کردند.»
ارزیابی مثبت همه طرفین از مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا
آکسیوس همچنین با اشاره به اظهارات اخیر وزیر امور خارجه ایران در طول سفر خود به پکن نوشت: «عراقچی روز چهارشنبه در جریان سفر به پکن رفت که ایران و آمریکا به درک بهتری درباره اصول توافق احتمالی دست یافته‌اند و اکنون فرصتی برای پیشرفت وجود دارد.»
پایگاه خبری همچنین با اشاره به بیانیه وزارت خارجه عمان پس از پایان دور دوم گفت‌وگوهای غیرمستقیم بین ایران و آمریکا گزارش کرد: «وزارت خارجه عمان در بیانیه‌ای پس از این مذاکرات اعلام کرد که طرف‌ها برای ورود به مرحله بعدی مذاکرات توافق کردند. بر اساس بیانیه عمان، ایران و ایالات متحده توافق کردند که بر روی یک توافق عادلانه، بادوام و الزام آور کار کنند که تضمین کند ایران به طور کامل عاری از سلاح های هسته‌ای و تحریم‌ها و حفظ توانایی خود برای توسعه انرژی هسته ای صلح آمیز است.» آکسیوس در ادامه نوشت: «مذاکره کنندگان در سطح فنی روز شنبه بار دیگر در عمان برای دور اول مذاکرات فنی دیدار خواهند کرد. این اولین باری خواهد بود که طرفین درباره محدودیت‌های واقعی که ایالات متحده می‌خواهد بر برنامه هسته‌ای ایران اعمال شود، به‌ویژه زمانی که صحبت از غنی‌سازی اورانیوم به میان می‌آید، گفتگو خواهند کرد.»
پایگاه خبری آمریکایی همچنین ادعا کرد: «احتمالا پس از پایان یافتن نشست فنی ایران و آمریکا، عراقچی و ویتکاف با یکدیگر دیدار کنند.»
این ادعا درحالی است که طبق اظهارات «اسماعیل بقایی» سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران، پس از پایان نشست فنی- کارشناسی ایران و آمریکا در عمان، دور سوم گفت‌وگوها مثل گذشته به‌طور غیرمستقیم برگزار خواهد شد.»
نقش آژانس در توافق احتمالی بین ایران و آمریکا
آکسیوس در ادامه با اشاره به دیدار ویتکاف با «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نوشت: «در صورت دستیابی به توافق، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی احتمالاً هرگونه نظارت و راستی‌آزمایی تأسیسات هسته‌ای ایران را رهبری خواهد کرد.»
گروسی نیز اخیرا به خبرنگاران گفت که «گفت‌وگوهای بین ایران و آمریکا جدی است. در لحظات حساسی قرار داریم.»