رفع ناترازی در حوزه اقدام و عمل

 نگاهی اجمالی و البته منصفانه به کارنامه دولت چهاردهم در هشت ماهی که از عمر آن گذشته، نشان می‌دهد «رفع ناترازی‌ها»  را باید از مهمترین دغدغه‌های رئیس جمهور و اعضای دولتش به حساب آورد که در پردازش آن‌ها صرفا به گفتار اکتفا نکرده و باور به آن را با اهتمام عملی خویش به اثبات رسانده است.
رئیس‌جمهور روز دوشنبه اول اردیبهشت ۱۴۰۴ در نشست با استانداران سراسر کشور در وزارت کشور، سه محور اصلی «رفع ناترازی انرژی»، «توسعه عدالت آموزشی» و «معیشت مردم» را به‌عنوان اولویت‌های دولت چهاردهم برشمرد.
این محورها کلیدواژه‌هایی است که از روز ورود مسعود پزشکیان به کارزار انتخابات ریاست جمهوری تا امروز که بیش از ۸ ماه از عمر دولتش می‌گذرد، به‌مثابه ترجیع‌بندی در بیانات او مکرر تکرار شده و گزاف نیست اگر آن‌ها را مهم‌ترین دغدغه‌های وی به حساب آوریم، در گزارش زیر به دو دغدغه اساسی رئیس جمهور، رفع ناترازی و عدالت آموزشی می پردازیم.
ناترازی؛ ترجیع‌بند همیشگی رئیس‌جمهور
ناترازی به زبان ساده یعنی منابع موجود و میزان تولید یک محصول، کفاف مصرف جامعه را نمی‌دهد و وقتی تقاضا از عرضه فزونی می‌گیرد چالشی به نام ناترازی رخ می‌نماید که از به هم ریختن نسبت عرضه و تقاضا و تولید و مصرف خبر می‌دهد. چالشی که حوزه‌های مختلف حکمرانی را متأثر می‌کند و از تأثیر در اقتصاد کلان و مجتمع‌های بزرگ تولیدی، تا کارگاه‌های کوچک خرد و حتی زندگی روزمره مردم را در برمی‌گیرد.
چند سالی می‌شود که ایران ما با وجود برخورداری از منابع عظیم نفت و گاز و به‌رغم آن‌که یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان در حوزه انرژی به حساب می‌آید، با معضل «ناترازی» در عرصه‌های مختلف دست به گریبان است؛ از ناترازی انرژی در حوزه آب و برق و گاز گرفته که منجر به قطعی‌های مکرر برق و گاز در چند سال اخیر شده است، تا ناترازی های اجتماعی و اقتصادی در بانک‌ها و صندوق‌های بازنشستگی و بیمه که اختلالاتی در نظام پرداخت حقوق و مطالبات بازنشستگان رقم زده است.
از این‌رو مسأله ناترازی‌ها نگرانی‌هایی را در سطوح عالی حکمرانی برانگیخته و جستجوی راه‌حل برای رفع آن را اگر نگوییم مهم‌ترین، لااقل بدل به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مسئولان تراز اول کشور نموده است. رد پای دل‌مشغولی رئیس دولت چهاردهم به این موضوع را نیز می‌توان در گفت‌وگوهای ابتدایی او با مردم پس از پیروزی در انتخابات رهگیری کرد که البته تا همین امروز نیز به نحو مستمر ادامه داشته است.
پزشکیان در همان روزهای ابتدایی پس از انتخابات و پیش از تنفیذ در مصاحبه‌ای تفصیلی با پایگاه اطلاع‌رسانی رهبر انقلاب KHAMENEI.IR به موضوع ناترازی‌ها اشاره کرد و گفت: ما در کشور ناترازی انرژی داریم و در حال حاضر برای خرید بنزین، ۸ میلیارد دلار پول می‌دهیم؛ یعنی بنزین را مثلاً حدوداً ۳۰ یا ۴۰ هزار تومان می‌خریم، بعد ۱۵۰۰ تومان می‌فروشیم! خب تا کجا می‌توانیم این کار را بکنیم؟ مثال دیگر مصرف برق است. ما به اندازه‌ی کلّ اروپا مصرف انرژی، برق و امثال آن را داریم؛ این از نظر علمی کار درستی نیست. از آن طرف نمی‌توانیم به کارخانه‌هایمان برق بدهیم و از این طرف هر طوری که دلمان می‌خواهد، از برق، گاز و سایر منابع انرژی استفاده می‌کنیم. پس باید اوّل رفتار خودمان را در رابطه با این ناترازی‌هایی که در کشور ایجاد شده اصلاح کنیم. این با همدلی و هماهنگی امکان‌پذیر است. باید بپذیریم اگر برق، گاز، نفت، سوخت و سایر منابع انرژی را همین‌طور بدون حساب‌وکتاب هدر بدهیم، به ضرر همه‌ی ما است.
وی هم‌چنین در نخستین گفت‌وگوی تلویزیونی خود با مردم پس از انتخابات به موضوع ناترازی بانک‌ها پرداخت و درخصوص برنامه دولت برای رفع این مشکل گفت: «وجود ناترازی در بانک‌ها کاملا درست است اما باید طوری عمل کنیم که مردم ضرر نکنند. اینکه یک دفعه اعلام کنیم یک بانک ناتراز است و «دِر» آن را ببندیم، با کسانی که با اعتماد به نظام، در آن بانک سرمایه‌گذاری کردند، چه کنیم؟ می‌دانیم ناترازی وجود دارد و بانک‌ها را می‌شناسیم اما باید روندی را در پیش بگیریم که برای مردم مشکل ایجاد نکند.»  اما رئیس دولت وفاق در دومین گفت‌وگوی تلویزیونی خود انگشت روی ناترازی انرژی گذاشت و با تأکید بر اینکه ما با ناترازی‌های بسیار بدی مواجه هستیم، نسبت به تبدیل آن‌ها به بحران در صورت حل نشدن هشدار داد و تصریح کرد: ما نهایتا باید مشکل ناترازی‌ها را حل کنیم، وگرنه به جایی می‌رسیم که نمی‌شود کاری کرد.
روند اعتراض پزشکیان به ناترازی‌ها پس از تشکیل کابینه هم ادامه پیدا کرد و رئیس‌جمهور با طرح مکرر این موضوع در قریب به اتفاق جلساتی که ماهیت اقتصادی داشتند، سفرهای استانی، دیدار با مدیران و... درصدد آن برآمد که عنایت به این مساله اساسی را به کانون توجه مردم و مسئولان بیاورد تا متعاقب آن عزمی ملی برای مقابله با این ابرچالش اقتصادی کشور شکل بگیرد. چه این‌که رفع ناترازی‌هایی که در طول دهه‌ها در اثر سوءمدیریت در دولت‌های گذشته و نیز سوءمصرف‌ها به وجود آمده است به این سادگی‌ها و به اهتمام تنها یک دستگاه و نهاد انجام‌شدنی نیست. از این‌رو پزشکیان تذکار نسبت به آن را وجهه نظر خود ساخت و از هر فرصتی برای گفتن در مورد آن استفاده کرد.
اقدامات رئیس دولت چهاردهم در تاریخ ۱۵ دی ۱۴۰۳ در این راستا شکل اجرایی‌تری به خود گرفت و دستور تشکیل «سازمان بهینه‌سازی و مدیریت راهبردی انرژی» در جلسه کارگروه بهبود ناترازی انرژی با حضور سران سه قوه به منظور تسریع در اجرای طرح ملی بهبود ناترازی انرژی صادرشد تا قرارگاهی مشخص متولی رصد و پایش و مدیریت این امر باشد.
مشارکت مردمی کلید حل معضل ناترازی‌ها
پزشکیان برای حل معضل ناترازی‌ها هم از مردم کمک خواست، هم کارشناسان و دانشجویان را به یاری طلبید و از آن‌ها دعوت کرد راه‌حل‌هایشان را در این زمینه ارائه کنند. وی شامگاه دوشنبه ۲۷ اسفند در مراسم افطاری دانشگاه شهید بهشتی با تأکید دوباره بر باوری که به دانشگاهیان دارد و این‌که همواره اعتقاد داشته اگر اداره امور مملکت به دانشگاهیان سپرده شود، همه مشکلات را حل خواهند کرد، گفت: انتظار ما از دانشگاه و اساتید این است که به میدان بیایند و برای هر مشکلی بسته به اقتضائات منطقه‌ای و محیطی راه‌حل مناسب ارائه کنند . امروز که به دنبال حل مشکلات به خصوص رفع ناترازی‌ها هستیم، راه‌حل‌های متعددی ارائه شده که باید بسته به اقتضائات هر مشکل و وضعیت محیطی برای مشکل هر منطقه راه‌حل مناسب آن را انتخاب و متناسب با شرایط آنجا اجرا کنیم.  علاوه بر تکرار تذکرگونه پزشکیان، دولت چهاردهم برای تحقق این هدف اقدامات متعدد دیگری را نیز در سطوح مختلف طرح‌ریزی کرد تا با تجمیع امکانات و اراده‌ها سامانی به این مسأله داده شود؛ از جمله این موارد برگزاری سلسله جلسات «بررسی راهکارهای رفع ناترازی انرژی» با حضور همه مسئولانی است که یا مجموعه تحت مدیریت‌شان دستی بر مساله انرژی دارند یا به لحاظ تدوین و تصویب قانون مدخلیتی در این موضوع دارند.
پزشکیان ۲۷ اسفند در جلسه‌ای با این دستور کار تأکید کرده بود: هر طرحی در زمینه رفع ناترازی و مدیریت توزیع و مصرف باید مبتنی بر عدالت و تخصیص سهمیه به همه شهروندان ایرانی باشد، و رفع ناترازی انرژی نباید در یک قالب محدود شود، بلکه باید روش‌ها و راهکارهای مختلف را در کنار هم و متناسب با شرایط هر اقلیم و منطقه به کار گرفت، تا هم برای مدیران، میدان‌های عملیاتی با قابلیت انعطاف ایجاد شود و هم قابلیت عمل و وسعت کار افزایش یابد،
وی همچنین ۲۶ فروردین نیز در جلسه مشابهی محورهای اصلی برنامه‌های دولت برای مدیریت مصرف انرژی را برشمرد که شامل مدیریت تقاضا، اصلاح نظام پرداخت یارانه انرژی، ارتقاء کیفیت تولید وسایل مصرف‌کننده انرژی، مهندسی ساختمان‌ها، آموزش صرفه‌جویی، تشویق مصرف‌کنندگان کم‌مصرف و اعمال جریمه برای پرمصرف‌ها می‌شود.
پزشکیان بحث ناترازی‌ها را یکی از محورهای اصلی جلسه سران قوا قرار داد و دو روز بعد از برنامه مذکور در جلسه سران قوا با اشاره به اقدامات دولت در زمینه اصلاح الگوی مصرف، گفت: از مدت‌ها پیش فرآیند بهینه‌سازی مصرف را از درون دولت و دستگاه‌های اجرایی آغاز کرده‌ایم. بر اساس تکلیف مشخص‌شده، وزارتخانه‌ها موظف به خرید و نصب پنل‌های خورشیدی هستند و حداکثر تا دو ماه آینده، تمامی دستگاه‌های اجرایی موظف‌اند انرژی مورد نیاز خود را صرفاً از منابع تجدیدپذیر تأمین کنند. موضوع تجهیز همه مراکز دولتی به پنل‌های خورشیدی و قطع مصرف آن‌ها از شبکه سراسری برق در جلسه یکشنبه ۳۱ فروردین هیأت دولت به تصویب رسید تا دولت مدیریت مصرف را از خودش آغاز کرده باشد.
دولت مدیریت مصرف را از خودش آغاز می‌کند
در این‌باره فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت نیز ۳۱ فروردین در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس، نوشت: دولت برای عبور از ناترازی انرژی، از خودش آغاز کرده است.
وی اظهار داشت: مطابق تأکید رئیس‌جمهور، ضمن صرفه جویی ؛ تأمین برق ادارات دولتی از انرژی تجدیدپذیر در دستور کار قرار گرفته است.
سخنگوی دولت افزود: به‌زودی ساختمان‌های دولتی انرژی مورد نیاز را از طریق پنل های خورشیدی تامین می کنند و پس از آن از شبکه عمومی جدا خواهند شد.
رئیس جمهور نیز در یکی از جلسات خود در این زمینه ضمن تأکید بر این‌که به‌صورت روزانه موضوع حل چالش ناترازی‌ها را شخصا پیگیری می‌کند، رفع این معضل را باردیگر نیازمند مشارکت ملت عنوان کرد تا مردم نیز سهم خود را در این پروژه عظیم ملی شناخته و به درستی ایفا کنند.
البته پزشکیان پیش از جلسه با سران قوا که در آن از تدوین راهبردی جامع با محوریت کاهش شدت مصرف انرژی نیز خبر داده بود، در نشستی با وزیر و مدیران وزارت صنعت، معدن و تجارت، گفته بود دولت جایگزینی برق با انرژی‌های فسیلی را در دستور کارخود قرار داده است. برنامه ما این است که با توجه به سطح بالای برخورداری از تابش خورشید در کشور، با توسعه نیروگاه‌های خورشیدی، در صورت امکان و وجود صرفه اقتصادی، به طور کلی انرژی برق را جایگزین سوخت‌های فسیلی کنیم و نفت و گاز را در عرصه‌های دیگری که ارزش افزوده بالاتری دارند، استفاده کنیم.  دولت علاوه بر استفاده از سوخت‌های فسیلی توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر را نیز وجهه همت خود ساخته تا با یک تیر دو نشان بزند و هم از مصرف انرژی بکاهد، هم مراقبت کند آسیبی به محیط زیست وارد نشود. شینا انصاری معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: اگر بتوانیم در زمینه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر توسعه قابل توجهی داشته باشیم حتی فراتر از آن چیزی که در برنامه هفتم پیشرفت قید شده به طور قطع گام مهمی در تامین انرژی، از بین رفتن ناترازی‌ها و کاهش آلودگی هوا خواهد بود، آنچه که در قالب برنامه هفتم پیشرفت پیش بینی شده تولید ۱۲ هزار مگاوات انرژی تجدیدپذیر تا پایان برنامه است اما با توجه به میزان ناترازی ها وزارت نیرو قول داده تا ۳۰ هزار مگاوات تولید داشته باشد که با توجه به ظرفیتی که در این زمینه در کشور وجود دارد، بتوانیم با عزمی جدی در این حوزه حرکت کنیم موفق خواهیم بود.
در حوزه گاز نیز مدیرعامل گروه پتروپارس از افزوده شدن ۲۰۰ میلیون فوت‌مکعب گاز در روز به ظرفیت تولید گاز کشوردر فاز ١١ میدان مشترک پارس جنوبی خبر داد که گامی در راستای کاهش ناترازی گاز و تأمین پایدار انرژی کشور است.
پویش «دو درجه کمتر»، گواه اهتمام عملی پزشکیان به مسأله ناترازی‌ها
اما صرف‌نظر از برنامه‌های اختصاصی دستگاه‌های دخیل در مصرف انرژی و وزارت‌خانه‌های مرتبط با این حوزه، آن‌چه شایسته توجه مضاعف است پیشگامی عملی شخص رئیس‌جمهور در این قضیه است که به خوبی گواه این حقیقت است که مسعود پزشکیان اگر هر فرصت و جلسه و برنامه‌ای را برای گفتن و تذکر دادن نسبت به ابرچالش «ناترازی انرژی» غنیمت می‌شمرَد، خود نیز به آن اهتمامی عملی دارد و بانی اقدامی می‌شود که فراتر از قوانینی که می‌تواند در دولتش به تصویب برساند، نتایج ملموس انضمامی هم عاید کشور کند و آن طرح پویش «دو درجه کمتر» از سوی وی در اواخر آذر ماه گذشته و در آستانه زمستان بود که بیم آن می‌رفت ناترازی در حوزه گاز سبب قطع گاز برخی از هم‌وطنان در فصل سرد سال شود. پزشکیان ۲۲ آذر در پیامی ویدئویی از مردم خواست تا با کاهش ٢ درجه‌ای دمای محیط، زمینه سوخت‌رسانی به همه مردم را فراهم کنند. وی در این پیام ویدئویی خطاب به مردم ایران با اشاره به آلودگی هوا و تأثیرات منفی آن بر سلامت جامعه اظهار کرد: با توجه به اینکه سوخت نامناسبی داریم، ضرورت دارد که روند گرمایش خانه و محل کار را کنترل کنیم. از مردم عزیز کشورمان می‌خواهیم که درجه گرمایش را حداقل دو درجه کاهش دهند تا بتوانیم ذخیره سوخت داشته باشیم و به همه مردم سوخت‌رسانی کنیم. پویشی که به گفته وزیر نیرو روزی ۲۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی در پی داشت.  ماجرای تذکر پزشکیان نسبت به تعداد لامپ‌های روشن در اتاق جلسات هر دستگاه و نهاد دولتی که او قبل و بعد از این پویش به آن‌ها سر زد نیز نمونه دیگری از التزام عملی رئیس دولت چهاردهم به موضوعی است که مکرر در مکرر و در هر فرصتی به دست بیاورد به آن می‌پردازد.