آب هم؟

 محمود رازمهر - از الان دغدغه بی آبی تابستان سال آینده شروع شده است. آنهم در تهران.در حالی که خشکسالی در ایران تشدید شده است و به گفته کارشناسان با تنش آبی روبرو هستیم، راهکارهای مختلفی از استفاده از نیرودگاه‌های خورشیدی گرفته تا گسترش آبخیزداری برای مدیریت منابع آبی کشور از سوی کارشناسان و مسوولان ارایه می‌شود.
تغییرات آب و هوایی باعث ایجاد یک مشکل جهانی شده است و آن بیابان‌زایی است اما از آنجا که فناوری‌های جدید برای حل مشکلات بشر توسعه می‌یابند و راه‌حل‌هایی برای برخی از چالش‌های تاثیرگذار بر سیاره آبی ما ارائه می‌دهند، برای حل بیان‌زایی نیز می‌توان از فناوری کمک گرفت. بیابان‌زایی نوعی از تخریب زمین است که در آن منطقه‌ای با زمین‌های تقریبا خشک به طور فزاینده‌ای خشک و لم‌یزرع می‌شود. به طور معمول چنین منطقه‌ای آب، پوشش گیاهی و حیات وحش خود را از دست می‌دهد. عوامل گوناگونی همچون تغییر اقلیم و فعالیت‌های انسانی بر بیابان‌زایی نقش دارند. بیابانی شدن یکی از مسائل قابل ملاحظه‌ی بوم‌شناسی و زیست‌محیطی جهان است. بیابان‌زایی پدیده‌ای است که روز به روز گسترش می‌یابد و به همین مناسبت روز ۱۷ ژوئن(۲۷ خرداد) به عنوان روز جهانی بیابان‌زایی نام‌گذاری شده است. براساس گزارش سازمان ملل تخمین زده می‌شود تا سال ۲۰۵۰ سه چهارم جهان تحت تاثیر خشکسالی قرار بگیرند. از سال ۲۰۰۰ خشکسالی‌ها هم از نظر تعداد هم از نظر مدت ۲۹ درصد افزایش یافته است. رقم نگران کننده دیگری که باید اقدامات سیاسی، تغییرات فرهنگی و پیشرفت‌های علمی و فنی را تسریع بخشد آمار ۵۵ میلیون نفری کسانی است که سالانه در جهان تحت تاثیر خشکسالی قرار می‌گیرند و اگر کاری نکنیم این آمار افزایش می‌یابد.
در سال‌های اخیر، با بی‌تدبیری تصمیمات مسئولان در پروانه دادن ده‌ها هزار چاه غیرقانونی و عدم نظارت بر میزان برداشت از سفره‌های زیرزمینی و عدم مدیریت در کاشت محصولات پرمصرف و روش‌های آبیاری غرقابی و عدم حمایت کشاورزان در تأمین تجهیزات آبیاری نوین و نداشتن امنیت این تجهیزات در برابر سارقان،بدلیل نداشتن اجازه ساخت انبار در زمین های کشاورزی و دلایل این چنینی شاهد فجایعی من جمله فرونشست زمین در اصفهان هستیم. وقت زیادی نمانده باید هرچه سریع‌تر با تغییر الگوی کشت، به سمت کشت گیاهانی برویم که به صورت ذاتی نیاز آبی کمتری دارند و با ایجاد روش‌های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای زیرسطحی و تعیین زمان مناسب کاشت و آبیاری، حداقل آب ممکن را مصرف کرد.
با بررسی و تحلیل میانگین رشد صنعت و وضعیتِ آب مصرفی صنایع در استان‌های مرکزی کشور مانند اصفهان و یزد، پی خواهید برد که به دلیل افزایش رشد و مصرف بیش از حد صنایع پرمصرف مانند سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی کارخانجات و صنایع مذابی همچون فولاد، پتروشیمی، پالایشگاه‌ها، کارخانجات مواد غذایی و شیمیایی و غیره در مناطق کم آب، موجب دامن زدن به این بحران شده که راهکار آن بهینه سازی این صنایع و انتقال این صنایع از محل‌هایی که درگیر خشکسالی هستند به محل‌های بهتر است. با ایجاد انواع سامانه تصفیه آب مانند سپتیک تانک، سیستم تصفیه بیمارستانی، سیستم اسمز معکوس، چاه‌های جذبی، سیستم‌های لاگونی و غیره می توان آب‌های آلوده و آب‌های شور را به آب قابل مصرف برای صنایع و کشاورزی استفاده کرد.
افزایش جمعیت و افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی باعث افزایش گازهای گلخانه‌ای می‌شود که موجب گرم شدن جو و تغییرات آب و هوایی و در نهایت عامل خشکسالی می‌شود. پس یا باید جمعیت را کنترل کرد یا از انرژی‌های تجدیدپذیری مانند انرژی خورشیدی و بادی بیشتر از سوخت‌های فسیلی استفاده کنیم.
اگر در کشاورزی نوین به دانشمندان این حوزه توجه کرده و اصولی کار کنیم (بذر خوب، ماشین‌آلات مکانیزه، افزایش مواد آلی خاک و غیره) از 4 میلیون هکتار زمین می‌توانیم محصول 9 میلیون هکتار امروز را برداشت کنیم و 5 میلیون هکتار باقیمانده را آب ذخیره کنیم که با این شرایط هم مقدار محصول تولیدی را کاهش نداده‌ایم و هم آب نگهداری کرده‌ایم. در ذخیره سازی آب کشاورزی و احداث استخر آب کشاورزی باید موارد زیادی را بررسی کرد.