آنچه از روزه می آموزیم

 شفیع ذاکری- روزه، آثار فروانی بر جسم و روح آدمی دارد که بعضی از مهم ترین آنها توضیح داده می شود.
نخستین فلسفه ی روزه، ایجاد و تقویت روحیه ی پرهیزکاری است. در نگرش اسلامی، تقوا اهمیت ویژه ای دارد،‌ تا آنجا که ملاک پذیرفته شدن عبادت ها و اعمال حسنه ی ما در پیشگاه خداوند، معرفی شده است:روزه، یکی از اسباب تقویت کننده ی تقوا ست.
خداوند در قرآن کریم می فرماید:” روزه بر شما مقرر گردید تا به تقوا دست یابید”
در واقع راز این تقوا در پرتو روزه تقویت می شود، آن است که روزه،‌روحیه ی خداگرایی و گرایش به مسایل عرفانی و معنوی را در انسان افزایش می دهد.
قرآن کریم با این بیان آسمانی، مؤمنان را به صبر و پایداری سفارش می کند:” یا ایها الذین اموا استعینوا بالصبر و الصلاه”
مراد از صبر در این آیه، روزه است. به این ترتیب، فلسفه ی روزه، تقویت صبر و شکیبایی روحی آدمی است. یکی از عوامل شکست آدمی در  برابر دشواری های زندگی، اظطراب ها، نگرانی ها و دلهره هاست. در برابر این گونه عوامل که ناراحتی روحی و درونی در پی دارد، مقاومت روحی زیادی لازم است و این مقاومت تنها در پرتو نماز و روزه به دست خواهد آمد.
یکی از راه های دست یابی به صبر و پایداری در مشکلات زندگی، روزمره است.
اسلام برای تندرستی و سلامت جسمی، ارزش فوق العاده ای قایل است و نسبت به رعایت بهداشت جسمی توجه و تأکید فروان دارد. روزه که امروزه به عنوان یکی از عوامل مهم تندرستی، توجه مجامع پزشکی جهان را به خود معطوف داشته،  نتیجه ی همان رهنمود معروف رسول خدا است که فرمودند:”صووا تصحوا”
برنامه ی معین و مشخص سالیانه ای که اسلام به عنوان روزه داری برای پیروان خود قرار داده، برنامه ای کاملاً منظم و اصولی است، که از جهات مختلف برای تأمین سلامت انسان مفید است.
روزه، مایه ی زودن زنگارها از دل و صفای باطن و دوری از ناپاکی ها و آلودگی هاست. روزه، دل را از گناه پاک می کند، به روح صفا و جلا می بخشد و سبب تقویت نور معرفت می شود. انسان در پرتو روزه داری و پرهیز از گناه و محرمات و گرایش به معنویات، زمینه ی تجلی نور معرفت را در وجود خود فراهم می کند. روزه در تعدیل غرایز و اصلاح انسان نقش شگفت انگیزی دارد. اگر روزه بر اساس اجرا شود، اثر بسیار سازنده ای بر جای می گذارد و نظم و تعادل غرایز را برقرار می سازد. در واقع، نفس و طبیعت آدمی می خواهد هر سختی را بشنود، هر غذایی را بخورد و هر منظره ای را ببیند؛ ولی روزه و مقرارت و احکامش، این خواسته های نفسانی و نامتعادل دل انسان را کنترل می کند. نفس سرکش آدمی تنها با تقید به اعمال و فرایض دینی، از جمله روزه داری، به کنترل رهبر عقل و خرد در می آید.
همچنان که گفته شد، روزه در جلوگیری از خواسته های نامشروع نفس آدمی اثر دارد. به همین سبب، هنگامی که انسان با خواسته های نفس خود مخالفت می کند، یعنی غذا را می بیند و نمی خورد، یا تشنه است، ولی آب نمی نوشد، رفته رفته بر نفس خود چیره شده و اراده اش تقویت می شود.
تردیدی نیست که روزه داری، توجه به امور ماورایی، روحیه ی آخرت گرایی و نیز زهدورزی نسبت به زندگی مادی را در انسان تقویت می کند و بر این اساس، توجه به سرای ابدی در آدمی بیش از پیش متجلی می شود. فرهنگ اسلام بر خلاف مکتب های مادی شرق و غرب که دنیا و نعمت های مادی را هدف اصلی زندگی بشر می دانند، قناعت و ایثار و پرهیز از مادیات را راهی برای رسیدن به تکامل معنوی می داند. روزه نیز فریضه ای است که مسلمان را از غرق شدن در مادی گرایی و حرص برای لذت های مادی و تن پروری و مصرف می رهاند و می آموزد که به اندازه ی نیاز مصرف کند، قناعت نماید، به فکر دیگران باشد و از اسراف و تبذیر بپرهیزد.
روزه، به مسلمان می آموزد که با کم هم می توان زیست و با قناعت می توان خود را در مقابل مادیات و انحراف از معنویت حفظ کرد؛ چرا که‌: قناعت، توانگر کند مرد را.