ماه خودسازی

 ثریا نبوی - ماه مبارک رمضان فرصت خوبی برای رشد انسان به شمار می‌رود رشدی در تمامی ابعاد شخصیتی و معنوی انسان که برای خودسازی می‌تواند به منابع مختلفی رجوع کند .ماه رمضان به عنوان ماه نزول قرآن و فرصتی برای خودسازی و تقرب به خداوند، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ اسلامی دارد. برای درک این منظور، با استفاده از آیات قرآن و احادیث معتبر از پیامبر اکرم (ص) و اهل‌بیت (ع)، اهمیت این ماه، فلسفه روزه، آثار فردی و اجتماعی آن و راه‌های بهره‌برداری معنوی از این فرصت الهی بررسی می‌شود.
ماه رمضان در قرآن کریم به عنوان «ماه نزول قرآن» معرفی شده است. چنانکه خدای متعال در آیه 135 سوره مبارکه بقره می‌فرماید: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ؛ ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده برای هدایت بشر و برای راهنمایی و امتیاز حق از باطل.»این ماه، فرصتی است برای خودسازی و تهذیب نفس، که در احادیث نبوی و روایات اهل بیت (ع) نیز به اهمیت آن تأکید شده است.
روزه به عنوان عبادتی که زمینه‌ساز تقوا است، در آیه 183 سوره بقره آمده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ؛ ای اهل ایمان! روزه بر شما مقرّر و لازم شده، همان گونه که بر پیشینیان شما مقرّر و لازم شد، تا پرهیزکار شوید.»طبق این آیه، روزه نه تنها برای امت اسلام، بلکه برای امت‌های گذشته هم تشریع شده است و فلسفه آن دستیابی به تقوا معرفی شده است.یکی از مهمترین آثار معنوی و ابدی روزه گرفتن، تقرب به خداوند معرفی شده است. آن طور که پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النَّارِ؛ روزه سپری در برابر آتش جهنم است.»
همچنین پاکی روح و صفای باطن اثر مهم دیگر در  روزه‌داری است. آن گونه که امام علی (ع) فرمودند: «الصِّیَامُ اجْتِنَابُ الْمَحَارِمِ کَمَا یَمْتَنِعُ الرَّجُلُ مِنَ الطَّعَامِ وَالشَّرَابِ؛ روزه یعنی دوری از محرمات، همان‌گونه که از غذا و نوشیدنی پرهیز می‌شود.» (نهج البلاغه، حکمت 224)از سوی دیگر، تقویت تقوا و خودکنترلی در نتیجه روزه گرفتن به دست می‌آید و قرآن کریم هدف اصلی روزه را تقوا معرفی کرده است: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» (سوره بقره؛ آیه 183) روزه‌دار با کنترل گرسنگی، تشنگی و امیال نفسانی، نیروی مهار نفس را در خود تقویت می‌کند. امام علی (ع) فرمودند: «الصِّیَامُ اجْتِنَابُ الْمَحَارِمِ کَمَا یَمْتَنِعُ الرَّجُلُ مِنَ الطَّعَامِ وَالشَّرَابِ.» (نهج‌البلاغه، حکمت 224) به این معنا که روزه تنها پرهیز از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه اجتناب از محرمات و کنترل هواهای نفسانی نیز بخشی از آن است.
به گفته رهبر انقلاب»ماه رمضان فرصت خوبی برای خودسازی است. ما همان ماده‌ی خام هستیم که اگر روی خودمان کار کردیم و توانستیم این ماده‌ی خام را به شکلهای برتر تبدیل کنیم، آن کار لازم در زندگی را انجام داده‌ایم. هدف حیات همین است. وای به حال کسانی که روی خودشان از لحاظ علم و عمل کاری نکنند و همان‌طور که وارد دنیا شدند، به اضافه‌ی پوسیدگیها و ضایعات و خرابیها و فسادها که در طول زندگی برای انسان پیش می‌آید، از این دنیا بروند. مؤمن باید به‌طور دائم روی خودش کار کند؛ به‌طور دائم. نه این‌که خیال کنید «به‌طور دائم» زیادی است یا نمی‌شود؛ نه. هم می‌شود، هم زیادی نیست. اگر کسی مراقب خود باشد؛ مواظب باشد کارهای ممنوع و کارهایی را که خلاف است انجام ندهد و راه خدا را با جدیت بپیماید، موفق می‌شود. این، همان خودسازی دائمی است و برنامه‌ی اسلام، متناسب با همین خودسازی به‌طور دائم است. این نماز پنجگانه - پنج وقت نماز خواندن - ذکر گفتن؛ «ایاک نعبد و ایاک نستعین»را تکرار کردن؛ رکوع کردن؛ به خاک افتادن و خدای متعال را تسبیح و تحمید و تهلیل کردن برای چیست؟ برای این است که انسان به‌طور دائم مشغول خودسازی باشد. منتها گرفتاریها زیاد است و همه گرفتاریم. گرفتاری زندگی؛ گرفتاری معاش؛ گرفتاری امور شخصی؛ گرفتاری اهل و اولاد، و انواع گرفتاریها مانع می‌شود که ما به خودمان، آن چنان که شایسته است، برسیم. لذا یک ماه رمضان را که خدای متعال قرار داده است، فرصت مغتنمی است. این ماه را از دست ندهید.”