الزامات موفقیت برنامه‌های کلان توسعۀ پایدار

 مجید حسین زاده- پزشکیان دیروز از ایجاد امید و نشاط و شادی در جامعه گفت.شادی و نشاط به عنوان یکی از احساسات ریشه‌ای مثبت و یکی از ضروری‌ترین خواسته‌های فطری انسان، نقش تعیین‌کننده‌ای در سلامت فرد و جامعه داشته و از آنجا که شادی همواره با خرسندی، خوش‌بینی، امید و اعتماد همراه است، می‌تواند نقش تسریع‌کننده‌ای در فرایند توسعه جامعه داشته باشد. در واقع، زمانیکه مردم جامعه‌ای از نشاط اجتماعی برخوردار باشند، وفاق، همبستگی، تعلق اجتماعی، تعاملات اجتماعی مطلوب، رضایت از زندگی و همچنین سلامت روانی و اجتماعی افراد افزایش پیدا کرده و طبیعی است که به موازات آن، آسیب‌های اجتماعی کاهش و انگیزه برای کار و تلاش افزایش می‌یابد.
یکی از نیازهای انسان در زندگی داشتن شادی است. انسانی که شادی نداشـته باشد در انجام کارهای خود دچار مشکل می شود. شادی یک نیروی مضاعف درونی است که انسان را در انجام دادن فعالیتهایش کمک می کنـد و سـبب می شود که با نشاط بیشتر به موفقیت برسـد. انسـانهـایی کـه شـادترند از نظـر روحی و جسمی هم سالم  تر هستند، یعنی شـادی در سیسـتم بـدنی افـراد تـأثیر دارد و سبب می شود که اعضای بدن بهتر به فعالیـت خـود برسـند.
اسـلام کـه دینی فطری و تأمین کنندة نیازها و صلاح دنیا و آخرت انسـان اسـت، نـه تنهـا مخالف شادی و فرح نیست، بلکـه حـامی و پشـتیبان آن نیـز مـی باشـد. آیـات متعــدد در قــرآن کــریم، ســخنان پیــامبر و احادیــث و روایــات منقــول از اهلبیت حاکی از اهمیت این موضوع در اسلام است.
از سال 2000 به بعد، در نگاه سازمان ملل، برای تعیین سطح توسعه‌یافتگی کشورها متغیرهای شادی، امید به آینده، خشنودی و رضایتمندی افراد نیز به‌عنوان یک متغیر کلیدی وارد محاسبات شده‌اند. به این صورت که اگر مردم یک جامعه احساس شادی، خشنودی و رضایتمندی نکنند، نمی‌توان آن را جامعه توسعه‌یافته قلمداد کرد که این نشانۀ اهمیت شادی است. درواقع، رضایت و شادی مردم نشان می‌دهد که آن کشور توانسته است رفاه و آرامش موردنیاز را برای اعضای خود فراهم کند (امیرمظاهری و فخاریان، 1395: 8). همچنین ارزیابی آمارهای جهانی دربارۀ وضعیت شادی در سال 2020 نشان می‌دهد که 14 درصد از مردم جهان در سطح «بالا» و 50 درصد «تاحدودی» شاد هستند؛ 30 درصد احساس شادی «پایین» دارند و 6 درصد نیز اصلاً شاد نیستند (گزارش جهانی شادی،2020).
در دنیای معاصر، سیاست‌گذاران عرصه‌های مختلف فعالیت‌های انسانی، از مراکز علمی و دانش‌پژوهی تا مؤسسات خدماتی و کارگری، با شیوه‌های متفاوت می‌کوشند تا شادی را در نهاد آدمیان ایجاد کنند و بدین طریق، هم بر تولیدات علمی خود بیفزایند و هم بر فراورده‌های صنعتی و خدماتی؛ و مهم‌تر از همه، زندگی امن و آرام و به‌دوراز عصبیت و پرخاش و مردمی شاد و امیدوار را مهیا کنند. از این‌رو، با توجه به تأثیرت همه‌جانبه و دامنه‌دار شادی در توسعه و تقویت زمینه‌های رشد و تعالی و ایجاد مشکلات عدیدۀ روانی- اجتماعی، در صورت کمبود آن باید نسبت به مقولۀ شادی و عوامل ایجادکنندۀ آن مطالعۀ دقیق و علمی انجام شود. بنابراین هدف اساسی پژوهش حاضر، ارائه تصویری جامع از وضعیت شادی در جامعۀ ایران بر اساس داده‌های جهانی و پیمایش‌های ملی است.
به‌واسطۀ اهمیت موضوع و تأثیر این مسئله در موفقیت برنامه‌های کلان توسعۀ پایدار، بند «ب» ماده 97 برنامۀ چهارم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به‌صراحت دولت را مکلف کرده است تا به‌منظور پیشگیری و کاهش آسیب‌های اجتماعی نسبت به تهیۀ طرح جامعی برای بسط و گسترش روحیۀ نشاط، شادابی، امیدواری، اعتماد اجتماعی، تعمیق ارزش‌های دینی و هنجارهای اجتماعی اقدام کند. بر این اساس، در نظر گرفتن این مقوله در امر پژوهش و سیاست‌گذاری‌های اجتماعی و فرهنگی کلان، مستلزم شناخت و بررسی دقیق و علمی وضعیت این پدیده است تا بر اساس روش‌های اصولی و منظم نشان داده شود که چگونه انسان‌ها در یک جامعه زندگی می‌کنند و چگونه باید شرایط و موقعیت‌های خود را برای ایجاد شادی تغییر دهند. همچنین در پایان باید به این نکته نیز اشاره داشت که با شادی زندگی معنا می یابد و عواطف منفی مانند ناکامی و ناامیدی و ترس و نگرانی بی اثر می شود. انسان در پرتو شادی می تواند خویش را بسازد و قله های سلوک را بپیماید و در اجتماع نقش سازنده خود را در زمینه های مختلف، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایفا نماید.