کاربردی کردن دانشگاه

فخری عظیمی- در هر کشوری هر تعریف و دکترین فکریِ برسازنده دانشگاه، وابسته به ارزش‌های جهان‌شمول دانشگاه و آموزش عالی است. این ارزش‌های بنیادین، حاصل تحولات فکری و تاریخی دانشگاه‌ها در مقاطع مختلف تاریخی و در فرهنگ کشورهای مختلف بوده است؛ یعنی دانشگاه‌های مختلف در طول تاریخ، آن‌چنان تحت فشارهای سیاسی، اقتصادی و ایدئولوژیک چکش خوردند تا اینکه این ارزش‌ها نخست به‌عنوان آرمان و مطالبه و سپس به‌صورت ارزش‌های تعیین‌کننده آموزش عالی متبلور شدند.
دانشگاه باید تأثیرگذاری قابل توجهی در زیست بوم خود و در توسعه اجتماعی و اقتصادی جامعه، داشته باشد، باید بررسی کنیم که آیا دانشگاه در ایران توانسته بر زیست بوم اقتصادی و اجتماعی اثرگذار باشد یا تحت تأثیر آن بوده است.
شناخته شده ترین و حتی معتبر ترین نهاد علمی در کشور را می توان دانشگاه دانست. دانشگاهی که با پوشش دادن رشته های مختلف و رویکردهای متعدد، تا حدودی توانسته بسیاری از مباحث و گفتمان های موجود در جامعه جهانی را پوشش دهد.
دانشگاه های متعدد با رویکردها و روش های مدیریتی متعدد به حیات علمی و اجتماعی خود ادامه می دهند و با پذیرش، تربیت و فارغ التحصیل نمودن دانشجویان متعدد، وظایف از پیش تعیین شده ی خود را ایفا می نمایند. دانشجویان نیز با پذیرش فرآیند و روندهای موجود مدیریتی، ایده ها، آرمان ها و نبوغ خود را در اختیار این نهاد قرارمی دهند تا به خوبی هرچه تمام تر این مسیر را به سرانجام برسانند.
هرچند نهادی های متعددی وظیفه مدیریت و ساماندهی دانشگاه ها را بر عهده دارند، (مانند سازمان سنجش، وزارت علوم و..) ولی مدیریت دانشگاه را باید بسیار فراتر از مدیریت یک نهاد اجرایی مانند وزارت خانه ها و دیگر سازمان های مدیریتی و اجرایی دانست؛ چرا که وظیفه خطیر این نهاد، رشد، تربیت و ساماندهی دانشجویان و نسل جوان و در یک کلمه، آینده سازان جامعه می باشد و نباید این مدیریت ها و ساماندهی ها گرفتار مسائل شکلی و اجرایی شود.
با این وجود، برخی چالش ها و بحران هایی وجود دارد که واکاوی و تبیین این چالش ها می تواند مقدمه ای برای رشد و پیشرفت هر چه بیشتر این نهاد تاثیرگذار در جامعه باشد.
 اولین مولفه ای که دانشگاه را تحت تأثیر قرار داده، قانون اساسی و اصل سی ام آن است و دومین مولفه، فرهنگ توقعی است که در جامعه و نسبت به دانشگاه ایجاد شده است. برداشتی که در ابتدای پیروزی انقلاب درباره دانشگاه بود، بر ایجاد عدالت اجتماعی و آموزش یکسان برای همه استقرار داشت. البته پیش از پیروزی انقلاب اسلامی که تعداد کمی دانشگاه در کشور فعال بود، ملی اعلام شد و دولت وقت وظیفه پرداخت همه هزینه های تحصیل را به عهده گرفت. پس از انقلاب هم آموزش عالی به صورت رایگان ادامه پیدا کرد. دیگر چالش اصل ۳۰ قانون اساسی را مبهم بودن آن است.مسائل مالی دانشگاه موضوع جدی و مهمی است که در سطح کشور و دانشگاه‌ها مطرح شده  و باید به آن پرداخته شود.
برای حرکت به سمت تأمین مالی خصوصی برای دانشگاه‌ها، مشکلاتی وجود دارد، علاوه بر توقع جامعه از دولت برای ایجاد فضای آموزشی رایگان و یکسان برای همه، قوانین داخلی و حاکمیتی نیز باعث محدود شدن دانشگاه‌ها شده است.
دانشجویان بخش مهمی از نیروی انسانی جامعه را تشکیل می‌دهند که پس از کسب دانش و مهارت‌های تخصصی انتظار دارند بازار کار متناسبی با رشته خود داشته باشند و برای رسیدن به این هدف مهم انگیزه‌های مهمی برای ورود به دانشگاه دارند، اما گاهی اوقات به دلایلی این امر تحقق پیدا نمی‌کند و دانشجویان از ادامه تحصیل و دانشگاه دلسرد می‌شوند.
یکی از چالش های اساسی در دانشگاه ها، غیر کاربردی بودن مباحث و گفتمان های تولید شده می باشد. نکته مهمی که متفکران و اندیشمندان باید به آن اهتمام داشته باشند این است که تولیدات ایشان و گفتمان های ایشان باید دارای ظرفیت های کاربردی و عملیاتی باشد و هرچه بهتر و بیشتر بتواند خلاءهای موجود را مرتفع نماید.
چالش اساسی در این موضوع در دانشگاه ها به این صورت است که بسیاری از مباحث، گفتمان ها، نظریه ها و موضوعاتی که مورد تاکید قرار می گیرند، ظرفیت های عملیاتی و کاربردی لازم را ندارند و سازوکارهای لازم جهت کاربست آن ها در فضای عملیاتی و اجتماعی فراهم نیست.