راه گفتمان سازی

 میترا فلاحیان- گفتمان، ارائه فکري منسجم و منظم و قابل دفاع مبتني بر فرهنگ و اعتقادات يک جامعه مي‌باشد که از سوي يک رهبر يا ايدئولوگ و يا فعال سياسي و يا فرهنگي تبيين مي‌گردد و محور فعاليت ها، تبليغات و جهت‌گيري ها قرار مي‌گيرد، به نظام مديريتي و رسانه‌اي جهت مي‌دهد و بر سرنوشت مردم و کشور تأثير مي‌گذارد، رفتارهاي سياسي و اجتماعي خاصي را شکل مي‌دهد و پيرامون آن مخالفين و موافقين صف‌آرائي مي‌کنند.
گفتمان يك نوع زبان و يك نظام بازنمايي است كه از لحاظ سياسي و اجتماعي توسعه مي يابد تا مجمو عه اي منسجم از معاني را درباره يك حيطه موضوعي مهم ايجاد و توزيع نمايد. اين معاني در خدمت منافع گروهي از اجتماع است كه گفتمان از درون آن سرچشمه مي گيرد و از طريق عملكرد ايدئولوژيكي اش تلاش مي كند، آن معاني را به عقل سليم تبديل نمايد. به بيان ساده تر هر گفتمان يك ساختار معرفتي است كه در شرايطي خاص در جامعه حاكم مي شود. گفتمان سازي در اصل، فرايند تبديل و يا ورود نظريه و يا گفتمان هاي سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي به ادبيات رايج جامعه و زندگي مردم است و عبارت از راهکارهاي فرهنگسازي، آموزش و تبيين مباني در جامعه است. گفتمان سازي فرايندي است که با شناخت جامعه هدف و استفاده از ابزار رسانه و آموزش صورت پذيرفته و اغلب زمانبر و فرايندي است. بار اصلي گفتمان سازي بر دوش رسانه هاي مختلف است.
رهبر معظم انقلاب، گفتمان را شعار پر محتوا و حاکی از حقیقت قابل گسترش فکری که جهت دهنده و بر انگیزاننده است، می دانند و معتقدند که فضای گفتمان باید فضای معتقد به یک مبنای فکری یا عملی باشد. تصمیم ساز بودن گفتمان نکته دیگری است که رهبر انقلاب بر آن تاکید می کنند. رهبر انقلا همچنین از چهار گفتمان الی نام می برند که عبارت اند از:گفتمان عدالت، گفتمان اقتصاد انش بنیان( اقتصاد مقاومتی)، گفمان پیشرفت ایرانی-اسلامی و گفتمان تولید علم. رهبر معظم انقلاب افزون برگفتمان های اصلی، از گفتمان های دیگری هم سخن می گویندکه عبارت اند از: گفتمان مفاهیم معارف قرآنی،گفتمان فرهنگ، گفتمان کاروتلاش، گفتمان نهضت نرم افزار، گفتمان آرمان خواهی، گفتمان اجرای نقشه جامع علمی، پیگیری نانوفناوری، گفتمان منفعل نشدن در برابر دشمن، گفتمان ازدواج آسان با مهریه کم، گفتمان اسلام و گفتمان راه اندازی کرسی های آزاد اندیشی.
از منظر رهبر معظم انقلاب، آرمان‌های انقلاب اسلامی و اهداف کلان جمهوری اسلامی تنها از راه تبدیل شدن به «گفتمان» محقق می‌شوند.
این تأکید معظم‌له را در آخرین دیدارشان با اعضای شورای عالی مرکز طراحی الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت و اندیشکده‌های مرتبط با آن نیز می‌توان درک کرد. اما راهکارهای تحقق این امر مهم چیست؟
 اگر مروری بر بیانات چندساله‌ی اخیر رهبر انقلاب داشته باشیم، متوجه می‌شویم که از منظر ایشان، آرمان‌های انقلاب اسلامی و اهداف کلان جمهوری اسلامی تنها از راه تبدیل شدن به «گفتمان» محقق می‌شوند. این تأکید معظم‌له را در آخرین دیدارشان با اعضای شورای عالی مرکز طراحی الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت و اندیشکده‌های مرتبط با آن نیز می‌توان درک کرد؛ آنجاهایی که به کرّات اشاره داشتند الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت باید گفتمان‌سازی شود.
اگر بخواهیم منظور رهبر انقلاب از گفتمان‌سازی را درک کنیم، با رجوع به مجموعه‌ی صحبت‌های ایشان در این خصوص می‌توانیم بیان کنیم که گفتمان‌سازی آرمان‌ها و ارزش‌های انقلاب و جمهوری اسلامی به معنای «تبدیل شدن» آن‌ها به روح کلی اقشار مختلف جامعه و تبلور آن‌ها در شیوه‌ی زندگی، زیرساخت‌های اجتماعی و جریان یافتن آن در سراسر مویرگ‌های حیات اجتماعی‌ است. به طور مثال، ایشان در دیدار جمعی از طلاب و روحانیون در آذرماه سال 88، گفتمان را این گونه توضیح می‌دهند:
«تبلیغ باید جریان‌ساز باشد. تبلیغ باید گفتمان‌ساز باشد. تبلیغ باید فضا ایجاد کند، گفتمان ایجاد کند. گفتمان یعنى یک مفهوم و یک معرفت همه‌گیر بشود، در برهه‌اى از زمان در یک جامعه. آن وقت، این می‌شود گفتمان جامعه. این با کارهاى جداجداى برنامه‌ریزى‌نشده حاصل نخواهد شد. این کار احتیاج دارد به برنامه‌ریزى و کار فعال و مثل دمیدن پیوسته‌ در وسیله‌ى فشارى است که می‌‌تواند آب یا مایه‌ى حیات یا هوا را به نقاط مختلفى که مورد نظر است برساند. باید دائم با این دم دمید تا این اشتعاله میشه باقى بماند. این کار هیچ نباید متوقف بشود و به برنامه‌ریزى احتیاج دارد.»