در قفقاز جنوبی

کائنات| بهروز نادی- قره باغ قبل از آنکه از اهمیت ايدئولوژيک برخوردارباشد در منطقه قفقاز جنوبی برای دو کشور درگیر و سه کشور پیرامون، ایران، ترکیه و روسيه دارای اهمیت ژئوپوليتيک است. از سوی دیگر با تبدیل بحران این منطقه کوچک به کارت بازی بزرگ در دوره پسا شوروی اهمیت بین المللی یافته است.
کشورهای مختلف طی سال‌های گذشته بارها تلاش کرده‌اند از طریق میانجی‌گری، مشکل ارمنستان و آذربایجان بر سر ناگورنو-قره‌باغ را برطرف کنند اما هنوز موفق نشده‌اند.
جمهوری اسلامی ایران جزو اولین کشورهایی بود که متعاقب فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ، استقلال ارمنستان را در 25 دسامبر 1991 به رسمیت شناخت . بیانیه برقراری روابط دیپلماتیک میان دو کشور در 9 فوریه 1992 در تهران به امضاء رسید . بر مبنای این سند ، سفارت جمهوری اسلامی ایران در ایروان در آوریل 1992 افتتاح و متقابلا در دسامبر همان سال سفارت جمهوری ارمنستان در تهران گشایش یافته و رسما فعالیتهای خود را آغاز نمود .
سابقه ارتباطات تاریخی و تمدنی دو ملت و حضور دیرپای ارامنه در ایران همواره پشتوانه مناسبی برای تقویت روابط دو کشور در ابعاد مختلف بویژه در حوزه سیاسی بوده است. از همین رو ایران و ارمنستان ، به رغم تفاوت های مذهبی ، بلحاظ همین مولفه های مشترک تاریخی و فرهنگی ، همواره تعامل نزدیکی با یکدیگر داشته اند .
جدای از این عامل ، سیاست اصولی ج.ا.ایران در ارتقاء روابط با کشورهای همجوار ، مسیر تعاملات با کشور دوست ارمنستان را هموار ساخته است. برخورداری از مرزی 44 کیلومتری و وجوه و دیدگاههای مشترک ، در کنار موقعیت ارمنستان در دسترسی به بازار اتحادیه اوراسیا ، جایگاه این کشور را در توسعه مناسبات خارجی ج.ا.ایران افزایش داده است.
رفت و آمد مقامات عالیرتبه سیاسی دو کشور طی سالهای گذشته در جریان بوده وگویای پویایی روابط دو کشور می باشد. به موازت این تعاملات ، ارتباطات دو کشور در حوزه های حقوقی ، بین المللی و قضایی روندی مثبت و روبه جلو را طی نموده و تبادل هیاتهایی در این بخشها در جریان بوده است. دیدگاه های نزدیک دو کشور در رابطه با بسیاری از موضوعات بین المللی ، عموما زمینه ساز همکاریهای مشترک طرفین در مجامع و سازمانهای بین المللی بوده است. همچنین در سطوح پارلمانی نیز ارتباطات خوبی میان مجالس دو کشور ، روسای کمیسیون ها و گروههای دوستی وجود دارد.
در مبحث مناقشه قره باغ ، سیاست متوازن ج.ا.ایران همواره حفظ بیطرفی و در عین حال تاکید بر ضرورت حفظ صلح و ثبات در منظقه و لزوم توسل به راهکار های مسالمت آمیز و مذاکره در  حل و فصل مناقشه بوده است. در این راستا ج.ا.ایران همواره آمادگی خود را جهت کمک به روند تثبیت صلح میان طرفین مناقشه اعلام نموده است . تلاش های ج.ا.ایران بمنظور کمک به برقراری آتش بس و روند صلح در جریان جنگ 44 روزه اخیر و رایزنی های فشرده با طرفین مناقشه و دیگر شرکای منطقه ای در راستای همین سیاست صورت گرفته است.
تجربه جنگ 2020 قراباغ به وضوح بیانگر حضور گسترده تکفیری های سوری در آن نبردها بود، احتمالاَ در صورت رویارویی نظامی، جمهوری آذربایجان مجددا از آن نیروها استفاده گسترده خواهد کرد، که به موجب خطوط قرمز امنیت ملی، وجود این نیروها در جوار مرز های جمهوری اسلامی ایران بحرانی تنش زا خواهد بود.
جمهوری اسلامی ایران در قفقاز جنوبی باید نقش بسزا و تاثیر گذاری داشته باشد. کشورهای آن منطقه زمانی از پیکره اعظیم ایران جدا شده و اکنون در پی بحران سازی هستنند. در ماه های گذشته رزمایش های نظامی ایران در مرز های شمالی کشور پیغام واضحی به همسایگان انتقال داد که در صورت نیاز و دفاع از امنیت ملی مداخله جدی خواهد کرد. در این برهه زمانی که روسیه در جنگ با اوکراین والبته نیروهای ناتو مشغول است. مسئولیت ایران در آن منطقه برای کنترل بحران و جلوگیری از دامنه دار شدن آن بسیار مهم است.