صفحه اول
کائنات|حمید صدریان- حضور مقتدرانه دولت سیزدهم در عرصه دیپلماسی اکنون مایه خشنودی مردم است.اردیبهشت ماه بود که حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای رهبر عظیم‌الشان انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان وزارت امور خارجه و سفیران جمهوری اسلامی ایران، با تبیین ضوابط و شاخص‌های سیاست خارجی موفق، «عزت» به معنای نفی و پرهیز از دیپلماسی التماسی، «حکمت» به مفهوم تعاملات و فعالیت‌های خردمندانه و محاسبه شده و «مصلحت» به معنای انعطاف برای دور زدن موانع سخت و ادامه دادن مسیر را سه کلیدواژه اساسی در دیپلماسی کشور خواندند و مسئولان دیپلماسی کشور را به رصد دائم تحولات تدریجی و حوادث تأثیرگذار در نظم بین‌الملل برای به‌دست آوردن جایگاه شایسته ایران عزیز در نظم آینده جهان فراخواندند. برخی دولت‌ها با اتخاذ رویکرد غرب‌گرایی، چاره رهایی از مشکلات کشور را اتحاد و ائتلاف با غرب دانستند و با وجود اعلام صریح مواضع رهبر انقلاب علیه این‌گونه وادادگی‌ها، دیپلماسی التماسی به منصه ظهور و بروز رسید، درنتیجه نه تنها اهداف سیاست خارجی ایران در مواجهه با غرب محقق نشد، بلکه تزلزل در مواضع و دست کشیدن از مقاومت در برابر سلطه‌گری، غرب را در بازیچه قرار دادن منافع ملی ما گستاخ‌تر کرد. شاید کمتر کشوری را در عرصه بین‌المللی بتوان یافت که اصل عزت را به طور دقیق و مشخص در اصول سیاست خارجی خود گنجانده باشد. برای عموم کشورهای جهان موضوعات اخلاقی و هویتی مانند عزت در اولویت‌های فرعی منافع ملی قرار دارند. در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران سه اصل اساسی عزت، حکمت و مصلحت وجود دارد. عزت موضوعی بسیار مهم در هویت ملی ایرانیان به شمار می‌رود؛ چه اینکه از دیرباز کشورمان جایگاه مهمی در جغرافیای جهان داشته است و به واسطه موقعیت ژئوپلیتیک خاص، فرهنگ راهبردی ویژه و منابع و ذخایر طبیعی به یکی از کشورهای تأثیرگذار جهان بدل گشته است. مردم ایران انتظار دارند مجریان و سیاستگذاران دستگاه دیپلماسی اهتمام ویژه‌ای به حفظ شأن و منزلت آنها در صحنه جهانی نشان دهند. علاوه بر این، انعطاف و مصلحت اندیشی اصل مهمی در دیپلماسی و تعامل با کشورهای جهان به شمار می‌رود. این عنصر در قالب اصل مصلحت، در منظومه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران منظور گردیده و در بزنگاه‌های حساس تاریخ پس از انقلاب، مصلحت کشور در روابط بین‌الملل اعمال شده است. اما اینکه تشخیص داده شود در کدام مورد در سیاست خارجی باید برای حفظ عزت ایستادگی کرد و در طرف مقابل، در چه مواردی باید مصلحت را اولویت داد، وابسته به اصل حکمت است. در واقع تشخیص و تمیز مرز باریک و حساس میان عزت و نرمش قهرمانانه، موضوعی است که امکان دارد دولت‌ها در تعیین آن دچار قصور یا اشتباه شوند. در همان دیدار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای همچنین در پردازش معنای سه کلیدواژه «عزت، حکمت و مصلحت» در مقوله سیاست خارجی، گفتند: «عزت»، نفی «دیپلماسی التماسی چه در کلام و چه در محتوا» و پرهیز از چشم دوختن به حرف و تصمیم مقامات کشورهای دیگر است. ایشان تکیه نکردن بر اصول در سیاست خارجی را خلاف عزت و باعث تذبذب دانستند و افزودند: در همه مسائل جهانی در «حرف و اقدام و مواجهه با اقدام دیگران»، عزتمندانه و متکی بر اصول حرکت می‌کنیم. رهبر انقلاب معنای حقیقی «حکمت» را رفتار و گفتار «خردمندانه، اندیشیده شده و محاسبه شده» برشمردند و گفتند: هر حرکتی در سیاست خارجی باید عقلانی و فکر شده باشد و تصمیمات و اقدامات دفعی و بدون حساب در مقاطعی به کشور ضربه زده است. ایشان نداشتن اعتماد بی‌جا به طرف‌های مقابل را روی دیگر مفهوم «حکمت» برشمردند و گفتند: البته نباید هر حرفی را در عالم سیاست دروغ دانست؛ چرا که حرف‌های صادقانه و قابل قبول وجود دارد اما نباید به همه حرف‌ها اعتماد کرد. «مصلحت» به مفهوم داشتن انعطاف در موارد لازم برای دور زدن موانع سخت و صخره‌ای و ادامه دادن مسیر، کلیدواژه مهم دیگری بود که رهبری به تبیین آن پرداختند. ایشان گفتند: حفظ اصول منافاتی با مصلحت به معنای یاد شده ندارد. البته چند سال قبل که مفهوم «نرمش قهرمانانه» مطرح شد، در خارج و برخی در داخل برداشت غلط کردند؛ چرا که مصلحت یعنی یافتن راهی برای گذشتن از کنار موانع دشوار و ادامه دادن راه برای رسیدن به هدف. حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای در ادامه سخنانشان در جمع مسئولان وزارت امور خارجه و سفیران کشورمان، ابتکارات شخصی «خوب، بموقع و فکر شده» به‌خصوص در تعاملات سفیران را مهم و ضروری خواندند.