جایگزین برجام در دستور کار نیست

  قاسم خدامی - نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در پی انتشار برخی گزارش‌ها مبنی بر نزدیک شدن ایران و آمریکا به توافق موقت اعلام کرد: هیچ توافق موقتی به جایگزینی برجام در دستور کار نیست.
نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد روز پنجشنبه به وقت محلی تصریح کرد: « هیچ توافق موقتی به جایگزینی برجام وجود ندارد و در دستور کار نیست.”
تارنمای میدل ایست آی با استناد به دو منبع که نام آنها را افشا نکرده بود، مدعی شده بود که ایران و آمریکا در آستانه توافق موقت برای رفع برخی تحریم‌ها در برابر محدودیت غنی‌سازی اورانیوم در ایران هستند.
پیش از این نیز، کاخ سفید ادعاها و گزارش ها مبنی بر نزدیک شدن آمریکا و ایران به یک توافق موقت که بر اساس آن تهران برنامه هسته ای خود را در ازای لغو تحریم ها محدود می کند، رد کرد.
 یک سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید روز پنحشنبه به وقت محلی  در واکنش به  مقاله ای در تارنمای میدل ایست آی به رسانه ها گفت: این گزارش نادرست و گمراه کننده است. هر گزارش در خصوص  توافق موقت با ایران نادرست است.
ایران پس از امضای برجام در سال ۱۳۹۴ با هدف لغو تحریم های ظالمانه، به عنوان کشوری مسئولیت پذیر، تعهدات خود را بدون عیب و نقص اجرا کرد و این مساله در ۱۶ گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد تائید قرار گرفت. اما پس از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۱۷ (دی ماه ۱۳۹۵) و پس از چند اقدام مقدماتی، نهایتاً با اتخاذ مواضع مغایر با مفاد برجام، با خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از آن در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ می ۲۰۱۸)، در دو مرحله تحریم‌های ثانویه آن علیه ایران بازگردانده شد.
اجرای نامتوازنِ این توافق از یک طرف و فشارهای ناشی از اعمال و تشدید تحریم‌های یکجانبه آمریکا از طرف دیگر، باعث شد تا یکسال پس از خروج آمریکا از برجام، نهایتاً در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ (۸ می ۲۰۱۹) شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تصمیماتی در راستای متوقف کردن گام به گام اجرای اقدامات داوطلبانه تعهدات هسته‌ای با اعطای فرصت‌های ۶۰ روزه به دیپلماسی، اتخاذ کند.
ایران تا یک سال پس از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش ذیل این توافق عمل کرد تا به کشورهای اروپایی که وعده می‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران می‌کنند، فرصت دهد تا برای تحقق این وعده تلاش کنند. اما با توجه به اینکه کشورهای اروپایی به وعده‌هایشان عمل نکرده‌اند، در چند گام تعهداتش ذیل برجام را کاهش داد. کاهش تعهدات ایران بر اساس مفاد توافق هسته‌ای برجام صورت گرفت.
دولت دموکرات جو بایدن پس از روی کار آمدن در ژانویه ۲۰۲۱، اقدام یکجانبه دولت سابق این کشور را برای خروج از توافق ایران و گروه ۱+۵ محکوم کرد اما همچنان سیاست های فشار حداکثری دولت دونالد ترامپ را در پیش گرفته و به بهانه حقوق بشری در حمایت از ناآرامی ها در ایران و نیز قدرت پهپادی ایران و ادعای بکارگیری این پهپادها از سوی روسیه در جنگ علیه اوکراین تحریم هایی را وضع کرده است.
دولت بایدن که همواره شعار رویکرد دیپلماسی را سر داده است، همگام با متحدان غربی خود از هیچ اقدامی فروگذار نکرده اما مدعی است در پی تغییر رژیم در ایران نیست. آمریکا این روزها همچنین در پی تعمیق روابط تهران - مسکو، ایران را به ارسال سلاح به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین متهم می کند که مقامات جمهوری اسلامی ایران بشدت این ادعا را رد کرده‌اند.
جمهوری اسلامی ایران تاکید دارد که اگر طرف آمریکایی واقع‌بینانه عمل کند، امکان دستیابی به توافق وجود دارد. توافق مد نظر ایران، سندی است که تحریم‌ها به صورت حداکثری رفع و منطقه‌ هم از اجرای آن بهره‌مند شود.
فایننشال‌تایمز: غرب درصدد احیای تعاملات دیپلماتیک درباره برنامه هسته‌ای ایران است
نشریه انگلیسی فایننشال‌تایمز در گزارشی نوشت که قدرت‌های اروپایی و آمریکا، رایزنی‌ها درباره چگونگی تعامل با ایران بر سر برنامه هسته‌ای این کشور را از سرگرفته‌اند. این نشریه انگلیسی با اشاره به توقف مذاکرات وین و مقصر جلوه‌دادن ایران در مسیر گفت وگوها نوشت که طی ماه‌های اخیر تماس‌هایی با مقامات ایرانی برای از سرگیری توافق سال ۹۴ جریان داشته است. این نشریه انگلیسی به ملاقات نمایندگان تروئیکای اروپایی و علی باقری کنی مذاکره کننده هسته‌ای ایران در اسلو اشاره کرد و یادآور شد که جو بایدن رئیس جمهور آمریکا متعهد شد که به توافق با ایران بازگردد و تحریم‌ها را کاهش دهد. اما به تازگی مقامات آمریکایی گفته‌اند که بازگشت به این توافق در دستور کار نیست و هرگونه توافق با ایران محدودتر خواهد بود. این نشریه انگلیسی ادعا کرد: دیپلمات‌ها و تحلیلگران می‌گویند گزینه‌های بالقوه شامل نوعی توافق موقت یا اقدام تنش‌زدایی از سوی هر دو طرف است که بر اساس آن ایران سطح غنی‌سازی خود را در ازای برخی کاهش تحریم‌ها، کاهش می‌دهد.
فایننشال تایمز به نقل از یک دیپلمات غربی نوشت: «این درک وجود دارد که ما به یک برنامه دیپلماتیک فعال برای مقابله با فعالیت‌های هسته‌ای ایران نیاز داریم. چیزی که من را نگران می‌کند این است که ایران ممکن است راه خود را به سمت جنگ با اسرائیل ادامه دهد.» دیپلمات دیگری نیز گفته است: «بعید به نظر می‌رسد توافق هسته‌ای وجود داشته باشد، اما ممکن است نوعی توافق موقتی صورت گیرد.»
این نشریه انگلیسی در ادامه بدون اشاره به تداوم بی‌اعتنایی کاخ سفید به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره برجام، افزود: یک مقام آمریکایی گفت که واشنگتن «همیشه معتقد بود دیپلماسی بهترین راه برای اطمینان از عدم دست‌یابی ایران به سلاح هسته‌ای است اما اکنون چیزی برای اعلام نداریم و هیچ گزینه‌ای را از روی میز حذف نکرده‌ایم.”
در همین حال علی واعظ کارشناس مسائل ایران در گروه بحران، به فایننشال تایمز گفت: «تروئیکا بیشتر به واشنگتن نگاه می‌کند تا ببیند آیا دولت بایدن تصمیمی می‌گیرد یا خیر. آنها ناامید شده‌اند زیرا ایالات متحده فقط می‌خواهد تا پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور در سال ۲۰۲۴ روی این موضوع سرپوش بگذارد. نگرانی اصلی در اینجا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا است.»
کاخ سفید گزارش‌ها در خصوص نزدیک شدن به توافق موقت با ایران را رد کرد
کاخ سفید نیز روز پنجشنبه ادعاها و گزارش ها مبنی بر نزدیک شدن آمریکا و ایران به یک توافق موقت که بر اساس آن تهران برنامه هسته ای خود را در ازای لغو تحریم ها محدود می کند، رد کرد.
 یک سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید روز پنحشنبه به وقت محلی  در واکنش به  مقاله ای در تارنمای میدل ایست آی به رسانه ها گفت: این گزارش نادرست و گمراه کننده است. هر گزارش در خصوص  توافق موقت با ایران نادرست است.
میدل ایست با استناد به دو منبع که نام آنها را افشا نکرده بود، مدعی شده بود که ایران و آمریکا در آستانه توافق موقت برای رفع برخی تحریم‌ها در برابر محدودیت غنی‌سازی اورانیوم در ایران هستند.
ودانت پاتل معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا نیز  روز چهارشنبه به وقت محلی در واشنگتن در پاسخ به سوالی درباره گزارش روزنامه اسرائیلی هاآرتص مبنی بر نزدیک بودن یک توافق هسته‌ای بین ایران و آمریکا از اظهار نظر صریح خودداری کرد و گفت: به شایعات و مکالمات دیپلماتیک افشا شده که می‌توانند اشتباه و گمراه‌کننده باشند، پاسخ نمی‌دهم.
این مقام وزارت خارجه آمریکا افزود: من، وزیر خارجه و رئیس جمهور آمریکا به صراحت اعلام کرده ایم که واشنگتن متعهد به جلوگیری همیشگی از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است و ما همچنان معتقدیم دیپلماسی بهترین راه برای دستیابی به این هدف به صورت قابل تایید و دائمی است. ما همچنین اعلام کرده ایم که هیچ گزینه ای را از روی میز حذف نکرده ایم.
آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا روز پنجشنبه در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با فیصل بن فرحان آل سعود وزیر امور خارجه عربستان با تکرار ادعای ضد ایرانی خود گفت که آمریکا راه حل دیپلماتیک را مطمئن ترین راه برای مقابله با «نفوذ بی ثبات کننده ایران» می داند.
بلینکن تصریح کرد: «آمریکا همچنان بر این باور است که دیپلماسی، به همراه فشار اقتصادی، بازدارندگی و همکاری قوی دفاعی، بهترین راه برای مهار این اقدامات خطرناک (ایران)است. ما از تلاش های عربستان سعودی برای تنش زدایی و ثبات در روابط (با ایران) حمایت می کنیم.”
وزیر خارجه آمریکا روز دوشنبه به وقت محلی نیز در لابی صهیونیستی آیپک گفت: نمی توانیم به ایران اجازه دهیم به سلاح هسته ای دست یابد. جو بایدن رئیس جمهور آمریکا اجازه این کار را نخواهد داد. بلینکن در در نشست کمیته روابط عمومی آمریکا و اسرائیل نیز تصریح کرد: ما همچنان معتقدیم دیپلماسی بهترین راه جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای به صورت قابل تایید موثر و بادوام است اما به موازات آن، فشار اقتصادی و بازدارندگی، دیپلماسی ما را تقویت می کند.
وزیر امور خارجه آمریکا در تداوم سیاست های شکست خورده فشار حداکثری واشنگتن مدعی شد: اگر ایران مسیر دیپلماسی را رد کند، همانطور که رئیس جمهور تصریح کرده است، همه گزینه ها روی میز خواهند بود تا اطمینان حاصل شود که ایران به سلاح هسته ای دست پیدا نمی کند. چندی پیش تارنمای آکسیوس گزارش داد «برت مک‌گورک» مشاور ارشد جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا در امور خاورمیانه هشتم ماه می (۱۸ اردیبهشت) پس از سفری که به همراه جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفیید به عربستان و سرزمین‌های اشغالی داشت،سفر بی‌سر و صدایی به عمان داشت تا درباره تماس احتمالی دیپلماتیک با ایران درباره برنامه هسته‌ای، با مقام‌های عمانی رایزنی کند.
به نوشته این رسانه آمریکایی، مقام‌های آگاه گفتند که محور اصلی این سفر رایزنی درباره تلاش تازه دیپلمات در خصوص برنامه هسته‌ای ایران با میانجیگری عمان بود.یک مقام ارشد صهیونیستی مدعی شد: عمانی‌ها در حال برگزاری گفت‌وگوهای واسطه‌ای میان آمریکا و ایران هستند.
«توافق موقت» به چه معناست؟
یک کارشناس مسایل بین‌الملل گفت: توافق موقت به معنای بازگشت به برجام نیست بلکه حرکتی رو به جلو برای یک توافق وسیع‌تر با ایران است.
رحمان قهرمان پور با اشاره به همکاری‌های فنی و نظارتی ایران با آژانس در حالی که برخی کارشناسان معتقدند این همکاری‌ها بدون توافق سیاسی بر سر برجام نمی‌تواند دوام یابد گفت: هر دو طرف ایران و آژانس یک حرکت تاکتیکی انجام دادند؛ ایران نمی‌خواهد پرونده‌اش به شورای امنیت برود و مکانیسم ماشه فعال شود چراکه گزارش آژانس در فعال شدن مکانیسم ماشه بسیار مهم است و تلاش دارد شرایط از کنترل خارج نشود. در مقابل غرب دنبال این است که ارزیابی خود را ولو غیرکامل درباره ابعاد فنی برنامه هسته‌ای ایران ارتقا دهد تا ببیند آیا شرایط فنی برای توافق جدید آماده هست یا نه؟ این هدف مشترک، دو طرف را به سمت همکاری محدود سوق داده است.
وی ادامه داد: فعلا دو طرف در این فصل مشترک کار می‌کنند، از این فاز که عبور کنیم باید دید همکاری‌ها چه نتیجه ای در بر خواهد داشت که به سمت توافق جدید یا توافق موقت طرفین را سوق می دهد یا نه! غرب از برجام عبور کرده و این را امروز با قاطعیت بیشتر می‌توان گفت. امروز درباره توافق موقت بحث می‌کنند که به توافقی بلندمدت و البته محدودکننده‌تر منجر شود. از نظر غربی‌ها برجام مبنای فنی‌ای که داشت را از دست داده است اما ساز و کار و مبنای حقوقی ـ سیاسی آن ممکن است مورد توجه و استفاده قرار گیرد.
این کارشناس مسایل بین‌الملل تصریح کرد: به نظرم ایران به همکاری با آژانس ادامه می‌دهد، چون مکانیسم ماشه جدی است. تا جایی که این مکانیسم فعال نشود این همکاری ادامه می یابد، اما از آن به بعد ایران نیز ارزیابی می‌کند که غرب دنبال یک توافق قوی است یا نه و غرب هم ارزیابی می کند که مذاکره و توافق در شرایطی که برنامه هسته‌ای ایران در این مرحله از پیشرفت است امکان پذیر است یا نه. البته معتقدم این برآورد و ارزیابی دو طرفه برای سه، چهار ماه ادامه دارد و این لحن مثبت هم تا همین زمان ادامه خواهد داشت، بعد از آن دو طرف تصمیمات جدی‌ خواهد گرفت. قهرمان‌پور با اشاره به میزان ذخایر اورانیوم غنی شده ایران که در حال افزایش است گفت: یک عده معتقدند ایران هنوز به مرحله بازگشت ناپذیری هسته‌ای نرسیده است و جیک سالیوان و رابرت مالی طرفدار این دیدگاه هستند که می شود حتی در شرایط فعلی به توافقی با ایران رسید البته به شرطی که ایران محدودیت‌های بیشتری را بپذیرد. اما مخالفان برجام در آمریکا می‌گویند امکان توافق به شکل قبلی وجود ندارد و توافق جامع باید محدودیت‌هایش به مراتب بیشتر باشد؛ آنها توافق را رد نمی‌کنند اما معتقدند باید محدودیت بیشتری برای ایران ایجاد شود.
وی درباره افزایش نظارت‌ها از سوی آژانس بر برنامه هسته‌ای ایران گفت: بخشی از نظارت‌ها فراپادمانی است مثلا دستگاه نظارت بر غنی‌سازی در فردو و پایلوت غنی سازی در نطنز از این جمله است. این دستگاه صرفا یک دوربین نیست بلکه در لحظه درصد غنی‌سازی، فشار و دما را می‌سنجد و این طبیعتا همکاری فراپادمانی است و به خاطر همین همکاری‌هاست که آژانس از میزان افزایش نظارت‌ها استقبال کرده است. به نوعی ایران در زمینه برجام هم همکاری می کند. البته ایران مجوز نظارت آن لاین به آژانس نداده و فیلم دوربین‌ها را در اختیار آژانس قرار نمی‌دهد. به هر حال ایران هم استراتژی خودش را دارد و این‌طور نیست که به هر آن‌چیزی که آژانس می‌گوید تن دهد. این کارشناس مسایل بین‌الملل تصریح کرد: اینکه بگوییم این همکاری‌ها به احیای برجام منجر می‌شود، این طور فکر نمی‌کنم. در بهترین حالت این همکاری‌ها و روند به توافق موقت منجر شود.
قهرمان‌پور در پاسخ به اینکه توافق موقت آن‌گونه که آمریکا و غرب از آن نام می‌برند به چه مفهوم است؟ اظهار کرد: توافق موقت یعنی از نظر زمانی باید محدود باشد، مثلا حداکثر شش تا هشت ماه. دوم اینکه مقدمه توافق جامع‌تر و محدودکننده‌تری شود که‌ آمریکایی‌ها دنبالش هستند. سوم اینکه در ازای اقدامات محدودکننده به همان اندازه آمریکایی‌ها تحریم را برمی‌دارند. این کارشناس مسایل بین‌الملل تاکید کرد: توافق موقت به معنای بازگشت به برجام نیست، بلکه حرکتی رو به جلو برای یک توافق وسیع‌تر با ایران است.