امنیت شهری

 مسعود لاهیجی- در لغت­نامه دهخدا، امنیت، “بی خوفی و امن، ایمن شدن، در امان بودن” معنی شده است. فرهنگ معین نیز امنیت را این چنین تعریف می­نماید: “ایمن شدن، در امان بودن، نداشتن بیم و بی بیمی”.
امنیت پیش زمینه یک اجتماع سالم و بسترساز توسعه جوامع انسانی است. سعادت یک اجتماع در گرو حفظ و بقاء امنیت و احساس ناشی از آن است. در این میان, ضرورت پرداختن به موضوع امنیت شهری از آنجایی مهم می شود که وابستگی متقابل میان امنیت و توسعه اجتناب ناپذیر است. امنیت زمینه ساز و بستر توسعه اقتصادی, اجتماعی و زیست محیطی است.
رضایت خاطر فرد معمولا با احساس آرامش در ارتباط است، آرامش یک حس درونی و ذهنی است که با فضاهای شهری رابطه تنگاتنگی دارد و امنیت یکی از شاخصه‌های مهم و تعیین کننده در میزان رضایتمندی شهروندان است.
فردی که در یک فضای شهری زندگی می‌کند یا اوقات فراغت خود در آنجا می‌گذراند به دنبال آرامش خاطر است چنانچه این آرامش و امنیت در فضای مذکور تامین شود میزان رضایتمندی و ماندگاری در فضاهای شهری بالا می‌رود، اما در صورتی که شهروندان حس خوبی نسبت به محل زندگی یا گذران اوقات فراغت خود نداشته باشند سعی می‌کنند مکان مورد نظر را ترک کنند
فقدان حس امنیت در فضاهای شهری و نبود توجه کافی مدیران شهر به این فضاها زمینه را برای ایجاد ناهنجاری‌های اجتماعی فراهم می‌کند و زیست پذیری شهرها را تحت تاثر قرار می‌دهد البته مبحث امنیت ابعاد متفاوتی را شامل می‌شود که شامل ابعاد اجتماعی، کالبدی و مدیریتی است.
مفهوم فضای شهری امن در مقابل مفهوم فضای شهری ناامن قرار دارد. پدیده ناامنی دارای دو جنبه عینی و ذهنی است و کلیه عرصه­های زندگی را در برمی­گیرد. مقوله ناامنی از جنبه عینی، کلیه مظاهر ناامنی از جمله سرقت، قتل، خشونت و … را شامل می­شود و مقوله ناامنی از جنبه ذهنی، شامل داوری در خصوص امنیت منطقه و فضا است. ناامنی پدیده­ای همانند فقر است و می­توان گفت که فقر مقدمه دیگر پدیده­های آسیب شناختی از جمله ناامنی، خشونت شهری و غیره است.
از لحاظ کمی و آماری ناامنی را می­توان با تعداد پرخاشگری­ها، تعداد مکان­های وقوع جرم، ماهیت، جنسیت و سن افراد قربانی محاسبه نمود. این جنبه­ها، از لحاظ تعریفی و طبقه بندی نیازمند مطالعات خاص آماری هستند. بخش دیگر ناامنی شهری، رهیافت ذهنی پدیده­ها به معنی احساس ناامنی است. اهمیت ناامنی معمولاً در بعد نمادی و فرهنگی آن با آثار مختلف از جمله اضطراب و غیره همراه می­باشد. این بعد نمادی و فرهنگی معمولاً در دوران بحران خصوصاً در عصر فراصنعتی بیشتر محسوس است؛ در این شرایط بعضی مکان­ها توسعه یافته­تر از دیگر جاها می­باشد و تقریباً سمبل­های ناامنی را در متروها، پارک­های شهری، مجتمع­های بزرگ، محله­ها و … به وجود می­آورد. مفهوم ناامنی، علی رغم کنترل­های بیش از حد پلیس، هنوز یکی از ویژگی­های اجتماعی خطرناک به شمار می­رود .
همچنین مهاجرپذیری زیاد یک شهر، طبق نظریه­های موجود می­تواند انسجام اجتماعی آن جامعه شهری را تضعیف کند و در اثر آن زمینه­های بروز رفتارهای آنومیک در همه نقاط شهر از جمله فضاهای شهری رو به افزایش نهد.
بنابراین مفهوم یک فضای شهری امن به صورت جامع شامل همه عوامل موثر در سطوح سه گانه مذکور می­شود. به عبارت دیگر یک فضای امن شهری در صورتی معنا می­یابد که در همه سطوج عوامل بازدارنده نقش خود را به صورت مطلوب ایفا نمایند و سطوح بالاتر به عنوان چتر حمایتی مانع ریزش، انتشار و ایجاد ناهنجاری به سطوح پایین­تر گردند.
درصورت وقوع حقیقی جرایم و خشونت درهر فضا و منطقه­ای، اگر مردم احساس ناامنی کنند و توانایی داشته باشند، آن فضا و منطقه را ترک خواهند نمود. اگر خیابانی در شهر فضای ناامنی به وجود آورد و مردم در آن احساس ناامنی کنند، کمتر از آن استفاده خواهند کرد، حتی در این صورت خیابان مذکور ناامن­تر خواهد شد.
با این اوصاف، یک فضای شهری امن تحت تأثیر عوامل مختلف و در سطوح متعددی تولید می­شود. فضای شهری امن قدر مسلم فضایی است که هم از نظر عینی و هم از نظر ذهنی امنیت و آسایش خاطر برای حاضرین، عابرین و ناظرین به وجود آورد.