جولان خشکسالی درپاییز پایتخت

  مانترا سیدی-تهران كه در شب‌هنگام 9.4 ميليون نفر جمعيت دارد، طي روز ميزبان حدود 4.5 ميليون نفر جمعيت اضافه نيز مي‌شود. تهران و شهر‌هاي پيرامون آن همچنان ميزبان مهاجران بيشتري است كه برآورد مي‌شود سالانه حدود 150 تا 200 هزار نفر طي 5‌ساله اخير به جمعيت استان تهران افزوده شده است. با توجه به آمار بارندگي، استان تهران بعد از استان سيستان‌وبلوچستان بدترين وضع را در ايران از نظر خشكسالي دارد. خشكسالي به عنوان عدم تعادل غيرعادي و موقت در منابع آبي تعريف مي‌شود و نشان از بارندگي دائما كمتر از حد متوسط و با فراواني، مدت و شدت نامشخص دارد كه پيش‌بيني وقوع آن را دشوار يا غيرممكن مي‌كند. اين امر باعث كاهش منابع آب موجود و ظرفيت نگهداري بوم سامانه‌ها مي‌شود. ماهيت خطرناك و فاجعه‌بار خشكسالي، توسعه ابزارهاي متنوعي را براي پيش‌بيني آن، بر پايه احتمالات مختلف، ضروري مي‌سازد. سامانه‌هاي هشدار اوليه براي آمادگي به موقع و كاهش خسارات از مهم‌ترين شيوه‌هاي كاهش ريسك خشكسالي است. بر پايه گزارش هواشناسان، سال آبي 1400-1401 از سال آبي ماقبل خشك‌تر و كم‌باران‌تر پيش‌بيني مي‌شود. خشكسالي به آرامي شروع مي‌شود و در زمان وقوع آن احساس مي‌شود.
براي دوره‌هاي طولاني باقي مي‌ماند، معمولا مناطق وسيعي را تحت‌تاثير قرار مي‌دهد و تاثير آن فراگير است. اقدامات به موقع براي كاهش اثرهاي خشكسالي با توجه به وقوع تغييرات اقليمي ضروري است. افزايش فراواني و شدت رويدادهاي شديد اقليمي در طول تغييرات اقليمي قابل انتظار است. افزايش گازهاي گلخانه‌اي و گرمايش زمين به صورت افزايش شدت و فراواني رويدادهاي شديد آب و هوايي مانند بارش شديد، خشكسالي و سيل شديد رخ مي‌دهد. تلاش براي پيش‌بيني رويدادهاي شديد از جمله خشكسالي و سيل در هر منطقه ضروري به نظر مي‌رسد. در قرن گذشته، تعدادي از شاخص براي تعيين كميت، نظارت، و تجزيه و تحليل خشكسالي ارايه شده است. اكثر مطالعات از شاخص شدت خشكسالي پالمر و شاخص بارش استانداردشده (SPI)، اولي براساس معادله تعادل آب و خاك و دومي بر اساس احتمال بارش، استفاده مي‌كنند. براساس گزارش سازمان هواشناسي كشور، ميانگين دماي كشور از 1340 تاكنون 2 درجه سانتيگراد افزايش يافته است، ميزان بارندگي در 20 سال گذشته 20 درصد كاهش يافته است و سال آبي 1400-1399 خشك‌ترين سال آبي در 53 سال گذشته بود. اين روند همچنان ادامه خواهد داشت و سي سال آينده موج گرما، خشكسالي و سيل شديدتر خواهد بود. برنامه‌اي جامع و درازمدت براي كاهش ريسك خشكسالي ضروري است.
تداوم خشکسالی تا نیمه پاییز در تهران
سرپرست اداره کل هواشناسی استان تهران ضمن بیان اینکه متوسط دمای هوا طی سه ماه آینده ۰.۵ تا ۱ درجه سانتیگراد بیشتر از حد نرمال برآورد شده است، گفت: کم‌بارشی و خشکسالی تا نیمه اول پاییز ادامه خواهد داشت.
مازیار غلامی ، درباره پیش‌بینی بارندگی و دما در فصل پاییز اظهار کرد :جدیدترین خروجی‌های مدل‌های پیش‌بینی فصلی بیانگر آن است که متوسط بارش سه ماه آینده استان تهران کمتر از نرمال و در خوشبینانه‌ترین حالت در حد نرمال باشد این در حالیست که متوسط دما طی سه ماه آینده حدود ۰.۵ تا ۱ درجه سلسیوس بیشتر از نرمال برآورد شده است.
وی افزود: بر این اساس تا نیمه اول پاییز به نظر می‌رسد که کم‌بارشی و خشکسالی ادامه داشته باشد و صرفه‌جویی مصرف آب در همه بخش‌ها اعم از کشاورزی، صنایع و حتی مصارف خانگی و مدیریت منابع و مصارف آب ضروری است.
سرپرست اداره کل هواشناسی استان تهران درباره تحلیل نوسان دمای هوا استان تهران در شهریور ماه ۱۴۰۱ اظهار کرد: میانگین ماهانه دما در این ماه ۲۳.۶ درجه سلسیوس بوده که در مقایسه با بلندمدت۰.۳
درجه سلسیوس کاهش یافته این در حالیست که متوسط حداقل دما در این ماه نسبت به بلند مدت ۰.۸ درجه سلسیوس کاهش و متوسط بیشینه دما۰.۲ درجه سلسیوس افزایش داشته است. به‌عبارت دیگر دمای هوا در شهریورماه بطور نسبی کمتر از معمول بوده است.
وی ادامه داد: متوسط دمای هوا استان تهران از ابتدای سال زراعی (مهر ۱۴۰۰) تا پایان شهریور ماه ۱۵.۵ درجه سلسیوس بوده که در مقایسه با بلندمدت، ۰.۸ درجه سلسیوس بیشتر بوده است.
سرپرست اداره کل هواشناسی استان تهران درباره مقدار بارش( پهنه‌ای) در شهریورماه گفت: بررسی آماری مقادیر بارش ثبت شده در ایستگاه‌های هواشناسی استان، بیانگر آن است که مقدار بارش (پهنه‌ای) شهریور در سطح استان، ۰.۷ میلی متر بوده است که در مقایسه با بلند مدت ۹۰ درصد کاهش داشته است.
غلامی در پایان تصریح کرد: مقدار بارش استان تهران از ابتدای سال زراعی(مهر۱۴۰۰)، ۱۹۱.۳ میلی متر بوده که در مقایسه با بلند مدت ۳۵ درصد کاهش یافته است.
پشت پرده شوک‌های خشکسالی به تهران
آنگونه که مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران در نخستین روز تابستان در شورای شهر پایتخت اعلام کرد، شهر تهران امسال جزو ۵ تا ۶ استان پرتنش آبی کشور است. به گفته او، یک میلیارد مترمکعب مخازن سدهای تهران است، اما ۸۵۰ میلیون مترمکعب سالانه مصرف داریم، یعنی ۸۰ درصد مخازن تهران مصرف می‌شود. در این شرایط، اگر حتی یک‌سال شبانه‌روز بارندگی داشته باشد، باز هم نمی‌توانیم آن را ذخیره کنیم چراکه مخزن نداریم. بنابراین به یک خشکسالی که می‌خوریم دچار مشکل می‌شویم. همچنین باید برای جمعیت استان تهران فکر اساسی شود و امکان بارگذاری جمعیت جدید را ندارد.
محمدرضا بختیاری مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران با حضور در جلسه شصت و چهارم شورای شهر با اشاره به وضعیت بارندگی در تهران و منابع آبی شهر تهران گفت: شهر تهران توسط ۵ سد شامل سدهای طالقان و امیر کبیر در غرب و سدهای لار، لتیان و ماملو در شرق تهران تامین آب می‌شود. یک میلیارد مترمکعب مجموع مخازن این سدها است و ۵۰ درصد از غرب تهران و ۵۰ درصد از شرق تهران تامین می‌شود.
وی ادامه داد: آب در شهر تهران حدود ۷۰ درصد در سال‌های نرمال از آب‌های سطحی و ۳۰ درصد از آب‌های زیرزمینی تامین می‌شود، همچنین حدود ۶۰۰ حلقه چاه داریم. ۷ تصفیه خانه در شهر تهران قرار دارد و عمل تصفیه آب را انجام می‌دهند. یک میلیارد و ۱۴۰ میلیون مترمکعب مصرف آب شرب تهران است و ۹ میلیون و ۴۵۵ هزار نفر جمعیت تحت پوشش آب شرب تهران است البته جمعیت تهران بیش از این میزان است.
دومین سال خشکسالی متوالی
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران تصریح کرد: امسال در تهران دومین سال خشک متوالی را پشت سر می‌گذاریم. وضعیت بارندگی استان تهران مناسب نیست و تا جایی که ملاحظه می‌کنید ۱۹۹ میلی متر بارندگی داشتیم، در حالی که در سال گذشته ۲۵۹ میلی متر میزان بارندگی بوده است. استان تهران امسال جزو ۵ تا ۶ استانی است که به‌شدت در تنش آبی قرار دارد. بختیاری درباره وضعیت مخازن سدها گفت: در سال قبل با اینکه سال خشکی داشتیم ۸۱۷ میلیون حجم مخازن بود و امسال حجم مخازن ۶۱۵ میلیون است که نسبت به سال گذشته ۲۰۰ میلیون لیتر کاهش مخازن سدهای تهران است و وضعیت تهران را با مشکل مواجه کرده و چاه‌های ما با تمام ظرفیت در مدار است و به دلیل اینکه مجبوریم حجم مخازن استراتژیک را برای پایان شهریور ماه نگه داریم درصد استفاده از چاه‌ها را افزایش داده‌ایم. وی با بیان اینکه شهر تهران ۱۷ درصد آب کل کشور را مصرف می‌کند، تصریح کرد: یک میلیارد و ۱۴۰ میلیون مترمکعب مصرف آب تهران است که در روزهای پیک ۵۹ متر مکعب بر ثانیه یعنی دبی پایه رودخانه کارون مصرف آب استان تهران است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران تصریح کرد: در سال‌های اخیر دو تصفیه خانه وارد مدار شده است که در صورت‌عدم ورود تصفیه خانه شماره شش به شبکه آب قطعا سال گذشته با مشکل بی‌آبی مواجه می‌شدیم و سال گذشته در اوج مصرف شهر تهران آب کیفیت وارد مدار شد و باعث شد فشار به منابع زیرزمینی کمتر شود. تلاش می‌کنیم امسال ظرفیت مخازن را با افزایش مخازن به صددرصد برسانیم. امیدواریم امسال نیز ۱۲۰ مخزن وارد مدار بهره‌بردرای می‌شود و عقب‌ماندگی سال قبل را نیز جبران می‌کنیم.
 تفاوت در آب شمال و جنوب تهران؟
بختیاری درباره کیفیت آب تهران در شمال و جنوب شهر تهران گفت: در تهران همیشه این بحث است که مناطق بالای شهر تهران از آب سد استفاده می‌کنند و مناطق جنوبی از آب زیرزمینی و با کیفیت کمتر استفاده می‌کنند با تصویب منابعی که از سوی شورا در اختیار قرار گرفت و سد ماملو و تصفیه خانه هفتم وارد مدار شد باعث شد کیفیت آب 2.5 میلیون نفر از مناطق جنوب شرق و جنوب تهران بهبود پیدا کند و بسیاری از چاه‌هایی که کیفیت خوبی نداشتند از مدار خارج شود و این بخشی از عدالت اجتماعی بود که اجرا شد و این نگرانی مردم تهران در خصوص مصرف آب برطرف شد.
وی همچنین درباره اقدامات انجام شده در سطح شهر تهران گفت: رینگ تهران اگر اجرا شود تهران در عیار یک شهر پیشرفته در زمینه منابع آبی قرار خواهد گرفت. تهران تصفیه‌های خانه‌های متعدد دارد که بهم ارتباط نداشتند و اگر ارتباطی هم بود به صورت موضعی بود با اتصال این رینگ آرزوی دیرینه محقق می‌شود و تمامی تصفیه خانه‌های ما و سدها بهم متصل می‌شوند. در سطح جهان نیز فقط ۴ تا ۵ شهر در دنیا اینگونه هستند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران تصریح کرد: ۶۵ درصد این رینگ اجرا شده است و طی 3 تا ۴ سال این رینگ کامل شود. با این اتفاق مردم در جنوب تهران همان آبی را مصرف می‌کنند که شهروندان در مناطق شمالی شهر تهران استفاده می‌کنند و این کار بزرگی است که در بحث عدالت اجتماعی در نظر گرفته شده است.
بختیاری با اشاره به مخازن اضطراری شهر تهران گفت: ۳۷۴ مخزن اضطراری را در شهر تهران باید اجرا کنیم تا در صورت وقوع زلزله در تهران این مخازن وارد مدار بهره‌برداری شده و به مدت ۳ تا ۹ روز آب استفاده کنیم این نقاط عمدتا در جنوب و مرکز تهران هستند و قرار است تا دو سال آینده این ۳۷۴ مخزن را در مناطق تهران برای جمعیت ۹ میلیون نفر برای مدت سه تا ۱۰ روز در نظر بگیریم.
وی ادامه داد: تاکنون ۲۶ مخزن جای‌گذاری شده است و تا پایان سال ۱۲۰ مخزن جای‌گذاری می‌شود و اگر مناقصه ۱۰۰ مخزن مناقصه در نیمه دوم امسال برگزار شود عقب‌ماندگی ما در مخازن اضطراری برطرف می‌شود. این مخازن صد متر مکعبی هستند، در مسیرخط شبکه تهران و به محض وقوع زلزله با قدرت بیش از ۶ ریشتر شبکه تهران را وارد مدار می‌کنیم. با وجود زلزله بسیاری از مخازن از مدار خارج می‌شود و این کار می‌تواند آب سه تا ۱۰ روز مردم را تامین کند این کار فقط در توکیو انجام شده است.
 کمبود مخزن آب در تهران
وی درباره چشم‌انداز آب تهران گفت: این نکته بسیار مهم است یک میلیارد مترمکعب مخازن سدهای تهران است و ۸۵۰ میلیون مترمکعب سالانه مصرف داریم یعنی ۸۰ درصد مخازن تهران مصرف می‌شود یعنی اگر یکسال شبانه‌روز بارندگی داشته باشد ما نمی‌توانیم آن را ذخیره کنیم چراکه مخزن نداریم بنابراین به یک خشکسالی که می‌خوریم دچار مشکل می‌شویم. همچنین باید برای جمعیت استان تهران فکر اساسی شود و امکان بارگذاری جمعیت جدید را ندارد و باید در چنین صورتی برای بارگذاری آب تصمیم‌گیری شود.
بختیاری همچنین درباره هدر رفت آب تهران گفت: در حال حاضر آب بحساب نیامده در تهران ۲۴ درصد است و میزان آب هدررفت ۱۱ درصد است. در ۱۰ تا ۱۲ سال اخیر توانسته‌ایم ۷ درصد هدر رفت آب تهران را کاهش دهیم.
وی درباره کیفیت آب تهران گفت: در هیچ کجای شهر تهران آب معدنی مصرف نمی‌کنیم کیفیت آب تهران هیچ مشکلی ندارد هر کسی در هر کجا ادعا دارد تهران به لحاظ کیفیت آب مشکل دارد بیاید اعلام کند. آب تهران بهترین آب است و هیچ گونه آلودگی ندارد. ممکن است میزان کیفیت سدها متفاوت باشد اما آب آلوده در تهران نداریم و تمامی آب چاه‌ها در مخازن تصفیه می‌شود کیفیت آب تهران از بهترین آب‌های دنیا است.
 افت نیترات در آب تهران
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران درباره بحث نیترات گفت: 10 سال پیش میزان نیترات ۱۳۰ بود امروز به ۵۰ رسیده است که مطابق استانداردهای جهانی است و قابل مقایسه با گذشته نیست.
تفکیک آب شرب و غیرشرب  اقتصادی نیست
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر امکان جداسازی آب شرب از آب غیرشرب در استان تهران گفت: جداسازی آب شرب و غیرشرب در تهران نه فنی است و نه اقتصادی. اگر بخواهیم آب شرب تهران را جدا کنیم باید ۵۰ هزار میلیارد تومان در تهران هزینه کنیم. بنابراین توجیه اقتصادی و فنی ندارد. آب خام تهران آب بسیار با کیفیتی است. خاصیت البرز جنوبی خود پالایندگی است چه آب چاه و چه آب سطحی به دلیل این خاصیت کیفیت بالایی دارد.