دفاع از حقوق ملت

 مرتضی باقری- دیروز در تقویم رسمی کشور، روز «تشکل‌ها و مشارکت اجتماعی» نام گرفته است و به نظر می‌رسد هدف از این نام‌گذاری، نزدیک نمودن دولت به سازمان‌های مردم‌نهاد و تأکید بر نقش تشکل‌ها در پیشبرد امور و توسعه کشور است.دیروز مراسم متفاوتی در کشور برگزار شد.تحقق مشارکت اجتماعی به شیوه‌های گوناگون از جمله با حضور و بروز تشکل‌ها می‌تواند روی دهد وسازمان‌های غیردولتی و مردم‌نهاد، موسسات خیریه و نیکوکاری و انواع دیگر تشکل‌ها می‌توانند در بالا بردن و افزایش سلامت و آگاهی همگانی در این زمینه نقشی بی‌مانند ایفا نمایند.
تشکل‌ها با خاستگاه مردمی خود و برآمدن از سطح جامعه، به افزایش سواد و سطح سلامت و مطالبه‌گری مردمی و اجتماعی در همین راستا دامن می‌زنند که بسیار ارزشمند است.مشارکت اجتماعی افراد صورت های متفاوتی در جوامع دارد و بدون شک رشد و تعالی هر نظام اجتماعی در پرتو همبستگی اجتماعی و مشارکت افراد آن جامعه میسر می گردد.جامعه شناسان ایجاد همبستگی و مشارکت اجتماعی عمومی جامعه را ناشی از عواملی چون اعتقادات و احساسات مشترک و تعادل و هماهنگی میان باورها و ارزش ها می دانند و عامل اصلی واگرایی انسانها نسبت به مشارکت اجتماعی شان را ناشی از جدال و ستیز و کمبود امکانات مادی تلقی می کنند.
انسان یک موجود ذاتاً اجتماعی است. این جمله به این معنی است که انسان نیازمند ارتباط با دیگران است و در این ارتباط مفهوم مشارکت نیز شکل می گیرد.حیات اجتماعی انسان نیز به مشارکت اجتماعی او با همنوعانش وابسته است، انسان از همان ابتدای زندگی خود برای تأمین نیازهای خویش به تعاون و همکاری با دیگران نیاز داشته و در طول تاریخ، مشارکت اجتماعی در نظام های سیاسی یکی از مهم ترین مباحث محسوب می شده است.مشارکت اجتماعی فرایندی است که از طریق آن، شخصیت اجتماعی انسانها شکل می گیرد و آنان را برای انجام کارهای مشترک گروهی آماده می سازد.مشارکت امری است که می تواند در ساحت های گوناگون از جمله همکاری سازگاری، پذیرش، همبستگی، همیاری، یکپارچگی و تعامل تحقق یابد.
انسجام و وحدت اعضای جامعه، از جمله مهمترین عواملی هستند که موفقیت آنها را تضمین می کند و جامعه را به سوی رشد و تعالی سوق می دهد.از سوی دیگر تفرقه و پراکندگی موجب زوال و انحطاط است.مشارکت بخش جوهری و اساسی رشد انسان و توسعه اعتماد به خود، ابتکار، سربلندی، فعالیت، مسئولیت‌پذیری و تعاون اجتماعی است.بدون چنین توسعه و تحولی در درون مردم تلاش و اقدام برای امحای فقر و توسعه نیافتگی، اگر غیرممکن نباشد، دست‌کم با مشکلات عدیده ای مواجه خواهد بود» .
مشارکت اجتماعی درکنار حوزه اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و … قرار می گیرد.در تعریف مشارکت اجتماعی گفته شده است: «مشارکت اجتماعی عبارت است از شرکت آگاهانه، ارادی، خودانگیخته و هدفمند گروهها و افراد در فرآیندها و امور اجتماعی جامعه به منظور تسهیم و نقش داشتن در کارها، تسهیل و تسریع امور جامعه و بهره برداری از نتایج آنها و کمک به اهداف توسعه اجتماعی جامعه».
ظرفیت های مردم در همه ابعاد را بشناسیم
دیروز وزیر کشور در نشست گردهمایی روز ملی تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی، گفت: وزارت کشور مسئولیت سیاسی امنیتی اقتصادی عمرانی و اجتماعی را برعهده دارد و از دید من وظیفه اجتماعی  در بلند مدت و از باب پایداری و ماندگاری مهمتر است؛ ممکن است مسائل امنیتی یا بحران ها از نظر زمانی فوریت پیدا کنند‌ اما آنچه که از همه مهتر است مسائل حوزه اجتماعی است.
وزیر کشور گفت: اگر  قدرت اجتماعی را یکی از مولفه‌های قدرت بدانیم مولفه‌های دیگر خود را در این بستر نشان می‌دهند چه در حوزه سیاسی، اقتصادی و یا حتی امنیتی و نظامی.
وحیدی خاطر نشان کرد: در فرمایشات حضرت آقا و در تحلیل های مختلف انقلاب ، جمهوریت یک ذات اصلی اسلام و نظام است و این جزو ذاتیات اسلام‌ محسوب میشود. مسئله مردم و اجتماع برای ما یک امر تشریفاتی و تعارفی نیست.
دولت سیزدهم شعارش دولت مردمی و ایران قوی است که هر دو یک مفهوم را دارد ایران قوی آن زمانی اتفاق می افتد که مردم در صحنه باشند‌.
وزیر کشور گفت: باید سازوکار ها پیدا شود و تحقق پیدا کنند اگر ظرفیت های مردم در همه ابعاد را بشناسیم و سامان بدهیم و توانمند کنیم و از این‌مجموعه ها یک جبهه و جریان واحد درست کنیم‌مطمئن باشید که در کمترین‌زمان‌مشکلات ما حل می‌شود و به رتبه های بلند جهانی‌می رسیم.
وحیدی مطرح کرد: انتظارات تشکل ها از وزارت کشور به جا است.‌روابط بین‌مجموعه ها باید قوی تر مستمر تر و پویا تر باشد.باید میزهایی در سازمان‌اموراجتماعی تعریف شود  که مسئولین این‌میز ها تشکل ها باشند‌.
وزیر کشور گفت: بزرگترین آسیب کشور بحث اعتیاد است، و این‌یک معضل بزرگ است و سازمان هایی وجود دارد که به این کار می‌پردازند.ما دست نیاز به تشکل ها دراز میکنیم این‌کار باید توسط شما جل شود.دولت در جاهایی که نیاز به کمک باشد ورود خواهد کرد اما اصل کار باید توسط مردم و تشکل های مردمی حل شود.
وی گفت: بیش از مشکلات اقتصادی ، کشور درگیر مشکلات فرهنگی اجتماعی است. باید برای این‌موضوع راهکار پیدا شود. با حل مشکلات اجتماعی زمینه رشد اقتصاد فراهم‌می‌شود .یکی از القائات غلط به کشور ما این است که می گویند ایرانی ها بلد نیستند کار تیمی انجام دهند این مورد قبول نیست ، بسیاری کارهای بزرگ در کشور با کمک تیمی انجام شده است.  وحیدی عنوان کرد: دیگر القائات این است که می‌گویند جامعه ما دچار افسردگی است که این حرف غلط و بی ربطی است.
وزیر کشور با اشاره به طرح شکایت یک تشکل از کشور سوئد برای تحریم داروهای بیماران پروانه‌ای گفت: این شکایت بین المللی کار بسیار خوبی است. تشکیلات در سطح بین المللی فعالیت ضعیفی دارند ما در این‌ امر مشوق هستیم و هر نوع حمایتی که لازم باشد را انجام می دهیم. باید تشکل ها در سطح بین المللی حرف بزنند و از حقوق مردم دفاع کنند‌.
وحیدی یادآور شد: تشکلات اجتماعی هم به رفع آسیب های اجتماعی کمک می‌کنند و هم‌ می توانند از حقوق ملت دفاع کنند‌.وزارت کشور محلی است برای دفاع از این تشکل ها و حقوق ملت و منافع ملی .
وی گفت: از تعداد تشکیلاتی که مجوز گرفته اند شاید بیست درصد آنها فعال باشند. طولانی شدن مجوز ها که از گلایه های تشکل ها بود ، سرعت پیدا می‌کند. سامانه ای باید طراحی شود که حرف ها و صحبت های تشکل ها را به موقع داشته باشیم.
وزیر کشور افزود: امیدواریم بتوانیم وظیفه ای که در حوزه مسائل اجتماعی داریم را انجام دهیم و حکمرانی مردمی را به مفهوم‌واقعی محقق کنیم. این‌جلسه باید نقطه تحولی باشد تا این صحبت ها نقش عملیاتی پیدا کند.
دولت در تلاش برای تقویت سطح اعتماد اجتماعی است
در همین راستا رئیس سازمان امور اجتماعی کشور گفت: دولت در تلاش برای تقویت و ارتقاء سطح اعتماد اجتماعی است چرا که بدون آن، سایر نیازها نیز دیده نمی شود و عدالت اجتماعی آسیب می بیند.
محمد عباسی روز شنبه در گردهمایی روز ملی تشکل ها و مشارکت های اجتماعی که در وزارت کشور برگزار شد، افزود: دولت مردمی آیت الله رئیسی از وقتی که به میدان آمد از تشکل های اجتماعی و مشارکت های اجتماعی حمایت می‌کند و رفتارهای خوبی در این زمینه شکل گرفته و همه بخش‌ها در این زمینه تقویت شده اند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر تشکل های مردمی و مشارکت‌های اجتماعی ظرفیت بسیار خوبی است که باید قدردان این ظرفیت بود، تاکید کرد: هم دولت و هم مجلس و هم جامعه درصدد تقویت و حمایت از تشکل های مردمی و مشارکت‌های اجتماعی هستند. عباسی ادامه داد: در حال حاضر ۷۰ تا ۸۰ هزار تشکل مردمی در کشور به ثبت رسیده است و قدم‌های بزرگی هم توسط این تشکل ها برداشته شده که ظرفیت بسیار بزرگی است. وی تاکید کرد: افرادی در جامعه هستند که علاوه بر خود و خانواده به نیازهای جامعه نیز می‌اندیشند این افراد خردمند هستند که باید به آنها احترام گذاشت و برگزاری این همایش و گردهمایی به این منظور شکل گرفته است و من در اینجا اعلام می کنم آیت الله رئیسی رئیس جمهور هم بسیار علاقه‌مند بودند که در این گردهمایی شرکت کنند.
رییس سازمان امور اجتماعی کشور گفت: جریان تعاملی اجتماعی جزو ویژگی تشکل‌های مردمی و مشارکت های اجتماعی است که اتحاد اجتماعی را ایجاد می‌کند و به دنبال آن هم اعتماد اجتماعی ایجاد می شود؛ هرچند برخی از افراد کارهایی را در گذشته انجام داده اند که بی اعتمادی ایجاد شود اما این دولت در تلاش تقویت و ارتقاء سطح اعتماد اجتماعی است چرا که زمانی که اعتماد اجتماعی نباشد سایر نیازها نیز دیده نمی شود و عدالت اجتماعی آسیب می بیند.
آثار مثبت مشارکت اجتماعي
از جمله آثار وبرکات مشارکت اجتماعي اينست که ، مردمان اهل مشارکت با مشارکت خود اين پيام را مي دهند که نسبت به سرنوشت خود بي تفاوت نيستند بلکه حساس اند و مسئوليت خود را درکنش هاي اجتماعي ، اقتصادي و سياسي پذيرفته اند . بدينسان مهمترين اثر و برکت مشارکت ،زنده بودن جامعه و برخورداري از حيات است زيرا نشانه حيات ، آگاهي و جنبش است و مشارکت که تجلي حساسيت جامعه نسبت به سرنوشت خود است ، حاکي از نشان دادن واکنش هاي مناسبت ، نسبت به کنش هاي محيطي است .مشارکت ،هم نشانه زنده بودن و بيداري جامعه است ، هم زنده و بيدار بودن جامعه را تقويت کرده ، استمرار مي بخشد.از يک سو، هر چه سطح مشارکت در جامعه افزايش يابد ، کنش اجتماعي ،سازمان يافته تر مي شود ، از سوي ديگر، هر چه کنش اجتماعي سازمان يافته تر و نظام مندتر باشد ، سطح بالاتري از مشارکت را ايجاد مي کند بنا بر اين ،مشارکت ، يک کنش مثبت ، کارساز و پر برکت اجتماعي است که بر زمينه آگاهي واراده و خواست روئيده و نشانگر حيات يک جامعه است.
ديگر اثر و نتيجه مثبت مشارکت اجتماعي اينست که مشارکت ، باعث مي شود که سامانه فرهنگ آمريت – تابعيت کاهش يافته و شکننده مي شود .هر چه سطح مشارکت در يک جامعه افزايش يابد،فرهنگ آمريت-تابعيت کاهش يافته و شکننده تر مي شود. رويارويي اين دو را مي توان در آنجا ديد که اساسا مهمترين عامل ضد مشارکت در يک جامعه قوي بودن فرهنگ آمريت-تابعييت است. آنجا که فرهنگ آمريت-تابعيت مستقر و مستحکم است اساسا مشارکت ، معناي حقيقي خود را از دست داده يا به سطح بسيار نازلي فرو کاسته مي شود. زيرا در فرهنگ تابعيت ، انتظار مردم ،از خودشان نيست بلکه منتظر آمرانند که انجام کارها را بعهده گيرند . در فرهنگ مشارکت ، مشارکت چيزي بيشتر از سهيم بودن وسهم داشتن است ،بلکه مشارکت ،فعاليتي است ارادي که آدمي را به بازيگري فعال ، آگاه ، بيدار و زنده تبديل مي کند ، نه فقط تماشاگري صرف . نکته ديگر اينکه مشارکت منجر به بهبود وضع زندگي آدميان مي شود .زندگي اجتماعي ، بازيچه دست اقبال و شانس نيست. مردماني که در زندگي اجتماعي خود مشارکت نمي ورزند در واقع عنان زندگي و حيات جمعي خود را به بخت و اقبال مي سپارند و بخت و اقبال هيچگاه نمي تواند يک زندگي شايسته را بسازد .
تقويت روحيه همدلي در جامعه
از جمله آثار مشارکت اجتماعي تقويت روحيه همدلي در جامعه است .اينکه مي گويند انسان ذاتا اجتماعي است ناگزير اين گزاره را نتيجه مي دهد که جامعه ،زمينه تحول فرد است . اما جامعه نا همدل ، جامعه گسيخته ، جامعه گسسته ، جامعه اي که در آن ، همدلي ، رايت بلندي نداشته باشد چگونه مي تواند بستري باشد براي رسانيدن افراد جامعه به بلنداي رشد وتعالي؟ اين يک واقعيت گريز ناپذير است که استقرار ، ثبات، رشد ، توسعه و سلامت هيچ جامعه اي ، صرفا بر پايه قوانين ويا روابط اقتصادي مبتني بر سود و زيان شکل نمي گيرد .
سست بودن بنيان هايي که همگرايي و همدلي را ايجاد مي کنند ، فضاي جامعه را خصمانه و پرستيزمي کند وآنجا که فضا پر ستيز و خصمانه باشد ،مشارکت معنا ندارد و شکوفايي و پيشرفت و عزت و اقتدار به ضعف و نابودي مي گرايد . هر چه روابط اجتماعي پيچيده تر شود ( بويژه در جوامع مدرن يا نيمه مدرن امروزي ) ارضا نيازها سخت تر و دچار اختلال بيشتري مي شود .هر چه ارضا نيازسخت تر شود ، احساس ناکامي در اعضاي جامعه بيشتر مي شود و هر چه احساس ناکامي در اعضاي جامعه بيشتر شود پرخاشگري ، وظيفه نشناسي ، ناهنجاري ، بي تفاوتي ومسئوليت ناپذيري بيشتر مي شود. در اين ميان تقويت روحيه همدلي و مشارکت وترويج همياري ، مانند روغن ،ارضا و نياز ها را روان ودر نتيجه روابط اجتماعي را تسهيل و تعديل مي کند .
جامعه اي که مستظهر و پشت گرم ، به خورشيد تابان همدلي و همياري و مشارکت است ، سايه هاي بي فروغ و سرد پرخاشگري و انواع انحرافات اجتماعي را بر سر خود تجربه نخواهد کرد.
همرهي شرط است اندر کارها تا رسد آسان به منزل بارها
ور نه جز رنج و زيان نايد پديد سازش ناسازگاران کس نديد.
حضرت علي عليه السلام در يکي از خطبه هاي نهج البلاغه مي فرمايد : «مردمان پيشين تا آن زمان که با هم همدل بودند ، در حال شکوفايي و پيشرفت بودند ، و به عزت و اقتدار دست يافتند ، خلافت و وراثت در زمين را بدست آوردند و زمام دار جهان شدند.»