نگاه ایرانی به زمین

 رسول مهدویان -ماهواره خیام از ایستگاه فضایی بایکونور به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین پرتاب شد. ماهواره سنجشی خیام ۶۰۰ کیلوگرم وزن دارد و ماموریت آن از ایستگاه ماهدشت سازمان فضایی ایران رصد و فرمان‌های ماهواره و داده‌های آن از همین ایستگاه ارسال و دریافت می‌شود.
 به گفته مدیرکل بهره برداری و عملیات سازمان فضایی ایران؛ تا زمانی که ماهواره به دور زمین گردش داشته باشد و دوباره بر روی ایستگاه ماهدشت قرار بگیرد، می‌توانیم سیگنال‌ها را دریافت کنیم.
دیروز نعیمی افزود: در ساعت پایانی شب بتوانیم اطلاعاتی را از ماهواره که خیلی اطلاعات اولیه است دریافت کنیم.
 همکاری راهبردی ایران و روسیه در حوزه فضایی
 وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات هم گفت: پرتاب ماهواره خیام آغاز همکاری راهبردی ایران و روسیه در حوزه فضایی است.
عیسی زارع پور از محل ایستگاه فضایی بایکونور، تصریح کرد: همکاری‌های فضایی دو کشور مدتی است آغاز شده، اما در دولت سیزدهم و با تلاش وزارت ارتباطات و امور خارجه به ثمر نشست.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفت: پرتاب این ماهواره برای تامین داده‌های فضایی مورد نیاز کشور گام بلندی است که می‌توانیم از تصاویر با دقت بسیار بالای آن برای ارتقای کاربرد‌های متنوع از جمله در زمینه‌های کشاورزی، محیط زیست و حوزه‌های مختلف استفاده کنیم.
زارع پور افزود: ماهواره متعلق به جمهوری اسلامی ایران با نام خیام بر روی موشک و ماهواره بر سایوز به همراه پرچم مقدس کشورمان نصب شده و آماده پرتاب است و خیام از ایستگاه بایکنور پرتاب خواهد شد.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات خاطرنشان کرد: در کنار همکاری راهبردی با کشور‌های صاحب نام دنیا که روسیه یکی از دو کشور برتر در جهان است، توسعه فناوری بومی فضایی را در دستور کار قرار داده ایم و تا آخر سال، به دانش فنی قرار دادن ماهواره‌های سنجشی در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین دست پیدا خوهیم کرد.
زارع پور گفت: ماهواره خیام ۶۰۰ کیلوگرمی است که در مدار ۵۰۰ کیلومتری قرار خواهد گرفت.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات افزود: تا پایان دولت سیزدهم، ماهواره و ماهواره بر‌های بومی با تلاش دانشمندان خودمان پرتاب خواهد شد.
 کاربرد‌های ماهواره خیام
 ماهواره‌های سنجش از دور یا ماهواره‌های تصویربرداری از سطح زمین همچون خیام ماهواره‌هایی هستند که کاربرد‌های متعددی دارند و در واقع تصویری که از بالا تهیه می‌شود می‌تواند در حوزه‌های مختلف کاربرد داشته باشد از جمله در حوزه‌های تهیه نقشه‌های شهری، نقشه‌های سه بعدی، تهیه مدل ارتفاعی و کاربرد‌های کشاورزی، پایش محصولات باغی و مدیریت حوادث غیرمترقبه به ما کمک می‌کند و به در بسیاری از کاربرد‌هایی که در واقع با محیط زیست کاراری دارد می‌تواند اطلاعاتی را برای ما مطرح کند.
قابلیت تصویربرداری با دقت یک متر
ماهواره خیام یک ماهواره سنجش از دور با قابلیت تصویربرداری با دقت یک متر است. جمهوری اسلامی ایران هم اکنون توانایی طراحی و ساخت ماهواره های سنجشی با دقت تصویربرداری 5 تا 10 متر را دارد و حوزه فضایی کشور با عزم و اراده بسیار جدی در مسیر رسیدن به توانایی ساخت ماهواره‌های سنجشی با دقت‌های بهتر از یک متر قرار دارد و این مسیر با جدیت دنبال می شود. برنامه توسعه حامل‌های ماهواره (ماهواره بر) بومی نیز در کشور عزیزمان، با یک برنامه مدون و از پیش تعریف شده و با تکیه بر فناوری های بومی با جدیت و قوت در دولت سیزدهم در حال پیگیری است. در این راستا، سال گذشته با پرتاب ماهواره تماماً ایرانی «نور 2» با ماهواره‌بر بومی قاصد، فناوری کاملاً بومی تزریق ماهواره‌های زیر پنجاه کیلوگرم به مدار 500 کیلومتری زمین امتحان خود را با موفقیت پس داد. به فضل الهی، طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته، این مسیر ادامه پیدا خواهد کرد و با همت دانشمندان و متخصصان بخش‌های مختلف کشور، تا انتهای سال جاری توانمندی تزریق ماهواره‌های تا ۱۰۰ کیلوگرم به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین تثبیت خواهد شد و این مسیر تا رسیدن فناوری بومی تزریق ماهواره‌های چندصد کیلوگرمی تا پایان دولت سیزدهم ادامه پیدا خواهد کرد. با توجه به وزن بیش از نیم تنی ماهواره خیام و نیز درصد بسیار بالای موفقیت پرتابگر سایوز، پرتاب ماهواره خیام به کشور روسیه واگذار شده است. لازم به ذکر است با توجه به ضریب اطمینان بالای پرتابگر سایوز در پرتاب و در مدارگذاری ماهواره ها، بسیاری از کشورهای صاحب چرخه کامل فناوری فضایی که خود توانایی پرتاب ماهواره را دارند نیز از پرتابگرهای روسی استفاده می کنند. همانطور که در اطلاعیه‌های قبلی اعلام شد زیرساخت‌های لازم جهت کنترل و بهره‌برداری از این ماهواره در پایگاه‌های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تعبیه شده است و از لحظه پرتاب، داده های فضایی حاصل از فعالیت این ماهواره تنها در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار دارد.
 ماهواره خيام چگونه ساخته شد؟
قرارداد ماهواره خيام پنج سال پيش منعقد شده است.قرارداد منعقده در دولت گذشته داراي اشكالات حقوقي و فني عديده اي بوده است كه اين مشكلات و نواقص فضا را براي عدم پرتاب ماهواره در مهلت مشخص شده ايجاد كرده بود.
در دولت جديد وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات به سرانجام رساندن پروژه ماهواره خيام را به عنوان يك ماموريت ويژه به سازمان فضايي ايران واگذار كرد.
طي يازده ماه گذشته اقدامات حقوقي و فني بسيار سنگيني از سوي سازمان فضايي با استفاده از ظرفيت كارشناسان و متخصصات داخل سازمان و همچنين استفاده از ظرفيت وزارت امور خارجه جهت احيا اين پروژه بر زمين مانده انجام شده است.
در نتيجه اين پيگيري هاي فشرده، قرارداد جديدي منعقد شده و در آن تمامي موارد مورد نظر جمهوري اسلامي ايران كه در قرارداد اوليه لحاظ نشده بود، در متن قرارداد جديد گنجانده شده و به امضاي طرفين رسيد.
طبق قرارداد جديد كشور روسيه متعهد به پرتاب ماهواره در تاريخ مشخص شده و با ماهواره بر سايوز گرديد.
موضوع ماهواره خيام آنقدر داراي اهميت است كه موضوع مذاكره مستقيم و حضوري دو رييس جمهور آمريكا و روسيه بوده است.
مالکیت ماهواره خيام با کیست؟
این ماهواره که مالکیت آن در اختیار سازمان فضایی ایران است، با سنجنده های دقیق در طیف های مختلف، زیر ساختی مناسب برای هوشمند سازی بخش های گوناگون کشور خواهد بود. ارتقا بهره وری در حوزه کشاورزی، پایش دقیق منابع آبی کشور، مدیریت مخاطرات طبیعی، پایش تغییرات کاربری، ساخت و سازهای غیر مجاز و مقابله با جنگل خواری، پایش مخاطرات زیست محیطی، پایش معادن و اکتشافات معدنی، پایش مرزهای کشور و بسیاری از کاربردهای دیگر از جمله کاربردهای داده های دریافت شده از ماهواره خیام خواهد بود.
سازمان فضایی ایران، ضمن توسعه توانمندی های داخلی در حوزه ساخت و پرتاب ماهواره های مورد نیاز کشور و توسعه ایستگاه های زمینی مربوطه، نیازهای فعلی کشور در حوزه تامین داده های ماهواره ای را از طریق همکاری های پیشرفته علمی و فناورانه با کشورهای پیشرو در صنعت فضایی جهان ادامه خواهد داد تا علاوه بر تامین نیازمندی های کشور، با انتقال دانش و تجربه، مسیر بومی سازی فناوری فضایی در داخل کشور را تسریع کند.
تمامی فرامین پس از پرتاب توسط کارشناسان ایرانی صادر می شود
ماهواره خیام یک ماهواره سنجش از دور و متعلق به جمهوری اسلامی ایران است. تمامی فرامین مربوط به کنترل و بهره برداری از این ماهواره از روز اول و بلافاصله پس از پرتاب توسط کارشناسان ایرانی مستقر در پایگاه‌های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در خاک جمهوری اسلامی ایران انجام و صادر خواهد شد.
مرکز کنترل عملیات ماهواره، ارسال فرامین و ایستگاه های اخذ داده های ماهواره ای ماهواره خیام تنها در خاک جمهوری اسلامی ایران و تحت مدیریت سازمان فضایی ایران است و مهندسین و محققین ایرانی در آن مستقر هستند. ارسال فرامین و دریافت اطلاعات از این ماهواره تماما طبق الگوریتم رمزنگاری شده ای که قبلا توسط محققین سازمان فضایی در آن تعبیه شده است انجام شده و در این فرآیند هیچ کشور دیگری امکان دسترسی به اطلاعات آن را نداشته و برخی شایعات منتشره در خصوص استفاده از تصاویر این ماهواره برای مقاصد نظامی سایر کشورها صحت ندارد. با توجه به فعالیت ها و اهداف صرفا صلح آمیز و غیرنظامی سازمان فضایی ایران، تصاویر ماهواره خیام برای ارتقاء توانایی مدیریت و برنامه ریزی کشور در حوزه های مختلف کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها، مدیریت حوادث غیرمترقبه و ... استفاده می شود و نیروهای دفاعی کشور برای رفع نیازهای خود مسیرهای اختصاصی و منحصر به فرد خود را به لحاظ فنی و راهبردی پیگیری می کنند.
همانطور که مسیر توسعه ماهواره های بومی در کشور یک مسیر غیر قابل حذف و غیر قابل انکار است، همکاری های بین المللی نیز نه تنها صنعت فضایی ایران را وارداتی نخواهد کرد بلکه به زودی و با لطف الهی و عزم جدی محققین ایرانی، این صنعت در کشور تبدیل به یک صنعت صادر کننده خواهد شد.
آینده برنامه فضایی ایران
مسیر توسعه ماهواره های بومی در کشور یک مسیر غیر قابل حذف و غیر قابل انکار است. ما هم اکنون توانایی طراحی و ساخت ماهواره های سنجشی با دقت تصویربرداری 5 تا 10 متر را داریم و با عزم و اراده بسیار جدی در مسیر رسیدن به دقت های بهتر از یک متر قرار داریم و روز به روز هم به فضل الهی بهتر از پیش خواهیم شد. ماهواره خيام قابليت تصويربرادري در مقياس يك متر  مربع را دارا است .عمر کاری خیام 5 سال است و باید از الان به فکر جایگزینی ماهواره برای 5 سال آینده باشیم و ان شاء الله جایگزین آن یک ماهواره بومی خواهد بود. رفع نیاز فعلی کشور در زمینه سنجش از دور تا حدی توسط ماهواره دقیق خیام و سایر ماهواره های بومی حال حاضر کشور انجام میگیرد، اما ضروری است تعداد ماهواره های سنجشی با دقت بالا افزایش پیدا کند تا زمان بازدید مجدد از نقاط سطحی در کشور کوتاه تر شود و این مهم با توسعه ماهواره های بومی دقت بالا حاصل خواهد شد. صنعت ماهواره ایران نه تنها وارداتی نخواهد شد بلکه به زودی با لطف الهی و عزم جدی محققین ایرانی تبدیل به یک صنعت صادر کننده خواهد شد.
صنعت پرتاب در دستور کار دستگاه ها و نهادهای مرتبط
صنعت بومی پرتاب ماهواره در اواخر دهه هشتاد به موفقیت های چشم گیری دست یافت و امکان مدارگذاری ماهواره های تا جرم 50 کیلوگرم در مدارهای نزدیک به زمین (حدود 300 کیلومتر) در کشور میسر شد. پس از آن هدف گذاری به سمت مدارگذاری ماهواره هایی با جرم 100 تا 200 کیلوگرم در مدار 500 کیلوگرم انجام گرفت، که متاسفانه با تغییر سیاست دولت یازدهم در زمینه صنعت پرتاب امر تحقیق و توسعه با کندی و کاهش سرمایه گذاری روبرو شد و همین مساله باعث شد در طی دهه 90 اهداف تعیین شده این صنعت به طور کامل محقق نشود. با استقرار دولت سیزدهم و با تغییر سیاست دولت، رونق و شتاب دهی به صنعت پرتاب در دستور کار دستگاه ها و نهادهای مرتبط قرار گرفت. هم اکنون با جدیت تثیبت دستیابی به مدار 500 کیلومتری برای ماهواره هایی به جرم 100 تا 200 کیلوگرم پیگیری میشود. همچنین در طی برنامه بازنگری شده 10 ساله، دستیابی به مدارات 500 کیلومتری برای ماهواره های سنگین تا چند تن و امکان تزریق چندگانه نیز دنبال میشود، به گونه ای که در طی 5 سال آینده بتوانیم به سادگی ماهواره هایی به سنگینی خیام با وزن بیش از نیم تن را در مدارات پایین قرار دهیم و این سرویس را نه تنها به ماهواره های ساخت داخل بلکه به سایر کشورها به صورت تجاری ارایه نماییم.